همه

مقدمه قرآن كريم تنها كتابى است كه اصالت خود را تا كنون حفظ كرده و راه دراز تاريخ را به سلامت و شايستگى پيموده و هميشه از گزند حوادث و دستبرد بيگانگان در امان بوده و خواهد بود<انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون»(حجر، 15 / 9) على رغم ضمانت اطمينان بخش خداوند متعال در قرآن كريم بر حفظ ...

مقدمه قرآن كريم تنها كتابى است كه اصالت خود را تا كنون حفظ كرده و راه دراز تاريخ را به سلامت و شايستگى پيموده و هميشه از گزند حوادث و دستبرد بيگانگان در امان بوده و خواهد بود<انا نحن نزلنا الذكر و انا له لحافظون»(حجر، 15 / 9) على رغم ضمانت اطمينان بخش خداوند متعال در قرآن كريم بر حفظ ...

مقدمه ارتداد در لغت‏ به معنى بازگشت و رجوع چيزى به غير خود است و گاهى به معنى صيرورت يعنى شدن است. و در اصطلاح ارتداد يعنى حالت جديد اعتقادى كه در مسلمانى با انكار يكى از اصول سه گانه دين يا نفى اصلى از اصول ضرورى دين رخ دهد به طورى كه موجب انكار اصول سه گانه دين شود. رخ ...

مقدمه ارتداد در لغت‏ به معنى بازگشت و رجوع چيزى به غير خود است و گاهى به معنى صيرورت يعنى شدن است. و در اصطلاح ارتداد يعنى حالت جديد اعتقادى كه در مسلمانى با انكار يكى از اصول سه گانه دين يا نفى اصلى از اصول ضرورى دين رخ دهد به طورى كه موجب انكار اصول سه گانه دين شود. رخ ...

مفهوم و لوازم امت وسط ؟ يكى ديگر از اصول و معيارهاى نظام اسلامى (دين) داشتن خصوصيت مركزيت و اسوه و الگو بودن در تمام امور در ميان جهانيان است: ((و كذلك جعلناكم امه وسطا لتكونوا شهداء على الناس و يكون الرسول عليكم شهيدا…))(1).((و بدين گونه (با تعيين قبله و رويكردى خاص) شما را امتى ميانه و نمونه براى عموم ...

هرچند در زبان فارسى و محاوره اى ميان كاربرد كلمات (بشر, آدم و انسان) تفاوتى قائل نيستيم و هر سه را به يك معنى استعمال مى كنيم, ولى با توجه به توضيح ذيل و به استناد بعضى از آيات و الفاظ قرآنى متوجه خواهيم شد كه ميان اين سه واژه تفاوت بارز و آشكارى وجود دارد. بدون شك خلقت بشر ...

{يَسْأَلُونَكَ عَنْ الاَْهِلَّةِ قُلْ هِي مَوَاقِيتُ لِلنَّاسِ وَالْحَجِّ وَلَيْسَ الْبِرُّ بِأَنْ تَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ ظُهُورِهَا وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنِ اتَّقَي وَأْتُوا الْبُيُوتَ مِنْ أَبْوَابِهَا وَاتَّقُوا اللهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ} «اي پيامبر! در باره هِلال ماه از تو پرسش كنند(كه سبب بَدْر و هلالِ ماه چيست؟) بگو: اينها، براي بيانِ اوقاتِ عبادات و اندازه گيري وقت جهتِ مردم و براي شناختنِ زمانِ حجّ ...

در قرآن متـجـاوز از سيصد آيه است كه كلمه نفس و روح در آنها ذكر شده است و از همه آيات تـنها يك معنا و آن نفس ناطقه و روح انسانى استفاده نمى شود, بلكه در معانى متعددى بـكار رفته, گاهى بـه معناى ناطقه(چنانكه در آيه 93 سوره انعام و… و بـه معناى تإكيدى چنانكه در آيه 12 سوره انعام ...

