ناروایی پرسش و اظهارنظر درباره زمانِ ظهور

عصراسلام: بر اساس آموزهای متقن دینی؛ “ظهور” یک حقیقت جهانی است و فراجغرافیاست. در نتیجه دینیّات و اجتماعیات و سیاسیات “یک” کشور مانند انتخابات و .. در آن دخالت ندارد.

قرآن فرمود: “لَيَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِي الْأَرْضِ = [خدا ] وعده فرمود که در زمین خلافتشان دهد. ” (نور/۵۵)

طبق روایات مورد اعتماد و تصریح مفسران بزرگ از شیخ الطائفه تا علامه طباطبایی ؛ این آیه در مورد “ظهور” است.

مهم این است؛ قرآن برای “ظهور” از واژه “الارض” استفاده نموده و کلمه “الارض” شامل تمام اقصی نقاط زمین که انسانی در آن زیست می‌کند، می‌شود. پس، آمادگی و تکاملِ همه ی انسانها در “عقل و عدل” تاثیر گذار بر ظهور است.

به درستی استاد بزرگوار آیت الله جوادی آملی فرمودند: “اگر تمام افراد در ایران؛ سلمان و ابوذر هم بشوند، ظهور مطمئن وقطعی نیست. چون ظهور جهانی است و ایران یکصدم جمعیت جهان را در بردارد.” (تفسیر سوره نور جلسه ۹۰/۹/۲۷)

“ظهور” که یک امرِ جهانی است، ربط انحصاری و یا اثرگذار به ایران و انقلاب و انتخابات و دیگر مسائل سیاسی ، نظامی ، اقتصادی ندارد. متاسفانه جامعه ما نزدیک دو دهه، یعنی از زمان دولت معجزه هزاره سوم! بصورت نهادینه گرفتار ادعای های نامربوطی در مورد حضرت مهدی (عج) شده است!

از رسانه ملی انتظار است از این آنتن که از بارزترین مصادیق “حقوق الناس” است و شرح وظائف مدون و قانونی دارد، برای عرضه و دفاع از ایده‌های شخصی و متوّهَم، در شرائط عدم حضور کارشناسان نام آشنای حوزه علمیه، تولید برنامه نکند! 

و ضرورت دارد؛ نوتئوری پردازان حوزه دینی، حداقلی از سه دانش مهم حوزوی که زیر مجموعه “قرآن و روایات” است، یعنی؛ “فقه ، تفسیر ، فلسفه” را  نزد استاد خوانده باشند تا به دین مردمِ مظلوم، آسیب وارد نشود.

ذکر این ‌نکته چندان نیاز به تصریح و توضیح ندارد که مسئله “انتظار و امید” که مربوط به آینده نگریِ مثبت و ظفرمندانه ی دین است، با “مسئله ظهور” متفاوت است و نباید مورد خلط و مغالطه قرار گیرد.

ناروایی پرسش و اظهارنظر درباره زمانِ ظهور و زمانِ قیامت 

همانطوریکه در نوشته‌های قبلی از حضرت استاد علامه حسن زاده نقل نمودم که ایشان در درس فرمودند: همه شئون حضرت صاحب الامر (عج) سرّالله است. در نتیجه زمان ظهور قطعا از موارد پر راز و رمز خداست.

در زبان و بیان نورانی پیامبر خاتم (ص) زمان ظهور به زمان قیامت تشبیه شده که فرمود : «مَثَلُهُ‌ مَثَلُ‌ السَّاعَةِ» همین عبارت کوتاه می‌تواند ما را به بسیاری از پاسخ ها برساند.

برای اهل پژوهش متن حدیث چنین است؛

امام رضا(ع)، به واسطه اجدادش از پیامبرخاتم (ص)، نقل فرمود: 

به ایشان عرض شد: قائم از نسل شما ، چه وقت ظهور می‌کند؟ حضرت رسول فرمود: ظهور او مانند قیامت است که؛ «تنها خداوند است که چون زمانش فرا رسد آشکارش می‌سازد… = ان النبی (ص)، قیل له: یا رسول الله متی یخرج القائم من ذریتک؟ فقال: مثله مثل الساعة التی “لا یجلیها لوقتها الا هو ثقلت فی السموات و الارض لا یاتیکم الا بغتة”.(اعراف /۱۸۷)»(کمال الدین)

راه معرفت در مورد زمان قیامت، آیات قرآن است. به این دو آیه کریمه را دقت کنید:

” ومایدریک لعل الساعه قریب” (شوری / ۱۷): خدا همان كسى است كه كتاب و وسيله سنجش را به حق فرود آورد، و تو چه مى‌دانى شايد رستاخيز نزديك باشد.

