همه

نصر حامد ابو زيد، يكي از دانشمندان معاصر مصري و داراي دكتري در رشته زبان و ادبيات عرب از دانشكده ادبيات دانشگاه قاهره است. عنوان رساله ي وي در اين مقطع “تاويل قرآن در نزد ابن عربي” بود.وي در سال هاي (8_1977م) در دانشگاه پنسيلوانيا در آمريكا به تدريس پرداخت، در اين مدّت با هرمونتيك آشنا شد، در سال هاي ...

منظور از تفسير موضوعي، آن است كه آيات مختلفي كه درباره ي يك موضوع در سراسر قرآن کريم در حوادث و فرصت هاي مختلف نازل شده است، جمع آوري و جمع بندي شده تا از مجموع آن، نظر قرآن کريم درباره ي آن موضوع روشن گردد.در مورد تاريخچه ي تفسير موضوعي مي توان به دو ديدگاه اشاره نمود.الف: در تفاسير ...

 براي روشن شدن جواب، به نکاتي چند اشاره مي شود:1. معناي تفسير: تفسير به معناي برگرفتن نقاب از چهره است،[1] و يا ظاهر و آشكار نمودن و بيان كردن معناي سخن در كلام است،[2] در نتيجه تفسير قرآن کريم يعني بيان نمودن و آشكار نمودن معناي آيات.2. واژه ي مأثور، بر گرفته از «اثر» است. مأثور به چيزي گفته مي‎شود ...

قرآن کريم راهنماي بشريّت و جواب گوي تمامي نيازهاي انسان ها در تمام اعصار و امصار است. چنان چه خود قرآن کريم خطاب به پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: اي پيامبر اين كتاب را بر تو نازل كرديم، بيانگر همه چيز و مايه ي هدايت و رحمت است.[1]از سوي ديگر قرآن کريم، علاوه بر اجازه بر ...

« إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ [1]؛ قطعاً‌ اين قرآن به (آييني) كه خود پايدارتر است راه مي نمايد. » قرآن کريم معتبرترين منبع معارف اسلام و معجزه ي جاودان رسول گرامي است. تنها كتاب آسماني است كه از تحريف مصون مانده و بشر از آوردن حتّي سوره اي كوچك همانند آن عاجز است. با اين كه مي ...

براي روشن شدن جواب به نكاتي چند اشاره مي‌شود:1. قرآن کريم هدايت‌گر همه ي انسان‌ها است «  …هُدًى لِلنَّاسِ … [1]» ولي آن كسي از قرآن کريم بهره‌برداري مي‌كند و هدايت پذير مي‌شود كه داراي تقوا و خود نگهداري دروني باشد «هديً للمتقين[2]». به بيان خود قرآن کريم، از قرآن کريم كساني بهره‌مند مي‌شوند كه مؤمن باشند «و از قرآن ...

قرآن كريم داراي مضاميني بلند و مطالبي عالي و فوق فهم افراد عادي است. و ترديدي نيست كه بايد بين كتاب و مفسّر آن تناسب و سنخيّت باشد. مفسّران قرآن کريم، دوگونه هستند: الف، مفسّرين ظاهر و باطن قرآن کريم ب، مفسّران ظاهر قرآن کريم. قرآن کريم در مورد مفسّرين ظاهر و باطن قرآن کريم مي‌فرمايد: « … وَمَا يَعْلَمُ ...

براي روشن شدن جواب، يادآوري چند نکته ضروري است:1ـ بر اثر تباني، عقلا در گفتار و ارتباط روزمره ي خود به ظواهر سخنان هر يك اعتماد مي‌كنند، منتهي شرط آن اين است كه قرينه برخلاف ظاهر نباشد.[1]2ـ قرآن كريم نيز همانند ديگر محاورات، ظاهرش حجيّت و اعتبار دارد، منتهي نه به صورت مطلق، بلكه داراي شرايطي است:1ـ ظواهر آيات متشابه ...

