همه

براي روشن شدن جواب ناچاريم مقدمةً به چند نكته اشاره كنيم.1ـ معيار ارزش در اسلام تقوي است نه نژاد. قرآن کريم مي فرمايد «اي مردم ما شما را از يك مرد و زن آفريد و تيره ها و قبيله ها قرار داديم تا يكديگر را بشناسيد، ولي گرامي ترين شما نزد خداوند، با تقواترين شماست. خداوند دانا و خبير است».[1]2ـ ...

جهاني كه ما در آن زندگي مي‌كنيم اثر و صنعت خداوند است. خداوندي كه ما او را با صفاتي چون حكيم، عليم، كامل، غني، عادل و … مي‌شناسيم. خداوندي كه زيباست و زيباييها را دوست دارد. علما و بزرگان اسلام يك قاعده و اصل كلي در برابر اين گونه سؤالات و مجهولات به دست ما داده‌اند و آن اينكه به ...

آيه اي که  مورد استناد اين پرسش بود چنين است «انّ الله لا يُغيِّرُ ما بقوم حتّي يغيّرو ما بانفسهم»[1] خداوند سرنوشت هيچ قومي و «ملّتي» را تغيير نمي دهد مگر آنكه آنها خود تغيير دهند، كه در دو مورد از قرآن با تفاوت مختصري آمده است[2]، يك قانون كلي و عمومي را بيان مي كند، قانوني سرنوشت ساز و ...

سنت امتحان يک سنت ثابت الهي است که هيچ انساني از آن استثنا نشده است. قرآن مجيد، با اشاره به امتحان عمومي انسان ها، مي فرمايد: «أحسب الناس أن يتركوا أن يقولوا آمنّا و هم لا يفتنون؛[1] آيا مردم گمان مي كنند بدون امتحان رها مي شوند، نه هرگز، بلكه همگي بايد امتحان دهند.» هر چند که شکل و کيفيت ...

از مجموع آيات و رواياتي كه دربارة مصائب و مشكلات آمده است برمي‌آيد كه مشكلات و مصائب بر دوگونه مي باشند:الف) مشكلات و مصائبي كه با طبيعت زندگي انسان سرشته شده و اراده و اعمال بشر كمترين تأثيري در آن ندارد. مانند: مرگ و مير و قسمتي از حوادث دردناك طبيعي مثل: زلزله، سيل، طوفان و … قرآن كريم مي‌فرمايد: ...

به صورت کلي بايد عرض نمود که، چنين نيست که تمامي مشکلات و سختي هايي که انسان در اين دنيا متحمل مي شود، صرفا براي اين باشد که اجر و پاداش اخروي دريافت نمايد. سختي هايي که بر انسان وارد مي شود مي تواند نتيجه اعمال خود انسان باشد و کفاره گناهاني که در اين دنيا مرتکب شده است. طبيعي ...

يكي از سنت هاي حتمي و اجتناب ناپذير الهي كه در آيات بسياري و همچنين روايات بدان اشاره شده است مسئله امتحان و آزمايش مومنين است. كه قرآن مي فرمايد: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ» (آيا همينكه انسان ها بگويند ما ايمان آوريم رها مي شوند و مورد آزمايش قرار نمي گيرند.)[1]آنچه كه از ...

احاديثي كه در باب فقر و غناء از معصومين ـ عليهم السّلام ـ وارد شده است به صورت كلي بر دو دسته تقسيم مي شوند: 1. دسته اول احاديثي كه فقر را ستايش و غنا را نكوهش مي كنند. 2. دستة دوم احاديثي كه برعكس فقر را نكوهش و ثروتمندي را ستايش مي كنند. براي فهم مفهوم اين احاديث لازم ...

براي اينكه به پاسخ اين سؤال دست يابيم بايد استعمالات حكمت و كاربردهاي مختلف آن را بشناسيم.حكمت در موارد زير استعمال مي‌شود: 1. حكمت به معناي اصلي: به كاري كه حساب شده و دقيق و هدفدار باشد و عيب و ايرادي در آن ديده نشود و هيچ گونه نقص و خللي در آن راه نداشته باشد، ‌اصطلاحاً كار حكيمانه گفته مي‌شود. ...

آنچه مورد تعلق و ارادة خداوند واقع مي‌شود جهت كمال و خير اشياء است. چون افعال الهي از صفات ذاتية او مانند علم و قدرت و محبت به كمال و خير، سرچشمه مي‌گيرد. هميشه به صورتي تحقق مي‌يابد كه داراي مصلحت باشد. يعني بيشترين كمال و خير بر آنها مترتب مي‌گردد و به نحو احسن و اكمل تحقق مي‌يابند و ...

اما ظاهر سؤال چنين نشان مي دهد كه به عمل و كار يكي از  سه شخص متعرض هستيد:1. خداوند: در اين فرض پرسش به اين صورت طرح خواهد شد كه، با وجود عدل و حكمت خداوند، چرا به خاطر اينكه پيامبري را به پيامبري مبعوث نمايد. جان اين همه انسان بي گناه را در معرض خطر قرار مي دهد؟پاسخ شبهة ...

