همه

تعريف محكم و متشابهمحكم – در مقابل متشابه – به معناي استوار و خلل ناپذير، از ريشه‏ي «حَكَمَ حَكْماً» به معناي «مَنَعَ مَنعاً» است و معناي بازداشتن و جلوگيري از هرگونه اخلال‏گري و تباهي را مي‏رساند.راغب اصفهاني مي‏گويد: حَكَم در اصل به معناي منع نمودن و جلوگيري به كار رفته است، البته جلوگيري از افساد به جهت اصلاح.بنابراين، به هر ...

خداوند مي‌فرمايد: «او كسي است كه اين كتاب را بر تو نازل كرد كه قسمتي از آن آيات محكم است كه اساس اين كتاب مي‌باشد و قسمتي از آن متشابه است. اما آن‌ها كه در قلوب شان انحراف است، پيروي از متشابهات مي‌كنند تا فتنه‌انگيزي ‌كنند و تفسيرنادرستي به آن مي‌طلبند. در حالي كه تفسير آنها را جز خدا و ...

بعضي از سوره‎هاي قرآن نام‎هاي مختلفي دارند از جمله سوره‎هاي فلق و ناس است كه يكي از نام‎هاي آنها «معوذه» است و به هر دو سوره اطلاق «معوذتين» (دو معوذه) شده است،لذا به دو سوره «معوذتين»‌مي‎گويند و در روايات هم به اين دو سورة مباركه اطلاق «معوذتين» ‌شده است.[1]كلمه معوذه از «عَوْذ» گرفته شده به معناي پناه بردن و حفظ ...

«اَحقاف» جمع «حقف» بر وزن حِبر يعني خط طولاني از  ريگ روان كه به چپ و راست روان است.[1] و نيز به معني تپة بزرگ شن (توده ريگ) كه از وزيدن بادها به طور قوس درآمده است.احقاف منازل قوم عاد بود كه حضرت هودعليه السلام بر آنها مبعوث شد «وَاذْكُرْ أَخَا عَادٍ إِذْ أَنْذَرَ قَوْمَهُ بِالأحْقَافِ وَقَدْ خَلَتِ النُّذُرُ مِنْ ...

قوارع  جمعِ قارعه از مادة «قرع» به معناي كوبيدن و كوفتن است و به كوبه و تازيانه «مِقَرعَهَ» و كوبنده را «قارع» گويند. و از آن جهت قيامت را «قارعهَ» گويند كه با گرفتاري هايش جهان و مردم را مي كوبد.[1]از اين رو تعدادي از سور و آيات قرآن (سورة معوذتين، سورة ياسين، آيه الكرسي، آيات آخر سورة بقره) قوارع ...

براي روشن شدن پاسخ لازم است محتواي اين سور اجمالا بررسي شود. محتواي سوره شعراءاين سوره با حرف رمزي «طسم» و با بيان عظمت آيات قرآن و دلداري به رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ آغاز مي شود « طسم . تِلْكَ آيَاتُ الْكِتَابِ الْمُبِينِ » وبا ايمان و عمل صالح و ياد خداوند، مبارزه با ستمگري ...

«عتاق» به معني «قديم» مي باشد.[1] و براي دستيابي به اين موضوع و يافتن علت يا علل نام گذاري اين سوره ها به عتاق بهتر است ابتدا شمّه اي كوتاه بر محتوا و مضمون هر يك از اين سُوَر نظري بيفكنيم. 1ـ سوره اسراء آغاز اين سوره با تسبيح و تقدير خدا و سير حركت پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه ...

«مسبحات» از ماده ي «سبح» است و «سبح» در لغت به معناي حمد، ستايش، تقديس، پاك و منزه دانستن است. [1] اين سوره ها با الفاظ  «سُبحانَ »در آغاز سوره ي اسراء، «سَبَّحَ» در آغاز سوره هاي حديد و حشر و صّف، «يُسَبِّحُ »در آغاز سوره هاي الجمعه و التغابن و «سَبِّحْ» در آغاز سوره ي الأَعلي شروع شده اند ...