يكي از روش‌ها و گرايش‌هاي تفسير قرآن كريم، تفسير به رأي است كه در روايات فراواني به شدّت از اين گونه تفسير  نكوهش و سرزنش شده است. قبل از بيان روايات، معناي تفسير به رأي مورد بررسي قرار مي گيرد. معناي تفسير و رأي:واژه ي تفسير از «فَسَرَ» به معناي روشن كردن و آشكار ساختن است و تفسير در اصطلاح ...

براي روشن شدن بحث، لازم است اوّل واژه ي اسرائيلي معنا شود و سپس پيرامون پيشينه و زمينه‌هاي پيدايش و علّت ورود اسرائيليات در تفسير بحث و بررسي شود.1. بررسي واژه: اسرائيليات جمع اسرائيليه، و به داستان يا حادثه‌اي كه از منبع اسرائيلي روايت شود اطلاق مي‌گردد.[1] شايان ذكر است كه اين واژه داراي معناي گسترده بوده و مشتمل بر ...

 براي روشن شدن، توجّه به چند مطلب لازم و ضروري است:1ـ قرآن كريم كتاب هدايت و رحمت؛[1] و مايه ي شفاء[2] براي مؤمنان است. و اين كتاب شريف راهنماي انسان در رسيدن به كمال نهايي، تكامل و تعالي  و نزديك شدن به خدا و بهشت رضوان است. هدف اصلي آن تعليم و تربيت و هدايت انسان‌ها است و آثار و ...

نخست واژه ي هدايت مورد دقّت قرار مي گيرد: هدايت در لغت، به معناي دلالت و راهنمايي كردن از روي لطف مي باشد.[1] واژه ي‌ هدايت داراي مصاديق گونه گون مي باشد. ريشه ي اين واژه به دو معني بازگشت مي كند.1. هدايت تكويني: هدايت تكويني در تمام موجودات جهان وجود دارد. منظور از هدايت تكويني، رهبري موجودات توسط پروردگار ...

براي استفاده ي بهينه از مفاهيم، معاني و معارف قرآن كريم، مقدماتي لازم است كه بعضي جنبه ي اعتقادي و برخي جنبه ي اخلاقي و دسته‌اي نيز ابعاد عملي و فكري و… دارند و هر اندازه انسان بتواند با اين مقدمات آشنا شود و به آن‌ها عمل كند بديهي است كه بهره‌مندي او از قرآن بيشتر  مي‌شود.برخي از اين مقدمات ...

تأويل‌ پذيري آيات قرآن کريم، از مباحثي است كه در ميان مفسّران و قرآن‌ پژوهان سابقه ي ديرينه اي دارد، تمامي كساني كه به بطون قرآن کريم اعتقاد دارند به مقتضاي اعتقاد و نوع نگاه خود به موضوع بطون درباره آن سخن گفته‌اند. در اين نوشتار پس از بررسي مفهوم تأويل به اهم شرايط و ضوابط تأويل اشاره مي شود. ...

قرآن كريم، كتاب هدايت و گنجينه ي معارف الهي است. علي ـ عليه السّلام ـ در بخشي از خطبه ي نهج البلاغه فرمود: « قرآن، پناهگاهي است كه قله ي آن بلند، و توان و قدرتي است براي آن كه قرآن را برگزيند. محل امني است براي هر كس كه وارد آن شود، راهنمايي است براي كسي كه از آن ...

در رابطه با سوره ي حمد تفاسير بسيار زيادي نگاشته شده است. جهت آشنايي بيشتر به معرّفي چند تفسير بسنده مي شود.1. تفسير تسنيم، اثر آيت الله عبدالله جوادي آملي، قم: مركز نشر اسراء، ج1، سوّم، 1381.2. تفسيرنمونه، اثر ناصر مكارم شيرازي، تهران: دار الكتب الاسلاميه، ج1، دهم، 1371.3. تفسير سوره ي حمد، اثر امام خميني، تهران: موسسه ي تنظيم ...

براي پي بردن به اين كه كدام تفسير از ميان اين همه تفاسير، جامع‌تر و دقيق‌تر است، ابتدا مطلبي كوتاه در مورد روش هاي تفسيري بيان مي شود و سپس به مهمّ ترين تفاسير اشاره مي شود.مفسّران از نظر روش و اسلوب تفسير، اختلافات بسياري دارند. هر يك از آنان قرآن كريم را از زاويه‌اي و ديدگاهي خاص مورد مطالعه ...