” يسالک الناس عن الساعه قل انما علمهاعندالله ومایدریک لعل الساعه تکون قریبا” (احزاب /۶۳)

مردم از تودر باره رستاخيز مى‌پرسند؛ بگو: «علم آن فقط نزد خداست.» و چه مى دانى؟ شايد رستاخيز نزديك باشد.

نکته مهم این است:

در عبارت صریح آیه از کلمه “لعل” بمعنای “شاید” استفاده شده است. پس در مورد قیامت که یکباره پدیدار میشود قرآن نفرمود ؛ نزدیک است ، بلکه فرمود:شاید نزدیک باشد.این نشان دادن اهمیت زمان قیامت است که قابل تشخیص و نظردهی بکلی نیست. خب از اینجا می‌فهمیم “ظهور” حضرت اصلا قابل نظردهی نیست همانطوریکه در نزدیک بودن هم باید بدون ذکر زمان معین ویا مبهم ، از تعبیر “شاید” استفاده کرد.

برخی گفته‌اند: با توجه به معنای “وقّتَ”؛ نهی ازتعیین زمان دقیق ظهور است، مثل اینکه کسی بگوید در فلان روز و فلان ساعت، حضرت(عج) ظهور می نماید و نه به معنای صرف نزدیک شمردن زمان ظهور و امید داشتن و بشارت دادن به نزدیکی زمان آن.

در پاسخ عرضه بدارم؛ “توقیت و تعیین زمان”؛ یک امر نسبی و عرفی است. گاه با اینکه کسی روز و ساعت را ذکر نمیکند اما با تعیین مقدار نامعینی از زمان، باز هم زمان را معین میکند . مانندکسی بگوید؛ وقتی باران ببارد ظهور محقق می‌شود و یا بگوید پیرمردها ظهور را درک می‌کنند و نظایر آن.

آنچه مهم است در مورد تعیین “زمان ظهور” این است که “تعیین”به هر شکلی مورد نهی است و بر اساس علم الاصول ؛ عبارت “کذب الوقاتون” چنان اطلاقی دارد که هرگونه ذکر “زمان معین”  و یا “زمان مبهم” را می‌گیرد.

چگونه است این مقداری که در عصر غیبت از “ظهور”حرف زده شده و زمان معین و یا مبهم برای آن تعریف نموده اند ، در سیره اهلبیت (ع) در طول ۲۵۰ سال که عصر حضور یازده امام (ع) بوده ، خبری نیست! بلکه بر ضدش حدیث ها داریم که نمونه ای از آن چنین است.

امام صادق (ع) به محمدبن سلم فرمود: هر کس برای تو حدیثی از ما درباره وقت [ظهور] نقل کرد،درتکذیب او درنگ نکن‌. زیرا ما [اهل بیت] برای هیچکس وقت ظهور را تعیین نکرده ایم = .. فانا لانوقت لاحد وقتا.(غیبت نعمانی)

از این روست که امام باقر (ع) در پاسخ از زمان ظهور پرسید، سه بار فرمود: “آنانکه وقت برای ظهور تعیین می‌کنند دروغگویند دروغگویند دروغگویند”!

این مسئله، در تخریب “اعتقادات” چنان کارگر است که امام باقر (ع) بعد جملات بالااشاره فرمود: وقتی وعده بازگشت موسی از سی روز به چهل روز رسید، بسیاری از بنی اسرائیل گوساله پرست شدند! و این هشداری مهمی است به همه کسانی که در پی “تعیین وقت”،چه وقت معین وچه وقت مبهم برای ظهورند. بر این اصل اصیل، هر گفتاری ازهر عالم بزرگواری نقل شود که صراحت و یا شائبه ی تعیین ظهور داشته باشد، حتما بایدتوجیه شود و اگر قابل توجیه نبود ، مردود است.

لازم به ذکر است اشکال تعیین زمان ظهور به امام راحل سزاوار نیست، چون ایشان در یک مورد درباره زمان ظهور صحبتی داشتندکه همان را هم با “سوال” و واژه “محتمل است” که همان تعبیر قرآنی “لعلّ” است که درآیات زمان قیامت مطرح است، بیان نمودند.

و ثانیا بانگاه اجمالی به تفکر ایشان که درآثارعلمی شان متبلور است ونیز شکل مدیریتی ایشان درزمان نهضت وبعد از پیروزی، مییابیم که آن عزیزدوران به کلی ازاین مقوله بدور است. درحالیکه او می‌توانست با ذکر نام حضرت حجت (عج) و ذکر علائم ظهور و ذکر زمان احتمالی ظهور و یاخبر ملاقات افرادی با حضرت، تنور نهضت و بازار انقلاب را داغ کند ! و اگر چنان می‌کرد، دیگر؛”امام خمینی” نبود.

هادی سروش