چكيده حنيف كلمه‏اى عربى و به معناى پاك‏دين و متمايل به دين حق است . بعضى از افراد خود را بر دين حنيف مى‏دانستند و يا ديگران آنان را چنين مى‏شناختند و پيامبر گرامى اسلام نيز به پيروى از ابراهيم عليه‏السلام بر دين حنيف بود . البته روش و آيين ايشان متفاوت با پيروان دين حنيف به معناى متعارف آن ...

روح, موجودى مجرد است و جسم و قابل قسمت نيست و حيات و فعاليت اعضاى بدن, به او متكى است. واژه روح در قرآن در سوره ها و آيات متعددى تكرار شده است و متبادر از آن, همان موجودى است كه مبدإ حيات و زندگى است و آن را منحصر به انسان و يا انسان و حيوان ننموده است, بلكه ...

چكيده نويسنده در اين مقال، لوازم اصلى نيل انسان به رشد و كمال آن را بر شمرده است . ضمن بيان اينكه مهم‏ترين ويژگى‏هاى نوع انسان در دو حوزه عقل و اراده است، رشد او نيز منوط به تكامل اين دو دانسته شده است . كسب اطلاعات صحيح، تامل در آنها، جستجو در معلومات براى كشف مجهولات و توجه دائمى ...

چكيده با توجه به طرح مجدد موضوع شر توسط فيلسوفان جديد به ويژه فيلسوفان دين و تفسيرهاى متفاوتى كه از سوى فيلسوفان الهى و متكلمان در شرق و غرب، در گذشته و حال از آن شده و نقدهايى كه بر بسيارى از آن تفسيرها وارد شده‏است، مناسبت دارد كه ديدگاه قرآن را در اين زمينه جويا شويم. نگارنده در اين ...

چكيده عشق رابطه‏اى قلبى ميان دو موجود است كه چون به نحو اعم برقرار شود، عاشق را در معشوق فانى مى‏سازد و در قرآن اگر چه لفظ عشق نيامده، ولى از معناى آن با الفاظ ديگر مانند حب و ود سخن رفته است . از لوازم عشق آن است كه عاشق را تابع و تسليم اراده و فرمان معشوق مى‏گرداند; ...

تفرقه و اختلاف به جاي وحدت و اتفاق، جهل و نگراني به جاي علم و آگاهي، ظلم و بي انصافي به جاي عدل و داد، رفاه زدگي و اسراف به جاي دستگيري و انفاق، دشمني و خصومت به جاي مهرباني و گذشت، انفعال و تسليم در برابر بيگانگان به جاي مقاومت و جهاد و بالاخره پذيرفتن ولايت و حاكميت كافران ...

چكيده تبيين قرآنى عقل موضوع مقاله حاضر است و در اين زمينه منابع تعقل و تفكر و تدبر از ديدگاه قرآن مورد بازشناسى قرار گرفته و جهت‏بازيابى رابطه قرآن و عقل، زمينه‏هاى لازم براى رسيدن عقل به مفاهيم و معارف بلند قرآنى برشمرده شده و حدود معرفتى آن معين گرديده است . آنگاه ثابت‏شده است كه عقل و قرآن به ...

درباره معناى واژه جاهليت در قرآن كريم اختلاف نظر وجود دارد: برخى آن را به معناى بى‏دانشى و نادانى گرفته‏اند; اما در اين مقاله تلاش شده‏است كه به مدد ادله عقلى مانند تحدى قرآن، غناى ادبى باقيمانده از عصر جاهلى، هدف بعثت و تناسب اعجاز قرآن با عصر حضرت رسول‏صلى الله عليه وآله و ادله نقلى مثل اقوال لغويون، سخنان ...

قرآن كريم همچون تورات، مراحل و دوره‌هاي خلقت جهان را در آياتي چند تذكر داده است.در اينجا مراحل خلقت از نظر قران و علم را مورد بررسي قرار مي‌دهيم و سپس اشاره‌اي به مراحل خلقت از نظر تورات خواهيم داشت. قرآن كريم در اين مورد چند دسته آيات دارد: اول:« ان ربكم الله الذي خلق السموات و الارض في سنة ...