عزائم از مادة عزم به معناي قصد، آهنگ و اراده به كار واجب و فريضه است.[1] و به اين علت چهار سوره (نجم، فصلت، سجده و علق) را «عزائم السجود» ناميده اند كه اگر انسان چهار آيه سجده دار را در اين سوره ها بخواند يا گوش دهد، بعد از اتمام آن، واجب است سجده كند.نام گذاري اين سوره ها ...

عزائم از مادة عزم به معناي قصد، آهنگ و اراده به كار واجب و فريضه است.[1] و به اين علت چهار سوره (نجم، فصلت، سجده و علق) را «عزائم السجود» ناميده اند كه اگر انسان چهار آيه سجده دار را در اين سوره ها بخواند يا گوش دهد، بعد از اتمام آن، واجب است سجده كند.نام گذاري اين سوره ها ...

گاهي چند سوره در قرآن كريم، داراي يك نام و عنوان مي باشند كه در اين باره نيز رواياتي وجود دارد چنان كه پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: «خداوند به جاي تورات، سبع طوال و به جاي زبور ،مئين  و به جاي انجيل ، مثاني را به من مرحمت فرمود و با سوره هاي ...

در اين مورد دو نظريه مطرح مي باشد:1. مرحوم سيد محمد كاظم يزدي در كتاب شريف عروة الوثقي در بحث صلاة ليلة الدفن (نماز وحشت ميت ک ر اولين شب دفن ميت خوانده مي شود) آورده اند كه اين نماز دو ركعت است و بعد از حمد در ركعت اوّلي آية‌الكرسي از اول آيه 255 تا آخر آيه 257 سوره ...

الف: تعيين مقدار آياتتعيين مقدار آيات يك سوره توسط شخص نبي اكرم ـ صلي الله عليه و اله ـ صورت گرفته است يا به عبارتي امري توقيفي بوده و رأي و نظر صحابه در آن دخالت نداشته است.[1]طبق روايات وارده جبرئيل هرگاه فرود مي آمد و آياتي به همراه داشت موضع و جايگاه هر آيه اي را در سوره تعيين ...

1. فاتحه: باز كردن ـ 7 آيه.2. بقره: گاو ماده ـ 286 آيه.3. آل عمران: خاندان عمران ـ 200 آيه.4. نساء: زنان ـ 176 آيه.5. مائده: طَبَق غذا (سفرة غذا) ـ 120 آيه.6. انعام: چهارپايان ـ 165 آيه.7. اعراف: مكاني بين بهشت و جهنم ـ 206 آيه.8. انفال: زيادي، غنيمت، هبه ـ 75 آيه.9. توبه: بازگشتن ـ 129 آيه.10. يونس: ...

به اتفاق تمام مسلمانان و اهل فني که نظرشان قابل توجه مي باشد قرآن 114 سوره دارد.[1] اما اينکه اختلاف­هايي در تعداد سوره­ها در بين بعضي صحابي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ ديده مي­شود بيشتر به اين بر مي­گردد که مثلاً: سوره فيل و قريش يک سوره­اند يا دو سوره و يا اينکه؛ سوره توبه ...

در ابتداي بحث، اين سؤال را مطرح مي‌كنيم  كه آيا اساساً فرقي ميان شأن نزول و سبب نزول وجود دارد يا نه؟بيشتر مفسران فرقي ميان اين دو قائل نشده‌اند و هر مناسبتي را كه ايجاب كرده است آيه يا آيه‌هايي نازل شود، گاه سبب نزول و گاه شأن نزول گفته‌اند. در صورتي كه ميان اين دو عبارت فرق است.شأن نزول ...

شأن نزولبسياري از مفسران و محدثان در شأن نزول آيه ياد شده گفته اند: هنگامي كه رسول گرامي خدا ـ صلي الله عليه و آله ـ طبق وحي الهي حضرت علي ـ عليه‎ السلام ـ را در روز غدير خم به جانشيني خود منصوب كرد، دربارة او گفت:«مَن كُنتُ مَولاهُ فَعَلِيٌّ مَولاهُ؛ هر كس من مولي و ولي او هستم، ...

