همه

قبل از پاسخ سؤال بايد بگوئيم كه اين تفسير ظالمانه از دين توسط چه كسي صورت گرفته و بعد توضيح و بسط اين بيان و سپس نقد آن و در آخر نظر قرآن را دربارة دين بيان مي‎كنيم و قبل از هر چيز بايد به جهت عدم گنجايش مقاله براي بسط نظريات و نقدهاي فراوان اين نظريه از پرسشگر عزيز ...

سكولاريزاسيون فرايندي است كه طي آن وجدان ديني، فعاليت‌هاي ديني و نهادهاي ديني، اعتبار و اهميت اجتماعي خود را از دست مي‌دهند.[1] برخي از عوامل پيدايش اين فرايند يعني سكولاريزاسيون درجامعه به شرح ذيل است.1. خرافاتوجود خرافات و آموزه‌هاي عقل‌ستيز موجب از بين رفتن باور انسان‌ها به دين مي‌شود چرا كه وقتي عقل و دانش بشر به سستي آن خرافات ...

نوگرايي اسلامي، حرکت و گرايشي فکري  ـ عقلي است که مسلمانان در قرون 19 و 20 در مواجهه با غرب اتخاذ کردند. نوگرايي، پديده اي مختص به اسلام نيست، بلکه در شرايطي همسان در ساير اديان نيز به چشم مي خورد.[1] نوگرايي اسلامي يا تجددگرايي اسلامي، مفهومي است که در ترجمه Islamic Modernism به کار مي رود و به طور ...

هر چند هر يک از نوگرايان و اصلاح انديشان از منظرها و ديدگاه هاي خاصي برخوردار بودند که آنها را از ساير متفکران متمايز مي سازد ـ و اين بحثي است که بايد جداگانه به آن پرداخته شود ـ اما چنانچه بخواهيم به برخي از مسائل و اصول عمده حرکت اصلاح گرايي و نوانديشي، که کم و بيش مورد اتفاق ...

براساس اعتقاد شيعه كه مبتني بر جهان‌بيني توحيدي و مطابق با عقل و نقل است، حاكميت در اصل، از آن خداست و تمام جهان و سراسر هستي ملك مطلق خداست. خالق و پروردگار جهان آفرينش تنها خداست و اوست كه حق امر و نهي و حكومت دارد. «ذلكم الله ربكم لا اله الا هو خالق كل شيء فاعبدوه»[1] و حاكميت ...

مفهوم روشنفكرواژة روشنفكر، در لغت بسيار روشن و به معني كسي است كه داراي فكري روشن است، با روشنايي ها اتصال دارد، واقعيت ها را درك مي كند و فردي واقع بين است، يعني تاريك بين نيست، بلكه نور دارد و تاريكي ها و جهالت ها را مي زدايد. بنابراين، اين تعريف به همة افراد و اقشار مختلف جامعه كه ...

معناي لغوي روشنفكر:1. فرهنگ معين واژة روشنفكر را داراي دو معنا مي‌داند:الف. آنكه داراي انديشه روشن است. ب. كسي كه در امور با نظر باز متجددانه مي‌نگرد.[1]2. مرحوم علي اكبر دهخدا، در لغتنامه معروف خود واژة روشنفكر را معادل كلمات ذيل مي‌داند:نوگرا، تجددپرست، تجددگرا، آن كه اعتقاد به رواج آيين و افكار نو و منسوخ شدن آيين كهن دارد.[2] معناي ...

از زماني كه بحث روشنفكري در ايران به وجود آمد، گروه‌ها و طيف‌هاي مختلفي از اقشار جامعه خود را به اين جريان پيوند داده و خود را متعلق بدان مي‌دانستند. جريان روشنفكري يكي از مقوله‌هاي اجتماعي است كه در جامعه ما دستخوش تغييرات و تطورات گوناگون قرار گرفته است.نكته‌اي كه حائز اهميت است[1] اينكه جريان روشنفكري يك گفتمان و طرز ...