در مسئله ي تفسير قرآن و معارف آن، تاكنون هزاران كتاب به رشته ي تحرير درآمد. جهت رعايت اختصار، كتاب‌هاي كه بيشتر در دسترس همگان است بيان مي شود: تفسيرهاي ترتيبي:1ـ تفسير الميزان؛ اثر سيّد محمّد حسين طباطبايي، ترجمه ي از نوري همداني، قم: انتشارات بنياد علمي و فكري علّامه طباطبايي، در 20 مجلّد)2ـ تفسير نمونه، اثرحضرت آيت الله ناصر ...

فهرست برخي از كتاب‌هاي تفسيري شيعه:1ـ تفسير ابن عباس عن الصحابه                                     اثر: عباس بن عبدالمطلب2ـ تفسير تنوير المقياس من تفسير عبدالله بن عباس                       اثر: عباس بن عبدالمطلب3ـ تفسير منسوب به امام حسن (ع)                                ــــــــــــــــ4ـ تفسير عياشي                                                          اثر: ابونصر محمّد بن مسعود بن عياشي سمرقندي5ـ تفسير علي بن ابراهيم قمي                                        اثر: ابوالحسن علي بن ابراهيم بن هاشم قمي6ـ التبيان في تفسير ...

در كتاب رياض العلماء، داستاني شگفت به طبرسي نسبت داده شده است كه خلاصه ي آن چنين است: از غرايب احوال و كرامت شيخ طبرسي آن كه مشهور است كه وي دچار سكته شد و از دنيا رفت. پس از غسل و كفن او را به خاك سپردند. از قضا در خاك به هوش آمد، چون خود را به اين ...

براي روشن شدن جواب، بيان چند نكته لازم و ضروري است:1. تعريف تفكّر: فكر در لغت يعني انديشه، تأمل، اعمال نظر و تدبّر، براي به دست آوردن واقعيّات، عبرت ها و غيره.[1] در تعريف اصطلاحي فكر آمده است: « فكر يا انديشه، اجراي عمليّات عقلي در معلومات موجود براي دستيابي به مطلوب است.»[2]2. تفكّر و تدبّر مورد نظر قرآن كريم: ...

 جهت روشن شدن بحث، بيان چند نكته لازم و ضروري است:1. «تعقّل» به معناي تشخيص و تمييز خير و صلاح از شرّ و فساد و يا به كار گرفتن نيروي خود كه انسان را از كارهاي ناهنجار و ناپسند باز مي‌دارد مي‌باشد.[1]خداوند تبارك و تعالي در قرآن كريم همان‌ طور كه تعقّل و انديشيدن را به قلب نسبت داده به ...

معارف قرآن كريم از جهت ظهور و خفاء، سهولت و صعوبت، فهم الفاظ و عبارات، در سه مرتبه قرار دارد: يك مرتبه از آن بي‎نياز از تفسير است و يك مرتبه از آن ويژه‎ي راسخان در علم است: و مرتبه‎ي ديگري از آن كه‎بخش عمده‎اي از معارف را دربرمي‎گيرد، نيازمند تفسير است. اين دسته‎بندي سه‎گانه در روايات نيز مطرح شده ...

براي روشن شدن جواب سؤال، به چند نكته بايد توجّه داشت: 1ـ قرآن در تفهيم معارف خود به مخاطبان از چه زباني استفاده كرده است؟ 2ـ فهم قرآن مقدور چه كساني است؟ 3ـ آيا ظرفيّت مخاطبان قرآن يكسان مي‌باشد؟براي دست يافتن بر جوابي مستدلّ و قابل قبول به نكات ذيل توجّه شود.اگر قرآن شريف كتابي جهان شمول و جاودانه باشد، ...

قرآن كريم، كتاب تربيت و رشد انسان است: «… وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ [1]؛ ما اين كتاب (آسماني) را بر تو نازل كرديم كه بيانگر همه چيز است و سبب هدايت و رحمت و بشارت براي مسلمانان است.»خداوند تبارك و تعالي، همه ي دنيا، آسمان، زمين، ماه، خورشيد و ستارگان را براي ما آفريده ...

