همه

براي جواب پرسش نكاتي چند لازم به توضيح است كه مختصراً بيان مي‎شود. انواع وحيوحي رساني خداوند به پيامبران به سه صورت بوده است كه در قرآن هم به آن اشاره شده است: «  وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَنْ يُكَلِّمَهُ اللَّهُ إِلا وَحْيًا أَوْ مِنْ وَرَاءِ حِجَابٍ أَوْ يُرْسِلَ رَسُولا فَيُوحِيَ بِإِذْنِهِ مَا يَشَاءُ إِنَّهُ عَلِيٌّ حَكِيمٌ[1]؛ هيچ بشري را نرسد ...

انسان‌ ها براي رسيدن به نقطه ‌اي كه خداوند متعال از آن‌ها انتظار دارد‍، نيازمند برنامه  ‌اي منظم، درست و مطابق با نيازهاي آن‌ها هستند. قرآن‌كريم به عنوان برنامه‌اي كه كليات اين نيازمندي‌ها را ذكر فرموده از طرف خالق بشر كه به تمام نيازهاي او آگاه است، براي رساندن او به آن نقطه ي مطلوب توسط پيامبر اسلام ـ صلي ...

سنت در نزد اهل تسنن به قول، فعل و تقرير پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ اطلاق شده  و در نظر شيعه علاوه بر آن، شامل امامان معصوم ـ عليهم السّلام ـ نيز مي شود. سؤال مذكور از سه بخش تشكيل يافته كه هر كدام به صورت جداگانه مورد بحث واقع مي شود. الف) علت اختلاف در ...

براي پاسخ به اين پرسش به دو مقدمه نياز داريم: اول اين‎كه قلب در لغت، به چه معاني استعمال شده است و ديگر اين‎كه قلب در قرآن در كدام يك از اين معاني، بكار برده شده است. الف: قلب در لغتاز معاني اختصاصي قلب، روح و جان است[1] مثل كلام خداي تعالي در قرآن، كه مي‎فرمايد: «در هنگام مرگ قلوب به ...

ظاهراً شبهة تعارض بين نزول قرآن در شب قدر و وقوع بعثت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ در بيست و هفتم رجب كه همراه با نزول آياتي از سورة علق بوده از ديرباز مطرح بوده، به گونه‌اي كه باعث اختلاف در تعيين تاريخ بعثت گشته، در اين ميان شيعه با استناد به روايات متعدد معتقد است ...

در مورد نزول قرآن كريم دو نظر وجود دارد:نظرية اول: نزول دفعي از پيشگاه الهي يا لوح محفوظ به بيت العزه در آسمان اول و يا بيت المعمور در آسمان چهارم.[1]نظريه دوّم:‌ نزول دفعي قرآن به قلب حضرت محمّد ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ  بوده است. مرحوم علامه طباطبايي(ره) و برخي ديگر از دانشمندان بر اساس ...

دانشمندان علوم قرآن، اتّفاق نظر دارند كه پنج آيه از اوّل سورة «علق» نخستين آياتي است كه بر پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در آغاز بعثت نازل شده است. و بعد از آن تا سه سال كه دوران انقطاع وحي (فترت ناميده شد) بوده هيچ آيه‌اي نازل نشده است و بعد از آن، هفت آيه از ...

از شواهد استفاده مي‌شود قرآن به صورت فعلي نازل نشده است:1ـ بعضي از آيات در مكه و بعضي در مدينه نازل شده‌اند؛ ولي در ترتيب فعلي قرآن آيات مدني دراول قرآن قرار گرفته وآيات مكي بعداً قرار گرفته است در حالي که اگر طبق نزول بود بايستي اول سوره هاي مکي و سپس سوره هاي مدني نوشته مي شد.2ـ قرينة ...