براي دريافت پاسخ بايد به اين حقيقت توجه نمود كه اولا: انسان در اعمال و رفتارش موجود مجبوري نيست, بلكه براساس عقل و نقل, انسان موجودي مختار، با اراده و داراي هدف غايي است و مكلف است براي رسيدن به كمال حقيقي و سعادت جاوداني حركت و تلاش كند، ثانيا: «خدا براي جهان نظامي و قانوني پديد آورده است و ...

قبل از اين که به پاسخ سؤال بپردازيم لازم است به اين نکته توجه کنيم که عدالت خداوند مقتضي است که هيچ کس را بدون دليل گرفتار عذاب نکند. بنابر اين اگر در روايات آمده که عذاب الهي تنها شامل گنه کاران نمي شود، يا در آيات  قرآن داريم  که «از فتنه اي هراسناک باشيد كه تنها به ستمگران نمي ...

ترديدي نيست تمام پديده هاي جهان هستي معلول و فعل خداوند است و افعال الهي نشأت گرفته از حكمت ذات حق و مبتني بر قوانين ثابت، سنّت هاي لايتغيّر و شيوه هاي خاصي است كه خداوند گردش كار را خارج از آن شيوه انجام نمي دهد، و از اين گروه از افعال الله در اصطلاح فلسفه به نام نظام جهان ...

طبق استدلالات محكم فلسفي , مبدأ همة موجودات خداوند يكتاست. اين مسئله از مسائلي است كه تحت عنوان « توحيد در خالقيت » در مباحث اعتقادي مطرح شده و بصورت مستدل اثبات شده است. علاوه بر استدلالات محكم عقلي, آيات متعددي هم وجود دارند كه صريحاً به اين مطلب اشاره مي كنند كه به برخي از آنان اشاره مي كنيم:1. ...

واژة فطرتكلمة فطرت از جمله مفاهيمي است كه براي اولين بار قرآن آن را در مورد انسان به كار برده است. فطرت از ريشة «فَطَرَ» در لغت هم به معناي شكافتن است،[1] و هم به معناي خلق و ايجاد و ابداع است.[2] يعني اختراع و آفرينشي كه بدون سابقه و بدون الگوگيري از ديگري است. و از آن جا كه ...

«و اذ اخذ ربك من بني آدم من ظهورهم ذريتهم و اشهدهم علي انفسهم الست بربكم قالوا بلي شهدنا ان تقولوا يوم القيامة انا كنا عن هذا غافلين­»[1] «به خاطر بياور زماني را كه پروردگارت از پشت و صلب فرزندان آدم، ذريه آنها را برگرفت و آنها را گواه بر خويشتن ساخت و (فرمود:) آيا من پروردگار شما نيستم؟ گفتند: ...

فطرت: اين واژه به معناي نوعي آفرينش و سرشت خاص است، آفرينشي كه در آن مفهوم ابداع و بي‌سابقگي نهفته است[1] البته بايد توجه داشت كه كلمة ابداع و كلمات هم خانوادة آن، معناي فطرت را نمي‌رساند، زيرا در واژة فطرت و كلمات هم خانواده علاوه بر ابداعي و اختراعي بودن، به وجود آوردن از عالم نيستي نيز نهفته است ...

پيش از پر داختن به پاسخ لازم است نکاتي خاطر نشان گردد:1 ـ در قرآن لغت «فطرت» در مورد انسان و رابطة او با دين آمده است: « فطرة اللّه الّتي فطر النّاس عليها»«يعني آن گونة خاص از آفرينش كه ما به انسان داده ايم، يعني انسان به گونه اي خاص آفريده شده است. كلمه اي كه امروز مي گويند ...

بنابر ديدگاه بعضي مفسران[1] دربارة معناي آية 172 سورة مباركة اعراف، خداوند تبارك و تعالي از انسان ها پيش از پيدايش شان در اين عالم دنيا، در عالمي ديگر به نام عالم ذر يا عالم ميثاق، پرسيده است كه آيا من پروردگار شما نيستم؟ و آنها پاسخ دادند «بلي». و از سوي ديگر در بعضي روايات  آمده است که حجر ...

حقيقت اين است كه درباره خصوصيات و چگونگي «عالم ذر» نه در آيات قرآن و نه در احاديث هيچكدام سخن روشن و صريحي وجود ندارد بلكه برخي از آيات و روايات به گونه اي است كه مفسرين برداشتهاي مختلفي در اين مورد كرده اند از جمله آيه 172 سوره اعراف: «وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ ...