براي روشن شدن جواب، توجّه به دو نكته لازم و ضروري است:1. هر عام و مطلق از نظر عقلي و قانوني قابل تخصيص و تقييد مي باشد. در علم اصول اين مسئله به اثبات رسيده و در قوانين مدني و جزائي نيز مرسوم است كه يك قانون را به صورت كلّي، عام، مطلق و فراگير ذكر مي كنند، كه شامل ...

براي روشن شدن جواب، بيان چند لازم و ضروري است :1ـ معناي اجتهاد: اجتهاد در لغت به معناي نهايت تلاش كردن و خود را به زحمت انداختن است[1] و در اصطلاح شيعه، اجتهاد اين است كه فرد مجتهد براي استخراج حكم از كتاب و سنّت نهايت كوشش را مبذول بدارد. در موردي كه نصّ قطعي وجود دارد، اجتهاد براي يافتن ...

ازجمله مباحثي كه در مورد قرآن كريم مطرح است، اين است كه اكثر علماء، شيعه معتقدند كه ظواهر قرآن كريم حجّت است و تفسير بردار مي باشد و قرآني كه تا كنون با اين روش هاي تفسيري، تفسير شده است، صحيح مي باشد. تنها گروهي كه مخالف اين نظريه‌ مي باشند، اخباريين هستند و براي نظريه ي خود ادلّه اي‌ ...

عواملي كه در فهم درس و نيز مفاهيم قرآن كريم، مؤثّر هستند، دو گونه مي باشند: 1. عوامل دروني مثل گرسنگي، تشنگي، خستگي، اضطراب، عصبانيّت، پرخوري و… وجود چنين حالاتي از موانع فهم درس و مفاهيم قرآن كريم است. 2. عوامل خارجي مثل شلوغ بودن مكان و محيط، پرزرق و برق بودن محيط، آمد و شد زياد به مكان و… ...

تفسير از واژة فَسَرَ به معناي روشن كردن و آشكار ساختن است و در اصطلاح، عبارت است از: زدودن ابهام از لفظ مشكل و دشوار، كه در انتقال معناي مورد نظر، نارسا و دچار اشكال است. همين نكته مرز بين تفسير و ترجمه است؛ زيرا ترجمه در جايي است كه معناي لغوي لفظ را روشن نيست. ولي تفسير آن است ...

 شكّي نيست كه قرآن كريم براي همه ي مردم نازل شده تا آن ها را به سمت تكامل و تعالي و قرب الي الله رهنمون سازد. « … و َمَا هِيَ إِلا ذِكْرَى لِلْبَشَرِ[1]؛ و آن، جز تذكّري براي انسان‌ها نمي‌باشد.» از اين روي، آيات زيادي انسان را به تدبّر و تعقّل در قرآن كريم فرا مي‌خواند و هيچ قيدي ...

همان‌گونه كه فهم دانشمندان علوم ديگر يكسان نمي‌باشد، فهم عالمان ديني و مفسّران نيز يكسان نيست و پيشرفت و نوآوري در علوم نشان از اين مطلب است. بنابر اين به يك كتاب تفسيري نمي‌تواند از تمام جهات كامل باشد.مطلب ديگر آن‌ كه تأخُّر يك كتاب تفسيري، ملاك استناد بيشتر نيست، بلكه استناد بيشتر به يك منبع، بستگي به عواملي چون ...

قرآن كريم نازل شد تا همه ي انسان‌ها را از ظلمات جهل و ناداني به سوي نور رهنمون گردد.[1] همو رحمتي است از طرف خداي رحيم بر مؤمنين[2] كه به آن عامل‌اند. در عين حال براي بدكاران ترس و هشدار را به همراه آورده است.[3] كتابي است كه در آن هرچه موجب سعادت و شقاوت انسان‌ها است آورده شده[4] و ...

قرآن كريم داراي ظاهر و باطن و تنزيل و تأويل است و علم به باطن و تأويل قرآن كريم نيز در اختيار معصومين ـ عليهم السلام ـ  است و آن راسخان راستين علم،  به مقام مكنون قرآن كريم، راه دارند. بنابراين: علم به مجموع قرآن اعم از ظاهر و باطن و تنزيل و تأويل، در اختيار معصومين ـ عليهم السلام ...