براي روشن شدن پاسخ لازم است به نكاتي اشاره شود: 1ـ مضمون سورة حمد و اسامي آن در سورة «حمد» مراحل سه گانة ايمان (اصول اعتقادات توحيد با تمام اقسام، معاد و نبوت) را در بر دارد، لذا «فاتحة الكتاب» اساس القرآن خوانده شده است[1] يعني، آنچه در مجموع سوره‌ها است؛ در سورة حمد جمع شده است. «آنچه خوبان همه دارند ...

بر اساس دلائل نقلي فراواني كه حتي در منابع اهل تسنن نيز آمده است، نخستين كسي كه بعد از رحلت جانسوز پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ اقدام به جمع آوري قرآن كريم كرد و آن را تدوين و تنظيم نموده حضرت علي بن ابيطالب ـ عليه السلام ـ بود.برخي از روايات اسلامي كه ثابت مي كند ...

وجود مصحف علي ـ عليه السّلام ـ غير قابل شك[1] و بلكه مورد اتفاق فريقين است[2]. چرا كه در منابع شيعه و سني به آن تصريح شده است[3]؛ مثلاً سيوطي از علماي اهل سنت  از طريق ابن سيرين از علي ـ عليه السّلام ـ چنين نقل مي‎كند: « همين كه پيامبرـ صلّي الله عليه و آله ـ از دنيا رفت ...

در پاسخ به اين سؤال كه شامل چند بخش است به ياري خداوند ابتداء «آيه» و «سوره» را از جهت معناي لغوي و اصطلاحي توضيح مي دهيم و سپس سؤالات مطرح شده را با استفاده از كتاب هاي علوم قرآني و تفاسير و روايات توضيح مي دهيم.آيه: از نظر لغت به چند معني استعمال شده است. علامت، نشانه، جماعت، امر ...

بيان دو نظريه:1. عده‎اي از محققين و بزرگان مانند سيد مرتضي علم‎الهدي و از جمله معاصرين آيت‎الله خوئي (ره) بر آن هستند كه قرآن كريم به همين ترتيب كه الآن موجود است، در زمان حيات پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ شكل گرفته و مرتب شده است و به دستور و عنايت خود پيامبر ـ ...

مي‌توان گفت كه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ و ائمه ـ عليهم السّلام ـ قران را به چند صورت تفسير فرموده‌اند:1. در قرآن احكامي به صورت كلي آمده است بدون آن‎كه جزئيات و شرائط آن در قرآن آمده باشد، امّا تبيين جزئيات و شرائط آنها در سنت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و ...

آن چه در مورد آتش زدن قرآن‎ها آنچه در تاريخ مشهور است و بحثي جنجان برانگيز با عنوان «حراق المصاحف» در اوراق نخستين كتب علوم قرآني و تاريخ قرآن برجاي گذاشته؛ در مورد عثمان مي‎باشد که در اينجا بر اين واقعه نظري مي‎افكنيم:پس از رحلت پيامبر ـ صلّي الله عليه و آله ـ عده اي از صحابيان به جمع آوري ...

قرآن كريم داراي تقسيمات مختلفي است كه با آن ها شناخته مي شود. مانند جزء، حزب، سوره، آيه و  …. ولي بايد توجه داشت كه همه آن تقسيمات در متن قرآن مطرح نشده است و تنها تقسيم قرآن به سوره ها و آيه ها منشأ قرآني دارد ،چنانكه قرآن در مورد مجموعه اي از كلام الهي كه براي بيان غرضي ...

براي روشن شدن پاسخ سؤال ياد آوري چند نكته ضروري است:1. «عمّ» در اصل «عن ما» (از چه چيز) بوده است ـ نه «عن من» ـ و حرف «نون» به خاطر نزديك بودن مخرجش با «ميم» به «ميم» تبديل شده و در آن ادغام شده و به صورت «عمّا» در آمده است و آنگاه «الف» آن حذف شده و به ...