قبل از شروع به جواب سؤال فوق لازم است به نكته‌اي اشاره شود و آن اينكه در نظر برخي اصلا دين به طور كلي و اسلام به طور خاص نه تنها دخالتي در روشنفكري ندارد، بلكه مقولة روشنفكري ضد دين مي‌باشد و مفهوم دين (اسلام) در تضاد با روشنفكري است. از نقطه نظر اينان روشنفكري و نوانديشي به معناي اصلاح ...

در پاسخ به سؤال بايد بگوييم آنچه كه در متن سؤال آمده حديث و يا روايتي از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السلام ـ نيست؛ بلكه مضمون آن را مي توان در كلمات دانشمند و متفكر شهيد استاد مرتضي مطهري يافت.ايشان در برخي از نوشته هايشان از خطر دو گروه به اسلام ...

تنوع طلبي و نو انديشي به معناي لغوي آن يعني جستجوگري، دقت و تأمل براي فهم نو و تازه دربارة چيزي.[1]نوانديشي به اين معنا يكي از جلوه‌هاي گرايش كنجكاوي و حقيقت طلبي است و كاري بسيار پسنديده است كه اگر به روش منطقي و درست انجام شود، باعث رشد و تكامل انسان مي‌شود.نوانديشي و تجدد گرايي در يك مفهوم خاص، ...

تلاش مي‌شود در ضمن محورهاي متعددي تمامي زواياي پرسش مورد بررسي و پاسخ‌يابي قرار گيرد. محور اول: اسلام و آگاهي‌يابيآيا اسلام براي آگاهي و علم‌جويي ارزش قائل است و بطوركلي اسلام براي علم و آگاهي چه جايگاهي قائل است؟از نظر اسلام چون علم و آگاهي نقش بنيادي در كمال و رشد آدمي دارد بايد انسان در طول زندگيش تلاش كند ...

شبهاتي كه در جامعه مطرح مي‌شوند، داراي زمينه‌هاي گوناگون و مربوط به حوزه‌هاي معرفتي مختلف مي‌باشند، مثلاً برخي عقيدتي و برخي ديگر سياسي هستند. به علاوه كه همه شبهات در يك سطح قرار ندارند و پاسخ بعضي از آن‌ها بسيار پيچيده و نيازمند تسلط به چندين علم است. بنابر اين نبايد انتظار داشته باشيم كه يك نفر پاسخ‌گوي تمامي شبهات ...

جهت آشنايي با دكتر شريعتي نيازمند بازكاوي انديشه‌ها و عملكردهاي ايشان هستيم. تلاش مي‌شود با مراجعه به كساني كه ايشان را درك كرده‌اند و يا نگاهي به انديشه‌ها و افكار ايشان به تصوري صادقانه از ايشان دست يابيم.الف) ايت الله شهيد بهشتي كه از نزديك با دكتر شريعتي آشنا بود و آثار ايشان را دقيقاً ملاحظه كرده بودند درباره شخصيت ...

در بررسي موضوع انواع واكنش روشنفكران ايراني صدة اخير در مواجهة با فرهنگ غربي، به سه واكنش مهم مي‌توان اشاره نمود:ـ عده‌اي از روشنفكران در تقويت و تجديد عظمت گذشته ايران، ابتدا از علوم و فنون غرب كمك گرفتند و سپس در ابعاد اداري و آموزشي به اصلاحات دست زدند.[1] اين روي‌كرد به فن آوري غرب اعتقاد داشت؛ مثل عباس ...

دربارة مرحوم دكتر شريعتي سخنان موافق و مخالف بسيار گفته شده است. برخي سعي كرده اند او را به وهابيگري و حتي ساواك منتسب نمايند. در اين مختصر سعي مي شود انديشه ها و تفكرات وي كه بر اساس جهان بيني توحيدي و ايدئولوژي اسلامي است مورد مطالعه و بررسي قرار گيرد، امّا انتقادات و اعتراض هايي كه به آراء ...

درباره فراگيري از آقاي سروش به عنوان يك متفكر اسلامي توجه به مطالب ذيل لازم است.1. عدم تخصص: يكي از نكات درباره آقاي سروش آنست كه ايشان داراي تخصص در زمينه علوم و معارف اسلامي نيستند و به طور كلي رشته تخصصي ايشان چيز ديگري است. البته ايشان در زمينه معارف اسلامي مطالعات و تحقيقاتي داشته‌اند ولي داراي درجات علمي ...