1. تفسير در لغت به معناي «برگرفتن نقاب است از چهره،[1] و يا اظهار نمودن معنا[2] و آشكار ساختن آن است»[3]، و در اصطلاح، تفسير قرآن کريم، يعني اظهار و آشكار نمودن معنا و برداشتن نقاب از چهره ي آيات قرآني مي‌باشد، علاّمه طباطبايي مي‌گويد: «تفسير بيان معاني آيات قرآن، و كشف مقاصد و مدلول آيات است».[4]2. يكي از شئونات ...

قرآن کريم كتاب هدايت بشر از ظلمات به سوي نور و شفاء قلوب مؤمنان است و ارتباط با اين كتاب الهي به صورت تلاوت، تفسير، تفكّر، تدبّر و … زمينه‌ساز عمل به دستورات آن مي‌باشد، مطالعه در زمينه تفسير قرآن کريم حداقل به دو صورت امكان‌پذير است:الف: مطالعه ي تخصصي؛ ب) آشنايي با معارف قرآن.الف) مطالعه ي تخصصي: براي مطالعه ...

علت اساسي تفاوت متن قرآن با متون عادي، علاوه بر جنبه‎هاي بلاغي و ادبي و.. همان جنبه وحياني آن است. قداست قرآن به هر كس با هر شرايطي اجازه نمي‌دهد كه آن را در قالب دلخواه خود درآورد، به ويژه كه قسمت عمده‌اي از اعجاز آن در قالب هاي صوري و نوشتاري تمثل يافته است. همان طور كه مي‌دانيم و ...

يكي از مسائل پايه اي كه بايد مترجمان قرآن به آن توجّه داشته باشند، نگاه دقيق و آگاهانه در زمينه ترجمه است. با توجه به تنوع گزاره‌ها و واژه‌هاي قرآني، برداشت‌ها و ترجمه‌ها نيز متنوع خواهند شد. اگر نظري كلّي بر آيات قرآن بياندازيم، با چهار نوع گزاره رو به رو خواهيم شد كه به طور کوتاه عبارتند از: الف ...

واژه‌گزيني يا معادل‌يابي، آن است كه  «مترجم، عبارت متن اصلي را با موقعيتي مشابه در زبان مقصد، مقايسه كند و مضمون آن عبارت را با لغت، اصطلاح يا تمثيلي متفاوت بازگويد، به طوري كه ترجمه، همان تأثيري را در خوانندة ايجاد كند كه متن اصلي آن تأثير را در خواننده ايجاد مي کند.»براين نکته بايستي تاکيد نمود که هيچ واژه‌اي ...

مترجم قرآن علاوه بر آشنايي با مباني نظري ترجمه (زبان شناسي) بايد زبان‌دان نيز باشد. البته اين دو با هم متفاوت است، كار زبان‌شناس اساساً تشخيص و توصيف است وكار زبان‌دان تأليف. اصول زبان دانياصل اول:  آگاهي بر عرف و فرهنگ زبان مبدأ است.[1]اصل دوم: گريز از گرته برداري‌هاي زبان مقصد است.[2] مترجم با مهارت در زبان مبدأ و مقصد، ...

به طور کلي عوامل تأثير گذارنده بر كيفيت ترجمه قرآن به دو دسته تقسيم مي شوند:يك دسته عامل هايي است كه از بيرون بر كار ترجمه اثر مي‌گذارد و مربوط به مسائل زباني نيستند؛ مانند: تفسير كلام، روان‌شناسي، ويژگي‌هاي خاص مترجم قرآن از جمله تعهد و مهارت و… اين عوامل بيروني در تبديل معنا، بدون آنكه واژة مبدأ را جداگانه ...

تاريخ ترجمة قرآن كريم به آغاز اسلام برمي گردد، آنگاه كه مردم عامي عرب از معاني لغت سوال مي كردند. همانگونه كه امروزه برخي نويسندگان عرب، قرآن را به زبان عربي ساده ترجمه مي كنند.نخستين مترجم شفاهي قرآن به زبان فارسي را «سلمان» (ره) مي دانند[1]. ولي تاريخ ترجمة مكتوب قرآن به زبان فارسي از ترجمة تفسير طبري از قرن ...