يكي  از رويدادهاي مهم فرهنگي و هنري دهة اخير جهان اسلام، چاپ نفيس قرآني است كه خطاط مشهور معاصر سوري، عثمان طه، به خط معجزه آساي نسخ خويش نوشته و با همكاري مؤسسة علوم القرآن و با تأييد و همكاري چند كشور اسلامي در دمشق انتشار يافته است.كتابت اين قرآن، طرح سنجيده و برنامه ريزي شده اي است. به اين ...

در رابطه با سئوال بايد گفت كه كلمات و جملات در فهماندن معنايي بر دو قسم هستند:گاهي لفظ و جمله در دلالت بر معنايي طوري است كه هيچ گونه احتمال ديگر در آن داده نمي شود، اگر لفظ و جمله اين چنين بود مي گويند: كلمه يا جمله نصّ در اين معنا است مثل «…إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ...

در رابطه با سئوال بايد گفت كه كلمات و جملات در فهماندن معنايي بر دو قسم هستند:گاهي لفظ و جمله در دلالت بر معنايي طوري است كه هيچ گونه احتمال ديگر در آن داده نمي شود، اگر لفظ و جمله اين چنين بود مي گويند: كلمه يا جمله نصّ در اين معنا است مثل «…إِنَّ اللَّهَ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ قَدِيرٌ ...

براي روشن شدن پاسخ لازم است به نكاتي توجّه شود:1. معناي ظاهر در لغت و اصطلاح: در لغت ظاهر از ريشه‌ي «ظَهَر» گرفته شده و به معناي حاصل شدن و به دست آمدن چيزي است بر روي زمين بدون آن‌كه از ديده‌ها پنهان باشد، چنان‌كه باطن در لغت به چيزي گفته مي‌شود كه در نهان و بطن زمين به وجود ...

براساس روايات اسلامي از رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ و امامان معصوم ـ عليهم السلام ـ قرآن كريم داراي يك چهره ظاهري و يك چهره باطني است، چنان كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ مي‎فرمايد: «قرآن كريم را ظاهري است و باطني، ظاهر آن حكم است و باطن ...

پاسخ پرسش ها به ترتيب همان بندهاي پرسش مي‌آيد. الف)قالب هاي بياني قرآن کريم قرآن كريم از ابعاد و زواياي مختلف، معجزه است، يكي از ابعاد اعجاز آيات قرآني، فصاحت و بلاغت آن است؛ قرآن در اوج اعجاز قرار دارد، در زيبايي ظاهر و عمق باطن و عفّت بيان و صراحت و قاطعيت و دقت در قالب بياني گستردگي مفاهيم و ...

ما انسان‌ها در گفتگو و بيان مراد خويش از ابزاري مانند اصوات و يا نوشتار و يا اشاره ‌و غيره بهره مي‌بريم، اما در بين فرشتگان و يا ابليس به علت برخوردار بودن از وجودي غير مادي بهره‌بردن از اين ابزارها ممكن نيست، بلكه آن‌ها راه كارها و ابزار مخصوص خود را دارند كه از فهم ما انسان‌هاي عادي خارج ...

لازم است قبل از همه چيز نكاتي را جهت روشن شدن پاسخ بيان داريم:1. تعداد آيات احكام و نقش پيامبر اكرم – صلي الله عليه و آله و سلم –  قران ، كليات و اصول احكام را بيان نموده است و آنچه درتعداد آيات قرآن كه مربوط به احكام مي‌شوند مشهور است، حدود پانصد آيه مي‌باشد.[1] و حال ان كه ...

ممكن است پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ دليل آمدن اين حروف را گفته باشند، هم چنين صحابه نيز در اين خصوص حتماً از رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ سؤال كرده‌اند، منتهي چون مدركي و روايتي قابل قبول و صحيح در دست ما نمي‌باشد، نمي‌توانيم پاسخ مثبتي از اين حروف مقطعه داشته باشيم.مرحوم ...