چكيده: نوشتار حاضر از ضرورت زندگى اجتماعى و طرح مساله ساماندهى و سازماندهى مناسب، كه وجود نهادهاى اجتماعى و سياسى را مى‏طلبد، آغاز مى‏گردد و پس از آن به تعريف تحليلى سياست پرداخته، به نوعى چشم انداز سياست دينى نزديك مى‏شود . سپس نقش زنان و مردان را در هرم سه وجهى قدرت سياسى مورد بحث قرار داده، آنگاه به ...

يكي از پرسش هاي بنيادين بشر از آغاز، هدف از آفرينش است؟ دغدغه اي كه همواره او را به خود مشغول داشته و دارد، انسان با يافتن پاسخ آن، نه تنها هدف را مي يابد بلكه به نقش، جايگاه و وظايف خود نيز آگاه مي گردد و از بي معنايي رهايي مي يابد. يافتن پاسخ درست به اين پرسش بنيادين ...

چکیده: ریپین در این مقاله، نظام جناس‌سازی را در قرآن بررسی می‌کند. او ابتدا کلیاتی درباره جناس‌سازی مطرح می‌کند. او بر این باور است که جناس‌ها، پل میان قافیه و استعاره محسوب می‌شود و جناس از ترکیب صوت با معنا حاصل می‌آید. سپس ریپین این دو پرسش را مطرح می‌کند که آیا جناس‌ها در برساختن گفتمان قرآنی کارآمد عمل می‌کنند؟ ...

چکیده: در قرآن با آیات دوگانه ای روبه‌رو هستیم؛ آیاتی که ناظر به رسیدن ندای حق و توحید به گوش همگان و اتمام حجت به همه ساکنان این کره خاکی است؛ و آیاتی که به نرسیدن آن به گوش همگان در شماری از شهرها و سکونت‌گاه‌های انسانی دلالت دارد. حال با اعتقاد و اعتماد به اینکه سخن وحی از هر تناقضی مبرّاست، ...

چکیده: با بررسی برخی از آیات قرآن کریم می توان جایگزینی هر یک از فعل های ماضی، مضارع و امر را به جای دیگری دید. در برخورد با این پدیده صرفی ـ بلاغی، برخی از صاحب‌نظران، وجود و در واقع عطف فعل مغایر به دیگر افعال موجود در کلام را جایز می دانند. برخی دیگر نیز به تأویل فعل جایگزین ...

چکیده: با توجه به انعکاس گزاره‌هایی در متون دینی که در ظاهر آنها برتری مردان بر زنان مورد توجه قرار گرفته، شماری از صاحب‌نظران مسلمان، مردان را به یکی از سه وجه بر زنان برتر دانسته‌اند که عبارتند از: ۱ـ برتری ذاتی و کرامتی مردان بر زنان؛ ۲ـ برتری ذاتی مردان بر زنان، نه به‌معنای کرامت مردان؛ ۳ـ برتری جسمی ...

چکیده: این نوشتار به بررسی وجود «ده‌فرمان» در قرآن می‌پردازد. نویسنده نخست به دیدگاه‌ مفسران سنی پرداخته و به این نتیجه رسیده است که بیشتر مفسران اهل سنت بر این باورند که «الواح» که قرآن از نزول آن بر حضرت موسی(علیه السلام)یاد می‌کند، الواح یک آیین‌نامه حقوقی مرتبط با قوانین شریعت یهود است. سپس به دیدگاه مفسران نخستین شیعه پرداخته ...

چکیده: واژه «شیطان» که به دفعات در قرآن کریم آمده است، از پیدایش لفظ تا کسب مفهوم قرآنی‌­اش تطور قابل ملاحظه­‌ای داشته است. با معناشناسی این واژه به‌روش تاریخی، معلوم می­‌شود بر خلاف تصور اکثر اهل لغت، لفظ «شیطان» اشتقاقی از ریشه «شطن» به معنی دور شد یا «شیط» به معنی سوخت و هلاک شد، نیست، بلکه در پیدایش این ...