خداوند متعال در آيه نخستين سوره مؤمنون مي فرمايد: « قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ؛ مؤمنان رستگار شدند.»افلح از مادة فلح و فلاح در اصل به معناي شكافتن است، سپس به هر نوع پيروزي و رسيدن به مقصد و خوشبختي اطلاق شده است.در حقيقت افراد پيروزمند و رستگار موانع را از سر راه خويش بر مي دارند و راه خود را ...

مفسران براي آيات سوره «ص» شأن نزول هاي مشابهي نقل كرده اند:1 –  حضرت امام باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «ابوجهل و جماعتي از قريش نزد ابوطالب عموي پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ آمدند و گفتند: برادرزادة شما ما را آزار داده و خدايان ما را ناراحت كرده است، او را بخوان و به او ...

براي روشن شدن مطلب، بيان چند نكته لازم و ضروري است:1. بيان آية مورد سؤال و ترجمة روان آن «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُقَدِّمُوا بَيْنَ يَدَيِ اللَّهِ وَرَسُولِهِ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٌ[1]؛ اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! صداى خود را فراتر از صداى پيامبر نكنيد، و در برابر او بلند سخن مگوييد [و داد و فرياد نزنيد] آن ...

سوره‌ي مباركه‌ي فتح چهل و هشتمين سوره‌ي قرآن و از سوره هاي مدني و داراي 29 آيه است. اين سوره چنانكه از نامش پيداست، پيام‌آور فتح و پيروزي است. پيروزي بر دشمنان اسلام، پيروزي چشم‌گير و قاطع. (خواه پيروزي مربوط به فتح مكه باشد يا صلح حديبيّه يا فتح خيبر يا پيروزي به طور مطلق.)اين سوره پس از ماجراي حديبيّه ...

مجموع آيات 154 تا 157 سورة بقره يك شأن نزول دارد و در مورد شهداي جنگ بدر استدر جنگ بدر حدود 14 نفر از مسلمانان به شهادت رسيدند كه 8 نفر از انصار و 6 نفر از مهاجرين بودند. عدهّ‌اي از مردم به كساني كه در راه خدا به شهادت مي‌رسيدند،مي‌گفتند: فلاني مُرد و از نعمت‌ها و لذّت‌هاي دنيا محروم ...

خداوند در اين آيه با صراحت به مؤمنان صالح بشارت داده است كه سر‌انجام، حكومت روي زمين را در دست خواهند گرفت و دين اسلام فراگير خواهد شد و ناامني‌ها و وحشت‌ها به آرامش و امنيت مبدّل مي‌گردد، شرك از سراسر جهان برچيده مي‌شود و بندگان خدا با آزادي به پرستش خداي يگانه ادامه مي‌دهند و نسبت به همگان اتمام ...

در شأن نزول اين آيه آمده است كه پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ گاه كه نزد زينب بنت جحش كه يكي از همسران او بود،مي‌رفت زينب او را نگاه مي‌داشت و از عسلي كه تهيه كرده بود خدمت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي‌آورد اين سخن به گوش عايشه رسيد و بر او گران ...

خداوند در آيه 11سوره نور به مسئله «افك» پرداخته و فرموده:« إِنَّ الَّذِينَ جَاءُوا بِالإفْكِ عُصْبَةٌ مِنْكُمْ لا تَحْسَبُوهُ شَرًّا لَكُمْ بَلْ هُوَ خَيْرٌ لَكُمْ لِكُلِّ امْرِئٍ مِنْهُمْ مَا اكْتَسَبَ مِنَ الإثْمِ وَالَّذِي تَوَلَّى كِبْرَهُ مِنْهُمْ لَهُ عَذَابٌ عَظِيمٌ؛ مسلّماً كسانى كه آن تهمت عظيم را عنوان كردند گروهى [متشكّل و توطئه‏گر] از شما بودند؛ امّا گمان نكنيد اين ماجرا ...