در پاسخ به اين سؤال، توجه به چند نكته ضروري باشد:1 . تبيين حروف مقطعه از آغاز تاريخ تفسير تاكنون، همواره توجه مفسران و پژوهش گران قرآن كريم را به خود معطوف داشته و دارد، برخي آن را راز و رمزي ميان خداي سبحان و رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ دانسته و از اين رو آن ...

عرب به معناي فصيح شدن زبان پس از لكنت است.عرب غير عجمي‌ها را مي گويند و مراد كساني هستند كه به زبان يعرب بن قحطان ـ قديمي‌ترين زبان عربي ـ تكلم مي‌كنند. و عرب «مستعربة» آن گروه كه به زبان اسماعيل بن ابراهيم ـ عليه السّلام ـ سخن گويند و گفته شده كه اينها را به اين جهت كه در ...

براي روشن شدن پاسخ، اول بايد با ويژگي هاي منطقه جزيره العرب كه عربستان جزئي از آن منطقه بزرگ محسوب مي شده است، آشنا شويم سپس ويژگي ها و خصوصيات زبان عربي را مورد بررسي قرار دهيم، از اين رو توجه به مطالب ذيل لازم است: ويژگي هاي منطقه جزيرة العرب1 ـ اين منطقه محل پرورش و ترويج اديان و ...

براي روشن شدن پاسخ اين پرسش، چند نكته بايد مورد توجه قرار گيرد: 1. اولاً مردي چون نيچه، شايستگي ندارد در مورد كتاب هاي آسماني چون تورات و انجيل، در مسند داوري بنشيند. 2. قواعد دستوري يك زبان و يا سماعي بودن آن، يك امر بيروني است و هيچ ارتباطي با تحريف و يا عدم تحريف يك كتاب و متن ندارد. 3. اشتباه ...

درمورد رفع « الصابئون» بين علماي علم نحو اختلاف است:1. كسائي كه خودش در نحو صاحب نظر است، مي‌گويد: عطف بر ضمير « هَادُوا » است؛2 .  فراء گفته: هر گاه اسم « إِنَّ »   از كلماتي باشد كه اعراب آن ظاهر نشود، عطف اسم مرفوع بر آن جايز مي‌باشد، مثل «اني و زيد قائمان» كه در اين مثال اسم ...

تركيب اين جمله چنين است كه « يَنَالُ » فعل است و « عَهْدِي » فاعل و « الظَّالِمِينَ » مفعول مي‌باشد، پس « الظَّالِمِينَ» به عنوان مفعول منصوب است.مرحوم طبرسي در تفسير «مجمع‌البيان» گفته: از لحاظ جمله‌بندي عربي ممكن بود كه گفته شود: « قَالَ لا يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ »  چون لفظ «ينال» دو طرفي است، چنان كه در ...

مفسرين درباره آيه فوق وجوه مختلفي را ذكر كرده‌اند:1. كلمة « قَرِيبٌ » ، با توجه به معني رحمت كه (ترحم) است مذكر آورده شده نه لفظ آن.2. به عنوان اينكه « قَرِيبٌ » صفت براي موصوف محذوف باشد،مذكر آورده شدهو تقدير جمله چنين است:«شَيءُ قَريبٌ».3. يا از اين رو كه « رَحْمَةَ » مؤنث مجازي است كلمه « قَرِيبٌ ...

ظهور اين آيه نشان مي‌دهد كه مراد از «هذانِ» دو گروه مؤمن و كافر است كه از آية فوق روشن مي‌گردد، چرا كه مي‌گويد: اينها دو گروهند كه درباره پروردگارشان به مخاصمه و جدال پرداختند، پس محل نزاع خداست كه گروهي او را يكتا مي‌دانند و او را اطاعت مي‌كنند و گروهي به او شرك مي‌ورزند و اطاعت نمي‌كنند.كلمة «خصم» ...