دكتر علي شريعتي در يكي از نامه‌هايي كه به پدر خويش نوشته است مدعي مي‌شود كه گاندي آتش پرست بيش از علامه مجلسي لايق شيعه بودن است[1]. اين موضع‌گيري شريعتي اختصاصي به علامه مجلسي ندارد بلكه او تعدادي ديگر از علماي شيعه را نيز با همين اوصاف نام مي‌برد و انتقادات شديدي را به ايشان وارد مي‌داند. علت اين موضع ...

‌معناي كفر و ارتداد1. كفر در لغت به معناي پوشيدن چيزي است و شب را كه كافر خوانند چون اشخاص را مي‌پوشاند.[1] كفر در اصطلاح شرع يعني انكار اصلي از اصول دين يا انكار يكي از ضروريات دين (با علم به آن) در سخن يا كردار.[2]2. ارتداد در لغت به معناي رجوع و بازگشت است.[3] و در اصطلاح بايد گفت: ...

در اين بحث ابتدا به قسمت اوّل بحث فرويديسم با مباحث فرويد و دين،‌خداگرايي، ‌اختيار و جبر، اصول موضوعه فرويد در مباحث و روش باليني خود، دو كار مثبت در تأييد الهيّون اشاره خواهيم كرد و سپس قسمت دوّم بحث يعني امپرياليسم را با تعريف لغوي و توضيحي در مورد محتواي آن ادامه خواهيم داد و در آخر از كل ...

در قرن چهاردهم ميلادي در اروپا تحول فرهنگي و دگرگوني بنيادي در باورها و ارزشها به وجود آمد و به همين جهت به نام عصر «رنسانس» يا تولّد جديد (نوزايش) نامگذاري شده است. اين دگرگونيها منجر به پيدايش نظريّات و مكاتب و ايسم‌هاي مختلف از جمله رئاليسم در حوزه­­هاي مختلف فلسفي، اجتماعي و تاريخي شد.رئاليسم در مقابل مكتب ايدئاليسم بوجود ...

گرچه پاسخ به اين سوال نيازمند مباحث فلسفي، اجتماعي، تاريخي، سياسي و حتي اعتقادي گسترده‌اي است، اما در چند محور به مطالبي در اين باره اشاره مي‌شود:شهيد مطهري درباره ماركسيسم مي­گويد: ماركسيسم، تاريخ را بر اساس اقتصاد تفسير مي‌كند و معتقد است: اقتصاد زيربناي همه اوضاع و احوال و تحولات است. و از نظر اجتماعي ماركسيسم قائل به نظريه اشتراكي ...

يكي از مشكلات جوامع انساني در طول تاريخ بكارگيري ناصواب قدرت در استثمار انسانها مي باشد. انبياء الهي و انسانهاي مصلح همواره تلاش نموده اند تا راه كارها و مكانيزم هايي را جهت جلوگيري از سلطة ستمكارانه بر انسانها ارائه دهند. اسلام نيز به عنوان تنها دين الهي كه هم كامل هم جاودانه است، در اين راستا، يعني مبارزه با ...

همواره در كنار اديان الهي، مسلك ها و آئين هاي بشري وجود داشته و دارد كه بايد كوشيد دين الهي غيرمحرّف را شناخت و تبعيت كرد. از اينرو نه پيروي از مكاتب بشري روا است و نه تعبد به اديان تحريف شده، بلکه براي شناخت دين الهي راههايي وجود دارد كه بطور مختصر به اين راهها اشاره مي شود و ...

اصطلاح دئيسم (Deism) براي نخستين بار در قرن شانزدهم ميلادي دربارة كساني به كار رفت كه اسرار وحياني و الهامات فراطبيعي را امري نادرست و باطل به شمار مي آوردند. و مي خواستند ديني صرفاً ‌طبيعي و برخاسته از آموزه هاي عقلي ارائه دهند. و الهيات طبيعي را جايگزين وحي كنند. گرچه برخي از آنها خدا را قادر مطلق و ...