اسامي سوره‌هاي قرآن توقيفي است از طريق وحي، معين و مشخص گرديده است. و در زمان رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ اين اسامي سوره‌ها مشهور بوده است. و اين اسامي به خاطر موضوع و محتواي همان سوره يا اسامي آن در همان سوره يا تكرار زياد اسامي در آن سوره و… به عنوان نام آن سوره ...

سورة دهر بر اساس ترتيب مصحف، هفتاد و ششمين سوره و داراي سي و يك آيه و در مدينه نازل شده است نام‎هاي ديگر اين سورة «انسان» و «هل اتي» مي‎باشد.[1]پيامبر اكرم _ صلّي الله عليه و آله _ مي‎فرمايد: « كسي كه سورة هل اتي را بخواند پاداش او بر خداوند بهشت و لباس‎هاي بهشتي است».[2]اين سوره در عين ...

قرآن داراي تقسيمات مختلفي از قبيل: جزء،‌حزب، سوره و آيه مي باشد، كه سؤال فوق در مورد قسم اخير (آيه) است؛ بنابر اين قبل از پرداختن به اصل بحث و پاسخ سؤال به عنوان مقدمه توضيحاتي درباره آيه ذكر مي شود:آيه در لغت به معني علامت و نشانه روشن است؛[2]و در اصطلاح علوم قرآني ‌«به قسمتي از كلمات قرآن كه ...

براي سوره‎هاي قرآن تقسيمات مختلفي ذكر گرديده است. از جمله اين‎كه سوره‎هاي قرآن را به دو دسته مكي و مدني تقسيم كرده‎اند، زيرا قرآن در مدت 23 سال نازل گرديده و نزول قرآن از مكه آغاز گرديده و در مدينه به پايان رسيده است. تفاوت سوره‎هاي مكي و مدني1. از جهت مكان و زمان نزول؛2. از نظر معني و محتوي.از ...

« فَبِأَيِّ آلاءِ رَبِّكُمَا تُكَذِّبَانِ[1]؛ پس كدامين نعمت هاى پروردگارتان را تكذيب مى‏كنيد [شما اى گروه جنّ و انس‏]؟! » اين آيه مباركه 31 مرتبه در سوره «الرحمن» تكرار شده است.« وَيْلٌ يَوْمَئِذٍ لِلْمُكَذِّبِينَ[2]؛ واى در آن روز بر تكذيب‏كنندگان‏! » اين آيه مباركه 10 مرتبه در سوره «مرسلات» آمده است.« فَأَلْقَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُبِينٌ ؛[موسى‏] عصاى خود ...

در حديثي كه از حضرت رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ وارد شده است، سورة آل عمران «زهراء» ناميده شده است، كه به معناي نور و درخشنده مي‌باشد. متن حديث:« تعلّموا سوره البقره و سوره آل عمران فانّهما الزهراوان، يظلاّن صاحبهما يوم القيامه كانهما غمامتان أو غيابتان او فرقان من طير صواف؛[1]سورة بقره و آل ...

قرآن كريم از ابعاد مختلف معجزه است، برخي دانشمندان افزون بر اعجاز علمي، بياني، ادبي و … بعد ديگري در اعجاز قرآن مطرح كرده‌اند، به نام اعجاز عددي قرآن كريم و در اين زمينه كتاب هايي نيز نوشته شده است.[1] مطابق اين نظرها و نوشته‌ها برخي از كاربردهاي قرآني با واقعيت‌هاي خارجي مطابقت دارد و معتقدند كه تعداد سوره‌ها و… ...

در برخي از روايات كه از ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ نقل شده آمده است كه بايد موقع خواندن يا شنيدن آياتي از قرآن كريم سجده كرد.[1] به آن آيات، آيات عزائم و به سوره‌هايي كه آن آيات را در بردارند، سُور عزائم مي‌گويند. و ائمه ـ عليهم السّلام ـ كه اين روايات را از پيامبر اكرم ـ صلّي ...