تفسیر ترتیبی شایع‌ترین روش تفسیرنگاری در تاریخ تفسیر است. این گونه تفاسیر، ترتیب فعلی قرآن را معیار قرار داده و از آغاز آن (سوره فاتحه) یا از آغاز یک سوره به تفسیر می‌پردازند. در سده معاصر گونه‌ای دیگر از تفسیرنگاری ترتیبی مطرح شده است که گرچه می‌کوشد پیشینه خویش را به عصر نخست تاریخ تفسیر بازگرداند، اما بدون تردید طرح ...

چکیده: در این مقاله با مروری بر جایگاه فطرت و حس فطری، در مکاتب غیراسلامی گذشته و حال از قبیل تفکر بودا، تائو، کنفوسیوس، مسیحیت و جریان‌های فکری پس از عصر روشنگری، نظریه قرآن توضیح داده می‌شود. در این بخش مبانی قرآنی نظریه فطرت، عصر بالندگی فطرت، کاهش کارایی فطرت، ناپیدایی حس فطری و سازوکار شهود فطرت به مطالعه گرفته ...

چکیده: «ارزش‌شناسی» یکی از موضوعات مهم فلسفه تعلیم و تربیت است که به روش تعقلی و استدلالی، یا بر اساس عقل و یا بر اساس عقل مستفاد از وحی در فلسفه تعلیم و تربیت اسلامی مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرد. در این نوشتار، نقش توحید در ارزش‌شناسیِ فلسفه تعلیم و تربیت بر اساس آموزه‌های قرآن کریم مورد بررسی قرار ...

چکیده: هر فلسفه تربیتی بر یک جهان‌بینی استوار است؛ جهان بینی قرآنی، آن‌گونه که سید قطب ترسیم می‌کند، جهان‌بینی حرکت یا نهضتی است که فقط با حرکت با قرآن در صحنه درک می‌شود. دلیل این قاعده این است که جهان‌بینی اسلامی بر اساس واقعیت هستی و انسان است. این واقعیت‌نگری در تربیت انسان نیز مورد نظر است؛ نگاه واقعی به ...

تربیت، از مهم‌ترین ساحت‌های معرفتی ـ رفتاری انسان است. شاید بتوان این ادعا را داشت که هیچ موضوعی چونان «تربیت»، ذهن آدمی را درگیر خود نداشته و ندارد. آدمی از ابتدای زیست اجتماعی ـ مدنی، به این موضوع اندیشیده است که پس از دریافت تصویری از سعادت فردی و اجتماعی، راه وصول به آن چیست و چگونه می‌توان معابر را ...

چکیده: این نوشتار، چیستی و اهداف تربیت را از دو منظر درون دینی و برون دینی، و نیز مفهوم و کاربرد تربیت در قرآن کریم را به کاوش نشسته است. مبانی هستی شناختی و انسان شناختی تربیت که از مؤلفه‌هایی چون توحید و یگانگی مبدأ و غایت آفرینش و نیز بعثت و فرستادن مربیان آسمانی در بخش هستی شناختی تشکیل ...

چکیده: نویسنده تفسیر فی ظلال میان آیات قرآن ارتباط می بیند و این ارتباط را با عناوینی چون موضوع، ‌هدف، ‌جَو، محور و شخصیت بیان می کند. یکی از عوامل ارتباط میان آیات، موضوع سوره است. سید قطب موضوعی مداری سوره‌های قرآن را باور دارد و در جای جای تفسیر خویش برخی سوره ها را تک موضوع و شماری را ...

چکیده: چه بسیار واژه های قرآنی که در ساختار کلام الهی از بار معنایی خاصی برخوردارند و جز با ژرف‌اندیشی و تأمل در زبان قرآن، دسترسی به معانی آنها میسر نمی باشد. «تأویل» که شاهد هفت مرتبه تکرار آن در قرآن هستیم، از جمله واژه هایی است که در ترکیب با دیگر کلمات و یا عبارات قرآنی، معانی مختلفی را ...