واژة ناسيوناليسم (ملي‌گرايي يا مليت باوري) امروزه در ادبيات سياسي به معناي آگاهي ملي و احساس تعلق به يك ملت مشخص كه با ويژگي‌هاي خاص از ساير ملت‌ها متمايز شده است به كار مي‌رود. ناسيوناليسم مستلزم وفاداري و علاقه پرشور افراد به مفهوم ملت و عناصر خاصي چون نژاد، زبان، نمادها، سنت‌ها و ارزش‌هاي اجتماعي و اخلاقي و به طور ...

زنان در طول تاريخ تمدن بشري همواره ستم ديده اند. حتي تا اواخر قرن نوزدهم ميلادي و در برخي از كشورهاي غربي تا اوايل قرن بيستم زنان همچون كودكان حق تصرف در اموال خود را نداشتند[1] و همچنين تا ربع اول قرن بيستم در بسياري از كشورهاي اروپائي زنان از حق رأي محروم بودند.[2]بديهي است كه بايد براي رسيدن به ...

اساس تفكّر اومانيستي بر ارج نهادن به مقام و منزلت انسان مي­باشد و از آنجا كه فشار و اختناق كليساي قرون وسطي ارزش و حيثيت انساني افراد را خدشه دار نموده بود و به نام مذهب، آزادي و اختيار انسان‌ها را از آن سلب كرده بود نهضت ادبي ـ فلسفي اومانيستي در صدد اعادة حيثيّت انسان به عنوان موجودي آزاد ...

قبل از اين‌كه به پاسخ اين پرسش بپردازيم لازم است معنا و مفهوم اومانيسم را ذكر كنيم: معنا و مفهوم اومانيسماصطلاح اومانيسم را که در فارسي با واژه‌هايي مانند انسان‌گرايي، انسان مداري، مكتب اصالت انسان، و انسان دوستي و… از آن ياد مي­کنند معناي رايج آن، نگرش يا فلسفه‌اي است كه با نهادن انسان در مركز تاملات خود، اصالت را ...

واقع‌گرايي (رئاليسم) بيشتر حوزه‌هاي كاربردش در مقابل معناگرايي و آرمان‌گرايي (ايده‌آليسم) مي‌باشد. مهمترين حوزه‌هايي كه واقع‌گرايي در آن‌ها به كار مي‌رود، عبارت است از: فلسفه، اخلاق، سياست، هنر و ادبيات و مباحث زيباشناسي.واقع‌گرايي، در فلسفه نيز دو كاربرد متمايز دارد؛ يكي به معناي كليّت‌گرايي در مقابل اصالت تسميه (نوميناليسم) و ديگري به معناي واقع‌گرايي در مقابل ايدآليسم و پندارگرايي، معناي ...

فمينيسم، يك نهضت اجتماعي است كه به صورت مكتب در آمده است، و براي «باز پس گيري حقوق آزادي و نقش اجتماعي زنان فعاليت مي‎كند»[1]، هدف اساسي شكل‎گيري جنبش فمينسيم اين بود كه در يك جامعه كه مردان تمام پست‎ها را در اختيار دارند و حقوق زنان در اين جامعه به شكل گسترده‎اي ناديده گرفته مي‎شود، زنان حقوقي برابر مردان ...

واژة ليبراليسم از واژة لاتين «Liberteh» اشتقاق يافته است، در زبان انگليسي واژة «Liberty» به معناي آزادي است.[1] ليبراليسم در اصطلاح يك جريان ايدئولوژيك و سياسي و اجتماعي است كه در قرن 18 پديد آمد، در اين زمان محتواي شعار اصلي ليبراليسم، فرمول آزادي سرمايه و تجارت بود و چون در آغاز پيدايش ليبراليسم، بزرگترين مانع بر سر راه ليبراليسم ...

قبل از آنکه به سئوال پاسخ دهيم به علت بکار گيري اين مفهوم اشاره مي کنيم. واژه خدا يا معادل آن که در زبانهاي مختلف بيان مي شود عبارت است موجودي که جهان را آفريده و احيانا معاني ديگري از قبيل پروردگار و معبود هم از اين واژه بذهن مي آيد.                          فلاسفه با توجه به اين که اين گونه مفاهيم ...