جملة « وَخُضْتُمْ كَالَّذِي خَاضُوا» به معناي اين است كه شما(منافقان) نيز در كفر خود و تمسخر به مؤمنان فرو رفتيد، چنانچه پيشينيان شما در آن فرو رفتند.جملة «« كَالَّذِي خَاضُوا » در واقع به معني «كَالَّذِي خاضُوا فيه» است و به تعبير ديگر تشبيه فعل منافقان امروز به فعل منافقان پيشين است، همان‌گونه كه در جملة قبل بهره‌گيري آنها ...

در تفسير مجمع البيان آمده كه اين كلمه را يكي به دوشكل قرائت كرده‌اند:1 . «آل يس»  : ابن عامر و نافع و رويس از يعقوب از قاريان قرآن «آل يس»خوانده اند.ابو علي از اديبان عرب مي‌گويد: دليل كسي كه «آل يس»‌ خوانده اين است كه «آل» در قرآن، جداي از «يس» است و اين جدا بودن،‌دليل است بر اينكه ...

سؤال اين است كه وقتي آيه مي‎خواهد برّ را تعريف كند، بايد خود برّ را تعريف كند نه اينكه مصداق را بيان نمايدو بگويد نيکي کسي است که به خدا و آخرت ايمان بياورد. صيغه« آمَنَ»  فعل ماضي مي‎باشد نه اسم فاعل، اگر در آيه، مصدر بيايد معني اينطور مي‎شود: لكن احسان و نيكوئي، ايمان آوردن شما به خداوند است «‌ولكن ...

اين مطلب در كتاب‎هاي ادبياتي عرب بيان شده كه اگر فعلي به فاعلي كه اسم ظاهر است نسبت گيرد ،بهترين روش اين است كه علائم تثنيه و جمع نمي‎گيرد، ولي در كتاب «سيوطي» باب فاعل اشاره شده كه ممكن است با وجود داشتن فاعل اسم ظاهر، فعل به ضمير هم نسبت مي گيرد و اين مثال را ذكر كردند (اكلوني ...

يكي از اقسام علوم ادبيات عرب،علم معاني است كه غرض از آن احتراز از خطا در تحصيل معناي مراد و مقصود اهل بلاغت است و يكي از بحث‎هاي اين علم، بحث التفات است و التفات بنا به تعريف مشهور عبارت است از: تعبير كردن از يك معنا به يكي از روش‎هاي سه گانه (تكلم و خطاب و غيبت) بعد از ...

در باره ضمير مفرد «يرضوه» بايد گفت: اين تعبير در حقيقت اشاره به اين است كه رضايت پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم) از رضايت خدا جدا نيست و او همان مي‎پسندد كه خدا مي‎پسندد. به تعبير ديگر: اين اشاره به حقيقت «توحيد افعالي» دارد؛ چرا كه پيامبر(صلي الله عليه و آله وسلم)در مقابل خدا از خود استقلالي ندارد، رضا ...

در جمع «قلوب» در قول خداوند (صغت قلوبكما)‌چند وجه گفته شده است.1 . تثنيه در معني جمع است؛ زيرا به معني ضم چيزي با چيز ديگر است، پس جمع را جاي تثنيه گذارده است.2 . بيشتر اعضاء و جوارح که در انسان وجود دارند دو تا دوتا هستند مانند دو دست، دو پا و دو چشم، و وقتي دو تا ...

از آنجا كه مشركان و اهل كتاب از يهود و نصاري تصور مي كردند كه خداوند متعال داراي فرزند است، مثلاً مشركان مي گفتند: فرشتگان دختران خداوند هستند! قرآن كريم در اين باره مي فرمايد: « فَاسْتَفْتِهِمْ أَلِرَبِّكَ الْبَنَاتُ وَلَهُمُ الْبَنُونَ (149)أَمْ خَلَقْنَا الْمَلائِكَةَ إِنَاثًا وَهُمْ شَاهِدُونَ[2] ؛ از آنان بپرس آيا پروردگارت دختراني دارد و پسران از آن آنهاست، ...