چکیده: قرآن در بسیاری از آیات، از «ختم» و «طبع» بر قلب سخن گفته است. آن گونه که از آیات برمی آید، خداوند این دو تعبیر را در مورد کسانی به کار برده است که قلب‌هایشان در احاطه گناهانشان است و به دلیل کثرت معاصی، از اصل فطرت خود برگشته اند و در نتیجه ایمان نمی آورند. البته در آیاتی ...

چکیده: روش شناسی تفاسیر، از جمله مباحث فلسفه تفسیر بوده و از حوزه های نوپایی است که امروزه مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. شناخت روش مفسّر راه را برای آشنایی با تفاسیر و دیدگاه مفسّران آن ها هموار می سازد. این مقاله روش تفسیری آیت الله معرفت; در «التفسیر الاثری الجامع» را بیان و بررسی می کند. در آن ...

چکیده : وجود انسجام حاکم بر اجزای سوره، چندی است مورد توجه قرآن پژوهان مسلمان در بین شیعه و اهل تسنن قرار گرفته است. از این نظریه به وحدت موضوعی سوره و یا هندسه سوره تعبیر می‌شود و نسبت به آن فواید و ثمراتی نیز شمرده شده است. با رجوع به قرآن و باز خوانی مجدد دیدگاه قرآن نسبت به ...

پیوستگی آیات قرآن، موضوع پردامنه، جذاب و سرشار از فواید و بهره‌های قرآن‌پژوهی است که از دیرباز مفسران و قرآن‌پژوهان را به خود معطوف داشته و در «علوم قرآن»، دانشی به نام «دانش تناسب» را پدید آورده است. پیوند آیات قرآنی، موضوعات و قلمروهای گوناگونی را در بر می‌گیرد و از جمله: ۱. پیوند در هدف: آیات قرآن به منظور ...

چکیده :   در نگاشته پیشین با نام «وحدت موضوعی در ترازوی نقد» به تفصیل ضعف دلایل این نظریه بیان شد؛ علاوه بر ناتوانی دلایل ارائه شده، می‌توان افزود دلایل و شواهدی وجود دارد که اثبات می کند تلاش برای موضوعی واحد برای تمامی سوره های قرآن، امری ناممکن است؛ «ناسازگارى این نظریه با اسلوب حاکم بر قرآن»، «فقدانِ معیار ...

تعبیر مهندسی فرهنگی، در ادبیات علمی و اجتماعی ما از پیشینه ای طولانی برخوردار نیست. بلکه می توان تولّد آن را در دهه های اخیر جستجو کرد. البته این تولّد نوین به ساختار ترکیبی واژه «مهندسیِ فرهنگی» مربوط می شود چه این که هر یک از این دو واژه ـ به تنهایی ـ در زبان فارسی قدمتی بس طولانی تر ...

چکیده : دراین نوشتار، نویسنده پس از تعریف مهندسی فرهنگی، برضرورت اصلاح فرهنگ به عنوان یکی از محورهای عمده مهندسی فرهنگی، تاکید می کند، سپس از الگوی گیری از روش اصلاحی قرآن سخن می گوید، آنگاه ماهیت روش اصلاحی قرآن را توضیح می دهد، درادامه ویژگیهای شیوه اصلاحی قرآن را به دوسته تقسیم می کند ۱- ویژگیهای شکلی ۲- ویژگیهای ...

چکیده : این نوشتار، آسیب های ماهوی فرهنگ دینی را به بررسی نشسته است. وجه تمایز جوامع انسانی و حیوانی، شاخصه فرهنگی جوامع انسانی و نیز برشماری رویکردهای کلی در چیستی فرهنگ و تقسیم گونه های فرهنگ به مادی و معنوی و تأثیر و پیشین هریک از انواع دوگانه فرهنگ مادی و معنوی بر دیگری، موضوعات درآمدی بحث را صورت ...