پيش از توضيح و فرق ميان صفات ثبوتي و سلبي، از باب مقدمه لازم به ياد آوري است که:يکي از راه هاي شناخت خداوند سبحان، نگاه از منظر صفات الهي است، ولي در اين نگاه دقت لازم را مي طلبد تا  از خطر تشبيه و تنقيص در امان بمانيم.[1]در مباحث کلامي، صفات الهي از چند جهت تقسيم بندي شده که ...

اين سئوال از سه بخش تشكيل مي‏يابد: اول:  تعريف اسم اعظم، دوم: اقوال درباره اينكه اسم اعظم چيست؟ و سوم: اينكه آيا تمام پيامبران، آن را مي‏دانستند يا نه؟ در تعريف اسم اعظم به روايتي از پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ اشاره مي‏نمائيم: شخصي با الفاظي خدا را خواند، پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و ...

مقدمه؛ براي روشن شدن پاسخ، نكاتي تحت عنوان مقدمه ياد‌آوري مي‌شود:1. موجود بحسب مفهوم به سه نوع (ممكن، ممتنع، واجب) و بحسب واقع خارجي بر اساس فرض عقلي به دو نوع يعني واجب الوجود و يا ممكن الوجود تقسيم مي‌شود[1] هستي واجب از خودش و ممكن از غير مي‌باشد.2. صفات خدا يا ثبوتي است و يا سلبي. صفات ثبوتي يا ...

طبق قاعده «معطي الشيئ لايكون فاقداً له»؛ يعني محال است كسي چيزي را ببخشد و آن را نداشته باشد؛ خوب خداوند متعال هم غم، شادي و بيم، اميد و… را به ما داده است، پس طبق اين قاعده خودش هم بايد آنها را داشته باشد در حالي‌كه اكثر فلاسفه از مكتب مشاء، اشراق، حكمت متعاليه و متكلمان مسلمان مي‌گويند خداوند ...

اين سؤال مربوط به علم خداوند است نه قدرت، پس لازم است در چند مرحله به تبيين بحث و پاسخ بپردازيم. علم الهي داراي سه مرتبه است:الف) علم به ذات.ب) علم به اشياي ديگر قبل از ايجاد آن ها.ج) علم به اشياي ديگر پس از ايجاد آن ها.مرتبه سوم علم الهي، علم تفصيلي خداوند به موجودات پس از آفريدن آن ها ...

عجز به معني عقب افتادن از چيزي و قرار گرفتن در دنباله كاري است، سپس به عنوان قصور و ناتواني از انجام كار در مقابل قدرت به كار رفته است.[1] بنابراين عجز در صورتي صادق است كه قدرت در آن مورد بتواند إعمال شود و در تعريف قدرت گفته اند: عبارت است از اينكه فاعل به گونه اي باشد كه ...

پاسخ اين سؤال وقتي بخوبي بدست خواهد آمد كه معناي اراده خداوند به خوبي مشخص گردد. به نظر مي رسد براي روشن شدن بحث بايد ابتداء به اين پرسش پاسخ داد كه اراده چيست؟ از صفات ذاتي خداوند است يا از صفات فعلي او؟1. اراده در محاورات عرفي  به دو معنا استعمال شده است:الف)  به معناي دوست داشتن،ب) به معناي ...

1. جهان با آن نظم و قوانين تكويني حاكم به آن كه محيّرالعقول است باز هم يك لحظه و هزاران بار به توان هزار، كمتر از لحظه اي نمي تواند بدون عنايت و هدايت و فيض مستمر آفريدگار هستي بخش، بقاء و دوام داشته باشد؛ زيرا از نظر فلسفه الهي و داده هاي وحياني، عالم با تمام پديده هاي كوچك ...