خيلي ها قائلند به اين كه عالمين جمع عالم است، مثلاً محقق بزرگوار سيدمصطفي خميني در تفسيرش مي فرمايد: عالمين جمع عالم است و بايستي اقل جمع در آن لحاظ شود كه همان عدد سه مي باشد، پس تفسير آن به دو گروه جن و انس جايز نيست، و از جهت اين كه العالمين جمع با الف و لام است ...

يكي از قواعد علم بلاغت، ايجاز و اطناب است و از فروع آن، قرار دادن اسم ظاهر به جاي ضمير است.از سوي ديگر يكي از وجوه اعجاز قرآن، فصاحت و بلاغت است يعني بلاغت قرآن كريم فوق توانايي انسان است و از محدوده ي دانايي او خارج است، به يقين استفاده ازاين قاعده نيز در حد اعجاز در قرآن كريم ...

در قرآن461 بار كلمة «ارض» آمده است كه معاني مختلفي دارد، ولي به لفظ مفرد آمده، بر خلاف روايت و نهج‌البلاغه كه به لفظ جمع (ارضون، ارضين) نيز آمده است.[2]در ابتدا معاني لغوي كلمة ارض و معاني قرآني آن‌را بيان كرده و در ادامه علّت مفرد بودن اين كلمه در قرآن و جمع بسته‌شدن آن در روايات را متذكر مي‌شويم. ...

در پاسخ به سؤال توجه به چند نكته لازم است:1. واژة «خصم» بر يك گروه يا يك نفر مخاصم اطلاق مي‎گردد نه بر طرفين «مخاصمه»، امّا در اين آيه شريفه به دليل سياق آيه، كه مي‎فرمايد: « وَهَلْ أَتَاكَ نَبَأُ الْخَصْمِ إِذْ تَسَوَّرُوا الْمِحْرَابَ[2] ؛ آيا داستان شاکيان هنگامي که از محراب بالا مي رفتند برايرسيده است؟!» شاكيان هردو طرف ...

اين‌كه خداوند متعال در قرآن كريم، براي خود از ضميرهاي مذكر استفاده كرده براساس قواعد زبان عربي است، و زبان قرآن كريم نيز عربي مي‌باشد، چنان كه خداوند مي‌فرمايد: « إِنَّا جَعَلْنَاهُ قُرْآنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ ؛[1] ما آن را قرآني عربي قرارداديم، باشد كه بينديشيد» چون قرآن عربي است پس بايد از قواعد اين زبان هم استفاده شود، از ...

دراين باره بايد گفت: اولا: زبان عربي، غني‎ترين، زيباترين، منظم‎ترين ادبيات و قواعد ادبي را دارا است. به همين سبب آن را از زبان‎هاي ديگر متمايز نموده است.ثانيا: ضمير بر دو قسم است: 1. ضمير متصل كه به كلمه ديگر متصل مي‎شود، مثل اين كه جزء كلمه است و گاهي بارز و آشكار و گاهي مستتر و مخفي است مانند: ضربه، غلامك، ...

قرآن كريم كتاب هدايت ، تعليم و تربيت انسان ها به سوي كمال و نزديك شدن به خداوند متعال است: « ذَلِكَ الْكِتَابُ لا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ ؛[1] آن كتاب با عظمتى است كه شك در آن راه ندارد؛ و مايه هدايت پرهيزكاران است .» خداوند در جايي ديگر قرآن را مايه درمان، شفا و رحمت مي داند و ...

دليل‌هاي زيادي را مي‌توان آورد كه قرآن  جاودانه و براي تمام زمان‌ها بوده و مخصوص يك زمان نمي‌باشد: 1ـ خطابات عام قرآن بسياري از آيات قرآن خطاب‌هايي دارد كه براي تمام مردم و هر مكلفي مي‌باشد. مانند : « اي كساني كه ايمان آورده‌ايد»[1] و « اي مردم»[2] و « اي انسان»[3] و «اي بني آدم».[4] 2ـ طرز بيان قصه‌هاي قرآن در ...