قبل از پاسخ، لازم است گفته شود كه در بسياري از آيات و يا سور قرآن از واقعة خاصي صحبت نمي‌كند، بلكه سور قرآن متشكّل از وقايع و حوادث گوناگون است و موضوعات متعدّدي در آن‌ها آمده است؛ ولي نام سوره‌هاي قرآن اغلب به‌خاطر آن واقعة خاصّي‌كه در آن آمده، نام‌گذاري شده است مانند سورة  احزاب كه شرح جنگ احزاب ...

تعبير «احسن القصص» در خود سوره يوسف آمده است.« نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ أَحْسَنَ الْقَصَصِ بِمَا أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ هَذَا الْقُرْآنَ وَإِنْ كُنْتَ مِنْ قَبْلِهِ لَمِنَ الْغَافِلِين[1]؛ ما بهترين سرگذشت ها را از طريق اين قرآن -كه به تو وحى كرديم‏- بر تو بازگو مى‏كنيم‏؛ و مسلّماً پيش از اين‏، از آن خبر نداشتى‏! »علت اينكه اين سوره احسن القصص خوانده شده، ...

سوره شناسي و سيماي سورة قدر1. سورة قدر، نود و هفتمين سورة قرآن است؛2. داراي پنج آيه مي باشد؛3. سورة مكي است. يعني در مكّه نازل شد؛4. محتواي كلّي آن در رابطه با نزول قرآن در شب قدر است و به دنبال آن پايين آمدن ملائكه و روح در زمين است. اما ترجمه و شرح آية چهار« تَنَزَّلُ الْمَلائِكَةُ وَالرُّوحُ ...

با توجه به اين كه هر سوره، هدف مشخص و معيني را دنبال مي كند و آيات آن، همچون زنجيره اي به هم پيوسته است و سلسله وار در راستاي همان هدف كلي نقش ايفا مي كند، اين مطلب به دست مي آيد كه ممكن است دليل كوچكي يا بزرگي سوره ها از جمله سورة بقره، اتمام سريع بيان و ...

قلب قرآن به سورة يس اطلاق مي شود، زيرا پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي فرمايد: براي هر چيزي قلبي است و قلب قرآن سورة يس است.[1] در توضيح علت اطلاق قلب قرآن بودن بر سورة يس،‌بايد گفت كه قلب براي هر موجود زنده نقش اساسي و بنيادي را ايفا مي كند به گونه اي كه ...

محتوي سوره يونسسوره يونس، از سوره هاي مكي است و بعد از سوره اسراء و قبل از سوره هود نازل شده است و مطالب مطرح شده در آن عبارتند از :1- تكيه فراواني بر مسأله «مبدأ» و «معاد» ؛2-  مسائل وحي و مقام پيامبرصلي الله عليه و آله وسلم؛3- عظمت آفرينش؛4- دل نبستن به دنيا؛5-  آمادگي روحي براي آخرت؛6- بررسي ...

محتوي سوره بقرهسوره بقره، طولاني‌ترين سوره قرآن كريم است و به طور حتم يك جا نازل نشده است. بلكه در فواصل مختلف و به مناسبت‌هاي گوناگون جامعه اسلامي در مدينه نازل گرديده است. جامعيت آن از نظر اصول اعتقادي اسلام و بسياري از مسائل علمي (عبادي، اجتماعي، سياسي و اقتصادي) قابل انكار نيست مانند:1 . توحيدشناسي از طريق مطالعه اسرار ...

آية شريفة اول سورة مباركة توبه مي فرمايد: « بَرَاءَةٌ مِنَ اللَّهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِينَ عَاهَدْتُمْ مِنَ الْمُشْرِكِينَ؛[اين‏، اعلام‏] بيزارى از سوى خدا و پيامبر او، به كسانى از مشركان است كه با آنها عهد بسته‏ايد! » واژة برائت آنچه كه راغب در مفردات خويش گفته، از «بُرْءِ» و «بَراءِ» و «تَبرّي» است كه به معناي كناره گيري و بيزاري ...

درباره ي علت نيامدن « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» در آغاز سوره ي توبه ميان مفسران اختلاف نظر وجود دارد.1 – برخي حكمت آن را ارتباط سوره هاي انفال و توبه يا آن كه اين دو سوره را يك سوره دانسته و آن را دليل عدم ذكر « بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» معرفي نموده اند.كساني كه ارتباط ميان سوره ي ...