قرآن پس از جنگ هاي صليبي براي نخستين بار توسط يك كشيش به نام «رابت كنوني» به زبان لاتين ترجمه شد و مترجم در مقدمة اين اثر، اسلام را دين ترك ها معرفي مي كند، زيرا عثماني ها ترك بودند؛ اين خود شاهدي بسيار روشن از ضعف اطلاعات علمي وي در مورد قرآن و اسلام مي باشد و بدبختانه ترجمة ...

چون درك محسوسات براي مردم آسان‌تر است، قرآن مطالب مهم و عالي را با کنايه ها و تمثيل‌ها بيان کرده تا فهم آنها براي مردم راحت‌تر باشد و نبايد در معناي اين گونه تشبيهات به دنبال معناي ابتدايي آن بود، بلكه بايد مراد خدا از اين تشبيهات را فهميد. از جمله اين معاني بلند، احاطة خداوند متعال، آگاهي او بر ...

مقدمه: قرآن كريم، برترين و بالاترين هديه ي حضرت احديّت به بشر است و حفظ آن يكي از توفيقات بزرگ الهي به حساب  مي آيد كه شامل حال هر كسي نمي‎شود. استعداد، آمادگي، لياقت، توفيق، سعادت، عنايت و افاضت باعث مي‎گردد خداوند متعال، اين نعمت بزرگ را به فرد عطا فرمايد و سعادتمندترين افراد كساني هستند كه پس از حفظ قرآن ...

براى حفظ قرآن كريم، روش هاي گونه گوني وجود دارد. با رعايت نكاتي چند، بهترين روش آن تحقق مى يابد: نكات ضرورى قبل از شروع به حفظ قرآن کريم:1 ـ نيّت خالصانه: حفظ قرآن كريم بايد خالصانه باشد تا پيوند انسان را با خدا مستحكم سازد و صورت سيرت قرآن كريم را در ذهن ماندگار و تثبيت سازد.2 – طهارت ...

مقدمه:به دست آوردن روش مناسب در تمامي كارها ضروري است. با بي روشي كار به سرانجام نمي رسد. روانشناسان مي گويند: داشتن هوش بالا، مهم نيست. داشتن روش مناسب هنر است. چه بسا افراد باهوش، با بي روشي، به هدف نرسيدند و چه بسيار افراد با هوش متوسط، ولي روشمند، به اهداف بلند دست يافتند. مراحل حفظ قرآن کريم:اساتيدي كه ...

اوّلين علم از علوم اسلامي، علم قرائت قرآن كريم بود. آشنايي با علم قرائت اين امكان را به انسان مي‌دهد تا قرآن را هر چه زيباتر، فصيح‌تر و روح‌بخش‌تر تلاوت نمايد تا تأثير آيات قرآن کريم بر قلب و جان خود انسان و نيز شنوندگان، دو چندان شود و در ابتدا به حسن صورت آن جذب شده و سپس شيفته ...

حروف قرآني همان حروف الفباي عربي هستند كه تلفّظ بيشتر آن ها در زبان عربي مشابه تلفّظ حروف در زبان فارسي است. توضيح نكات تجويدي و زيباخواني اين حروف نيازمند مراجعه به كتاب هايي است كه در پايان معرفي خواهد شد. علاوه بر اين، گوش‎دادن به نوارهاي ترتيل و صوت قرآن، كمك شاياني به يادگيري تلفّظ صحيح اين حروف خواهد ...

يكي از بحث‌هاي مهمّ علم تجويد، «مدّ و قصر» است. مدّ از احكامي است كه باعث زيبائي تلاوت قرآن مجيد کريم مي‌شود و در علم تجويد براي آن قواعد معيّني آورده‌اند.«مدّ» در لغت به معناي «كشش» و در اصطلاح «امتداد صوت (كشيدن صدا) در حروف مدّي بيش از مقدار طبيعي.»[1] مي باشد. مدّ‌ اقسامي دارد يكي از آن ها مدّ‌ ...