آيا اين صحيح است كه در زمان رسول خدا(ص) نسخه كاملي از قرآن وجود نداشت؟

در يك جمله بايد پاسخ داد: نه، صحيح نيست! براي توضيح بايد گفت كه در زمان پيامبر گرامي اسلام(ص) نسخه كامل قرآن موجود بوده است. شيعيان معتقدند قرآن در زمان پيامبر اكرم(ص) بطور كامل جمع گرديد و نوشته شد و همان قرآن طي مراحلي امروز به دست ما رسيده است.  
برخي از اهل سنت نيز كه معتقدند قرآن در زمان پيامبر به طور كامل جمع نشد و در زمان خلفا اين كار صورت گرفت؛ در كتاب هايشان روايات بى شمارى وجود دارد كه حاكي از وجود نسخه‏ هاى مكتوب و رواج نوشتن و استنساخ قرآن در زمان رسول خدا(ص) مى‏ باشد. در بعضى روايات آنان تصريح شده است كه قرآن در زمان پيامبر(ص) جمع آورى شده بود. بخارى از انس روايت كرده است: «در عهد رسول خدا چهار نفر قرآن را جمع آورى كردند: ابىّ بن كعب، معاذ بن جبل، ابو زيد و زيد بن ثابت».  همانطور كه مي دانيم پس از رحلت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم، على عليه السلام قرآن تدوين شده به خط خويش را به سردمداران حكومت عرضه داشت، ولى آنان آن را نپذيرفتند تا زمينه براى عدم وجود يك نسخه رسمى فراهم شود و بعد از آن افتخار جمع آوري قرآن را به نام خود ثبت نمايند. هم چنين رواياتي داريم كه در آنها به خود قرآن مكتوب در زمان رسول خدا اشاره شده است. مانند روايتي كه در آن آمده: «رسول خدا از بردن قرآن به سرزمين كفار نهى فرمود» و نيز در نامه ‏اى كه آن حضرت براى اهل يمن نوشتند و در آن مستحبات و واجبات و ديات را ذكر فرموده ‏اند، آمده است: «كسى قرآن را بدون وضو مس نكند.» هم چنين حديث متواتر و صريح ثقلين «انى تارك فيكم الثقلين كتاب اللّه و عترتى اهل بيتى» حاكى از وجود عينى و خارجى قرآن در متن جامعه اسلامى است كه رسول خدا دستور تمسك بدان را دادند .[1] تمامي اين روايات حاكي از اين حقيقت است كه در زمان رسول خدا(ص) قرآن مكتوب بوده و به آن مراجعه مي شده است. يعني قرآن همواره به صورت مجموعه ‏اى مدون بوده است و اين گونه نبوده كه پس از رحلت پيامبر اكرم(ص) در زمان خلفا براي نخستين بار قرآن نوشته و جمع شود، بلكه تنها كاري كه در زمان خلفا انجام گرفت نسخه برداري از روي همان قرآن موجود بود. در واقع وعده خداوند به حفظ قرآن موجب شد تا وحى حفظ شود و به همان شكل اوليه باقى بماند و در دسترس همه عصرها و نسلها قرار گيرد.
پي نوشت:
[1] . تدوين قرآن، على الكورانى(سيد محمود عظيمى‏)، سروش، تهران،1379،ص: 132-129