چکیده : یکی از عوامل مهم و بسیار تأثیر گذار در مهندسی فرهنگی کشور، روشن سازی جایگاه دین در مهندسی فرهنگی است. بر این اساس در این نوشتار نسبت دین و فرهنگ به بحث و بررسی گذاشته شده است. نویسنده تعیین معنای دین و فرهنگ، قلمرو دین و فرهنگ و خاستگاه این دو را از مهمترین مباحثی می شناسد که ...

چکیده : به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیارى از سوره هاى قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهى می نماید؛ برخى قرآن پژوهان معاصر، معتقدند آن سوى این کثرت و تنوع ظاهرى، غرض و موضوع واحدى نهفته است و میان تمامى آیه هاى یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکنده آن، پیوندى اجتناب ناپذیر و ناگسستنى با موضوع ...

چکیده : به رغم وجود تنوع و تعدد موضوعات در بسیارى از سوره هاى قرآن که در نگاه ابتدایی، بدیهى می نماید؛ برخى قرآن پژوهان معاصر، معتقدند آن سوى این کثرت و تنوع ظاهرى، غرض و موضوع واحدى نهفته است و میان تمامى آیه هاى یک سوره و موضوعات به ظاهر پراکنده آن، پیوندى اجتناب ناپذیر و ناگسستنى با موضوع ...

چکیده: در علوم جامعه شناسی و جغرافیای انسانی، سخن از ملاک های شهری و روستایی، بسیار رفته است؛ هر دانشمند و کارشناسی از زاویه ای بر آن نگریسته و متناسب با داده های خود تعریفی ارائه کرده است. در آن تعاریف، توسعه فیزیکی، میزان جمعیت، وجود نهادهای مدنی و اقتصادی و صنعتی از مهمترین شاخص های تمیز دهنده شهر از ...

چکیده: در علوم جامعه شناسی و جغرافیای انسانی، سخن از ملاک های شهری و روستایی، بسیار رفته است؛ هر دانشمند و کارشناسی از زاویه ای بر آن نگریسته و متناسب با داده های خود تعریفی ارائه کرده است. در آن تعاریف، توسعه فیزیکی، میزان جمعیت، وجود نهادهای مدنی و اقتصادی و صنعتی از مهمترین شاخص های تمیز دهنده شهر از ...

چکیده : یکی از محوری ترین مباحث قرآنی، بحث ابتلا و امتحان در قرآن است که اطلاع و آگاهی از معنا و فلسفه آن و راه های برون رفت از آن، تاثیر غیر قابل انکاری در سعادت بشر دارد. این نوشتار پس از مفهوم شناسی واژه های، ابتلاء، فتنه و امتحان، به این نکته می پردازد که فلسفه آزمایش الهی ...

چکیده : یکی از محوری ترین مباحث قرآنی، بحث ابتلا و امتحان در قرآن است که اطلاع و آگاهی از معنا و فلسفه آن و راه های برون رفت از آن، تاثیر غیر قابل انکاری در سعادت بشر دارد. این نوشتار پس از مفهوم شناسی واژه های، ابتلاء، فتنه و امتحان، به این نکته می پردازد که فلسفه آزمایش الهی ...

چکیده: این نوشتار به معرفى روش تفسیر منهج الصادقین مى پردازد. نویسنده نخست مفسر را به صورت فشرده معرفى مى کند. آنگاه تفسیر منهج الصادقین را معرفى و دیدگاه مفسر را راجع به تفسیر قرآن توضیح مى دهد. در ادامه تفسیر منهج الصادقین را از ابعاد روائى و بهره گیرى از فنون ادبى بررسى مى کند. کلید واژه‏ ها: ویژگى ...

چکیده: این نوشتار به معرفى روش تفسیر منهج الصادقین مى پردازد. نویسنده نخست مفسر را به صورت فشرده معرفى مى کند. آنگاه تفسیر منهج الصادقین را معرفى و دیدگاه مفسر را راجع به تفسیر قرآن توضیح مى دهد. در ادامه تفسیر منهج الصادقین را از ابعاد روائى و بهره گیرى از فنون ادبى بررسى مى کند. کلید واژه‏ ها: ویژگى ...