متوكل با قبر امام حسين عليه‌السلام چه كرد؟

مهم ترين جسارت نسبت به مزار امام حسين در تاريخ مربوط به متوكل عباسي است كه از سال 232 تا 247 تحت تأثير اهل حديث متعصب بغداد بر امور سيطره داشت. منابع وي را دشمن اهل بيت دانسته اند: «كان المتوكل شديد البغض لعلي بن ابي طالب و لاهل بيته».[1] ابوالفرج اصفهاني هم در وصف او نوشته است «كان المتوكل شديد الوطأة علي آل ابي طالب غليظا علي جماعتهم مهتما بأمورهم شديد الغيظ و الحقد عليهم».[2] بر اين اساس بود كه متوكل تصميم گرفت تا مرقد امام حسين را كه مهم ترين نماد تشيع بود، ‌ويران كند. در همين منبع در علت اين اقدام آمده است كه متوكل مغنيه اي را طلب كرد. وقتي به او گفتند كه وي به زيارت امام حسين رفته است متوكل خشمگين شده و دست به اين اقدام زد.[3] اگر اين خبر صحت داشته باشد،‌ صرفا بايد يك بهانه باشد. عامل متوكل در تخريب قبر نيز يك يهودي بود كه به گفته برخي منابع مسلمان شده بود! او به همراه گروهي از يهوديان اقدام به اين عمل نمود.[4] طبري اين واقعه را ذيل رويدادهاي سال 236 گزارش كرده و نوشته است: «أمر المتوكل بهدم قبر الحسين بن علي و هدم ما حوله من المنازل و الدور».[5] متوكل ضمن انهدام مرقد، با گذاشتن نگهبانان در راههاي ورودي دستور داد هر زائري را در مسير يافتند او را دستگير كرده يا وي را بكشند يا به شدت تنبيه كنند.[6] خبري كه شيخ طوسي روايت كرده آن است كه متوكل در سال 237 لشكري را براي انهدام قبر فرستاد، اما اهل سواد شورش كرده و مانع شدند. اين كار متوقف شد تا آن كه آن را در سال 247 به انجام رسانده مردم را تهديد كردند كه هيچ تعهدي در قبال زائرين ندارد. شخصي به نام «عبدالله بن دانيه» مي‌گويد در همين سال 247 مخفيانه به زيارت امام علي عليه السلام رفته و وقتي به كربلا رسيده آنجا را صحرا و پر از آب ديده است.[7] به نظر ميرسد روايت شيخ طوسي گرچه جزئياتي در اين باره دارد، اما بر اساس منابعي چون طبري و مسعودي بايد بپذيريم كه در همان سال 236 يورش آغاز شده اما به تدريج بر محدوديت ها افزوده شده است.
ابن عساكر نوشته است: «در سال 236 دستور انهدام قبر حسين را صادر كرد. خانه‌هاي اطراف را تخريب كرده همه را تبديل به مزرعه نمود و مردم را از زيارت قبر آن حضرت منع كرده آن‌جا را صحرا كرد». سپس مي افزايد «مسلمانان از اين كار ناراحت شده و مردمان بغداد روي ديوار منازل و مساجد او را دشنام دادند و شعرا او را هجو كردند (فتألم المسلمون من ذلك. و كتب أهل بغداد شتمه على الحيطان و المساجد، و هجاء الشعراء).[8] سرانجام متوكل در سال 247 هجري قمري كشته شد.

پي نوشت :

[1] . نويري، نهاية الارب في فنون الادب، (قاهره، دار الكتب و الوثائق القوميه، 1423ق) ج22، ص282
[2] . ابو الفرج اصفهانى، مقاتل الطالبيين، (تحقيق سيد احمد صقر، بيروت، دار المعرفة، بى تا)، ص478.
[3] . ابو الفرج اصفهانى، مقاتل الطالبيين، ص478.
[4] . ابو الفرج اصفهانى، مقاتل الطالبيين، ص478.
[5] . طبري، تاريخ الأمم و الملوك ، (تحقيق محمد أبو الفضل ابراهيم ، بيروت، دار التراث ، ط الثانية، 1387)، ج9، ص185.
[6] . ابو الفرج اصفهانى، مقاتل الطالبيين، ص478.
[7] . شيخ طوسي، الامالي، (قم، دار الثقافه للنشر و التوزيع، 1414ق)، ص329.
[8] . ابن عساكر،‌ تاريخ مدينة دمشق، (بيروت، دارالفكر، 1415ق) ج72، ص167؛ ذهبى، تاريخ الاسلام و وفيات المشاهير و الأعلام، (تحقيق عمر عبد السلام تدمرى، بيروت، دار الكتاب العربى، ط الثانية، 1413ق)، ج17، ص19.