اين جمله سرآغاز كتاب الهي است و نه تنها در ابتداي قرآن، بلكه در آغاز تمام كتاب هاي آسماني بوده است و در سرلوحه ي كار و عمل همه ي انبيا قرار داشت. وقتي كشتي حضرت نوح -عليه السلام- در ميان امواج طوفان به راه افتاد، نوح عليه السلام- به ياران خود گفت:« وَقَالَ ارْكَبُوا فِيهَا بِسْمِ اللَّهِ مَجْرَاهَا وَمُرْسَاهَا ...

اهل قبور نيازمند به استغفار و طلب رحمت و اهداء ثواب هستند. در همين زمينه امام جعفر صادق ـ عليه السّلام ـ مي‎فرمايد: «ثوابي كه پس ازمرگ به انسان مي‎رسد سه چيز است:  1. صدقه جاريه؛ 2. راه و رسم صحيحي كه شخص در حال حيات بدان عمل مي‎كرد و به گونه‎اي بوده كه الگو براي ديگران مي‎شد؛ 3. فرزندي شايسته كه ...

قرآن كتاب هدايت و راهنماي انسان‌ها براي رسيدن به آرامش، خوش بختي و سعادت دنيا و آخرت است و همه آيات و كلماتش نوري است براي رهانيدن بشريت از تاريكي، لذا رسول گرامي اسلام ـ صلي الله عليه و آله ـ فرمود:«محبوب‌ترين و بهترين چيز نزد خداوند متعال، خواندن قرآن كريم از اول تا آخر است».[1]اگر هم براي برخي سوره‌ها ...

قرآن كريم كتاب هدايت، راهنمايي و تعليم و تعلم بشر به سوي كمال است و تمام آيات آن كلام الهي و نوراني هستند، هر كدام از سوره ها و آيات آن داراي فايده و ويژگي بوده، در اين ميان چون در برخي از سوره ها و آيات معارف بلند و عميقي مطرح شده و در بر دارندة توصيه و معرفت ...

در رابطه با قرائت سوره توجه به چندنكته ضروري است؛1. قرآن كريم، مايه هدايت و رحمت است، ‌هم چنين مربي و راهنماي انسان در رسيدن به كمال نهايي و نزديك شدن به خداست و بشر را به سوي خير و سعادت سوق مي‌دهد. مهم‌ترين هدف اين كتاب الهي، انسان سازي و تربيت بشر است، بنابراين فوايد و آثار ديگر، هدف ...

مقصود از روش تفسيري، مستند و يا مستنداتي است كه مفسّران در فهم و تفسير آيات قرآن كريم از آن بهره گرفته‌اند. از آن مي‌توان به «منهج تفسيري» نيز تعبير كرد. در بعضي از گونه ها از روش هاي تفسير، به  گرايش‌هاي تفسيري يا لدن تفسيري يا منابع تفسيري يا اتجاه تفسيري ياد شده است.مفسّران در تفسير خود از چند ...

تفسير قرآن كريم به معناي واقعي آن، اين است كه مفسّر در فهم معناي آيه، اجتهاد و كوشش را در پيش گيرد، نه اين‌كه به پيروي از ديگران آيه را تفسير نمايد. تفسير راستين در گرو تحقّق شرايط و رعايت اموري است كه از جمله آن شرائط: مراجعه  به شأن نزول آيات است. قرآن کريم ظرف بيست و سه سال، ...

ميان تفسير شيعه و تفسير اهل سنّت، تفاوت جوهري و اساسي مشاهده نمي‎شود، به گونه‎اي كه هر دو گروه با استفاده از روش ها و گرايش هاي گوناگون به تفسير قرآن کريم پرداخته باشند. امّا آن چه تفسير شيعه را از تفسير اهل سنّت متمايز مي‎سازد، منابع تفسيري است؛ چرا كه در منابع تفسير، تفاوت عمده‎اي ميان شيعه و اهل ...