صفات الهي به دو قسم: صفات فعل و صفات ذات تقسيم مي شوند.صفات ذاتيه خداوند، صفاتي هستند كه با توجه به نوعي از كمال، از ذات الهي انتزاع مي شوند مانند حيات و قدرت. و صفات فعليه صفاتي هستند كه از نوعي رابطه بين خداوند متعال و مخلوقاتش انتزاع مي شوند؛ مانند خالقيت و رازقيت.فرق اصلي اين دو دسته از ...

اگر بخواهيم معناي عدم را بفهميم ابتدا لازم است كه به معناي وجود پي ببريم، چرا كه معناي عدم بدون معناي وجود قابل فهم نيست.عدم، نقيض و نقطه مقابل وجود است و از آن‌جا كه وجود به معناي هستي و بودن مي‌باشد نتيجه مي‌گيريم كه عدم به معني نيستي و نابودي است. عدم بطلان محض است و اصلاً چيزي نيست. ...

ما در پاسخ سؤال شما ابتدا پيرامون صفت قدرت كه از صفات كمال خداي سبحان است توضيحي مي‌دهيم. قدرت، صفت فاعل و كننده‌ كاري مي‌باشد كه بر طبق اين صفت اگر بخواهد فعل و كاري را انجام دهد يا ترك نمايد بتواند. به تعبير دقيق علمي ، قدرت مبدئيت فاعل مختار است براي كاري كه ممكن است از او سربزند ...

ظاهراً موضوع سئوال در رابطه با دستور خداوند است که به ملائکه دستور داد: براي آدم سجده کنيد همه سجده نمودند مگر ابليس كه تكبر ورزيد و سجده نكرد، جريان اين واقعه در هفت سوره قرآن بيان گرديده است.[1]درباره اينكه مقصود و منظور از سجده در اين آيات چيست؟ سه وجه ذكر گرديده است:الف) اين سجده، سجده براي خدا بوده ...

براي روشن شدن جواب از باب مقدمه به نكاتي اشاره مي شود.1ـ حقيقت شفاعت در لغت و اصطلاح: كلمه «شفاعت» از ريشه «شفع» بمعناي (جفت) «ضمُّ الشيء الي مثله»[1] گرفته شده و نقطه مقابل آن «وتر» به معناي تك و تنها است، پس به ضميمه شدن فرد برتر و قويتري، براي كمك به فرد ضعيف تر اطلاق شده است و ...

در آغاز شايسته است به چند نكته اشاره كنم.تعريف علم حضوريقبل از هر مطلبي درباره علم ضروري است كه ماهيت و گوهر علم حضوري و حصولي روشن گردد تا دامنه و قلمرو هر يك مشخص شود.علم حضوري آن است كه: وجود معلوم در پيش عالم حضور داشته باشد؛ يعني «واقعيت معلوم پيش عالم (= نفس يا ادراك‎كننده ديگري) حاضر است ...

بحث توحيد و شرك از اساسي ترين و پر نفع ترين مباحث علمي جهان بشريت است، زيرا توحيد، سرمايه اصلي سعادت و خوش بختي انسان، و شرك، خمير مايه بدبختي و تيره روزي وي مي باشد. به همين خاطر همه شرايع آسماني بر اساس توحيد و يكتا پرستي استوار بوده، و بارزترين اصل مشترك در ميان آنها اعتقاد به توحيد ...

شايد شنيده‌ايد كه خداوند در همه جا هست و بر همه چيز احاطه دارد و در عين حال در مكان مخصوصي قرار ندارد. حال سؤال اين است كه مگر ممكن است خداوند در همه جا وجود داشته باشد و در عين حال هيچ گونه مكاني بخود نگيرد و جايي را اشغال نسازد؟در جواب مي‌گويم: آري ممكن است. براي روشن شدن ...

ما نمي‏توانيم به وسيله حواس ظاهري خداوند را ببينيم يا لمس كنيم. خداوند مهربان در قرآن مي‏فرمايند: “لا تدركه الابصار و هو يدرك الابصار” چشم‏ها او را در نمي‏يابند و او است كه ديدگان را در مي‏يابد؛ چون چيزهايي را مي‏توان ديد كه جسم دارند و حال آن‏كه خدا جسم ندارد و چيزي كه داراي جسم نيست ديده نمي‏شود؛ علاوه ...