در این کتاب نویسنده نویسنده بدون اینکه ادعایی داشته باشد و یا بخواهد کسی را محکوم کند سعی می کند شرح حال مریض (جامعه امروزی ) را بیان کند تا طبیبان ( روشنفکران و اندیشمندان ) راهی برای درمان ان بیابند. نویسنده معتقد است مقصرمقدار زیادی از مشکلات کنونی جامعه ما نه غرب است و نه شرق بلکه فرهنگ و اخلاق و خصوصیت های خودمان است.خصوصیتهایی که در ما نهادینه شده.( چرا نهادینه شده را و از کجا امده را کاری ندارد و به ان نمی پردازد).بعد در اخرین تلاش تاکنون دکتر محمود سریع القلم در کتاب عقلانیت و توسعه نظریه ای بنام مکتب تحول شخصیت ایرانی را مطرح می کند و تعداد عیب هایی را که باید اصلاح شود به ۳۰ عیب می رساند که ترکیبی از این دو کتاب ارائه می شود :
سرفصل های مشکلات و عیب های ما عبارت است از:
۱- با تاریخ بیگانهایم
یعنی با تاریخ اشنا نیستیم.باید بدانیم همیشه بدتر از این هم می شود.باید از اشتباهات گذشته گان درس بگیریم.و بفهمیم زور بدون عقل و مدیریت به درد نمی خورد و نباید برای چیزهای بی ارزش کشور را به داد.
۲- حقیقت گریزی و پنهان کاری ما
علاقه ای به پذیرش حقیقت نداریم. می خواهیم با گفتن انشالله همه چی درست می شه مشکلات رو پنهان می کنیم.
۳- ظاهرسازی
سعی می کنیم ظاهر را حفظ کنیم حتی با سیلی.سعی می کنیم جلوی مهمان بسیار متفاوت باشیم تا در نهان خودمان.
۴- قهرمان پروری و استبداد زدگی
زور را پذیرفته ایم. کقبول کرده ایم که بالا دستی به ما زور بگوید.
۵- خود محوری و برتری جویی
همه دنیا را باخودمان اندازه گیری می کنیم.همه جا می خواهیم محور ما باشیم.و سعی می کنیم در همه چی دخالت کنیم.
۶- بی برنامگی
اکثرا برنامه نداریم و اگه داریم نهایت برای یک روز است.برای اینده نداریم و با تغییر یه نفر همه برنامه ها تغییر می کنه.اول کاری رو انجام می دیم بعدا عاقبت کار معلوم میشه.همچنین بدلیل بی برنامه گی کلی سازمان موازی داریم.
۷- ریاکاری و فرصت طلبی
دروغ می گوییم.ریاکاری می کنیم.اسامی حاکمان رو سریع می گذاریم روی بچه ها و مغازه ها.کلا سریع رنگ عوض می کنیم.
۸- احساساتی بودن و شعار زدگی
رفتارهای احساسی زیادی داریم.یه روز می خواهیم زندان را جمع کنیم.بعد زندان رو پر می کنیم. شعار خودکفایی میدهیم و بعد؟
۹- ایرانیان و توهم دائمی توطئه
هر بلایی که سر مان می اد را به خارجی ها متصل می کنیم و همیشه یه دشمن خارجی می تراشیم که مقصراوست و ما خوبیم.
۱۰- مسئولیت ناپذیری ما
مسئولیت اشتباهاتمون رو قبول نمی کنیم.نه مسئولین مون قبول می کنند و نه خودمون در زندگی شخصی.
۱۱- قانون گریزی و میل به تجاوز
علاقه ای به اجرای قانون نداریم و دوست داریم یه جوری از زسرش در بریم.جمله معرویف یه کاریش بکن یعنی یه جوری قانون رو بپیچون.
۱۲- توقع و نارضایی دائمی
از خودمان،جامعه و دوستان ، دولت ،زمین و زمان توقع داریم.
۱۳- حسادت و حسد ورزی
به یکدیگر حسادت می ورزیم و چشم نداریم کسی را بالاتر از خودمان ببینیم.
۱۴- صداقت ما
حدودا صداقتی وجود ندارد.به قول یک مورخ خارجی دروغ چنان رشد کرده که اگر یک نفر در ایران صداقت خرج کند توقع پاداش دارند.
۱۵- همه چیز دانی
همه چیز را می دانیم.هر سوالی که از ما می شود به ان پاسخ می دهیم و کمتر جمله نمی دانم را از کسی می شنویم.
۱۶– احساساتی بودن و شعار زدگی.
۱۷- خودخواه هستیم.
۱۸- مبهم گویی و نداشتن صراحت.
۱۹– لاف زنی و خود را بزرگ دیدن.
۲۰– کلی نگری و کلی گویی و مطلق نگری.
۲۱- تفاوت های یکدیگر را نمی پذیریم.
۲۲- عاجزاز کار جمعی هستیم.
۲۳- تحمل نقد را نداریم.
۲۴- وظیفه و سهم کار محول شده به ما را خوب انجام نمیدهیم.
۲۵- بجای افتخار به بهتر از خود او را تخریب میکنیم.
۲۶- به احترام نمی گذاریم و از هم حمایت نمی کنیم و به یکدیگر خوب گوش نمی دهیم.
۲۷- فقط نفع خود را می بینیم ومنصف نیستیم و منافع جمع را رعایت نمی کنیم.
۲۸– ادعای معنویت و دین داریم اما بن اندیشه ها ورفتار های ما مادی است.
۲۹– تنبل و عصبانی هستیم.
۳۰- عواقب حرف ها و کار هایمان را نمی سنجیم و وفرهنگ شفاهی و هیجانی داریم.
و اما سخن اخر
این فرهنگ ماست. زمانیکه در کوچه و بازار هستیم و یک فرد عادی هستیم دارای این فرهنگ هستیم وقتی وزیر و کیل هم بشویم هم فرهنگمان همین است و بهمین صورت عمل می کنیم.و قطعن من خودم هم تعدادی از این عیب ها را دارم وتا اصلاح نشویم با وجود این همه ثروت خدادادی مانند زمین و معادن ونفت و نیروی انسانی تحصیل کرده ایران اباد نخواهد شد .
( تلخیص و باز نویسی از علی حسینی )