درنظام خلقت، غايت روح آدمي، كمال و تعالي و صعود به عالم ارزشهاست و غايت جسم او بقاء و مصونيت از امراض و خدمت به روح است. هر كدام از روح و جسم در مسير رسيدن به اين غايت از يك سري گرايشها و تمايلات بهره مندند كه وجود انسان با آنها سرشته شده است؛ به طوري كه حيات و ...

ويژگيهاي فطرت:كلمة فطرت كه به معناي آفرينش خاص و ويژه است، براي اولين بار در قرآن استعمال شده است، و بعد از قرآن ديگران در گفتار و نوشتارشان آن را به كار گرفته‌اند. بنابراين بايد ديد كه كلام وحي چه ويژگي‌هايي را براي فطرت الهي بيان نموده است.حكيم متأله جوادي آملي مي‌فرمايد: «فطرت از ديدگاه قرآن سه ويژگي دارد:الف. خداشناس، ...

اين سؤال سابقة ديرينه‌اي داشته و مانند برخي از مسائل فلسفي، براي همگان مطرح است. غالب مردم مايلند بفهمند كه هدف از آفرينش هستي چه بوده است؟ و پيش از بيان پاسخ تفصيلي لازم است به يك نكته اشاره شود و آن اينكه، پاسخ اين سؤال در گرو تفكيك بين دو اصل است:1ـ «فاعل = خدا» از آنجا كه خدا ...

براي دريافت کامل پاسخ توجه به نکات ذيل مناسب است.1. خداوند چون كه حكيم است اين دنيا را بيهوده نيافريده است و الا لازمة بيهوده آفريدن دنيا و انسانها اين است كه خداوند كار بيهوده انجام داده است و هدفي از اين كارش نداشته است و حال آن كه خداوند مبرّاي از لغو است. چون لازمة لغو، نقص در وجود ...

در پاسخ به اين پرسش بنيادين و بسيار مهم لازم است مقدماتي عنوان شود تا از رهگذر آنها زواياي مختلف بحث روشن گردد. الف. تأثير جهان‌بيني و انسان‌شناسي در معرفي هدف از زندگيبايد توجه داشت كه تفاوت جهان‌بيني‌ها و انسان‌شناسي‌ها تأثير مستقيم و غيرقابل انكاري بر ارائة اهدافي مختلف و متفاوت از زندگي دارد. در تفكر ماديگري كه جهان هستي ...

قبل از پاسخ به سؤال، توجه به دو نكته در مورد افعال الهي ضروري است:1. كمالات انساني بر دو قسم است: 1. كمالات اعتباري از قبيل داشتن ثروت و جايگاه و مقام اجتماعي. 2. كمالات حقيقي از قبيل داشتن علم و صفات حميده اخلاقي و جمال ظاهري و معنوي. داشتن و نداشتن كمالات اعتباري براي گوهر انسانيت نقصان محسوب نمي‌شود. ...

از آن جا كه پرسش شما يكي از سؤال‌هاي عميق و دقيق است براي جامعيت پاسخ آن به ترتيب بايد گفت:اول: براي نزديك شدن مطلب به ذهن به اين مثال توجه شود: اگر در ميان حروف الفبا (الف، با،…) مثلاً حرف دال  (د) بپرسد كه چرا همانند حرف الف (ا) راست قامت آفريده نشده، و با كمر خميده آفريده شده ...

نكته اول: گفته‌ايد چرا خدا مرا آفريد در حالي كه انسان گناهكاري هستم. اكنون از شما مي‌پرسيم آيا انساني كه مي‌تواند همچون فرشتگان باشد بلكه والاتر از جايگاه و منزلت فرشتگان ترقي كند شايسته نيست آفريده شود؟ آيا شمايي كه توان نزديك شدن به بي‌نهايت و كمالات بي‌نهايت را داريد يعني مي‌توانيد به خداوند تقرّب يابيد حيف نيست كه از ...

پاسخ در چند مورد ارائه مي شود:1. اگر مراد از هدف خلقت، همان غايت خلقت است، و مقصود اين است كه آيا مي توان در دنيا به غايت خلقت كه لقاء الهي و مشاهده جمال اسماء و صفات حق است رسيد يا رسيدن به لقاء حق تنها در آخرت ميسور است؟در پاسخ بايد گفت: چون همة افراد از نظر استعداد ...

پرسش ذكر شده را مي توان به سه بخش تحليل كرد:1. چون خدا ما را آفريده بايد او را بپرستيم.2. چون خلقت ما اختياري نبوده پس لازم نيست خدا را به خاطر كاري كه از او نخواسته ايم عبادت كنيم.3. آيا نفع عبادت به ما مي رسد يا به خدا؟در ابتدا دلائل گرايش به پرستش بشر را ذكر مي كنيم  ...

در جواب قسمت اوّل سؤال لازم به توضيح است هر هدف و مقصدي كه انسان در زندگيش در پيش بگيرد، از شائبة نقص و محدوديت مبرّا نيست و پاسخگوي فطرت بي‌نهايت طلب او نخواهد بود. مگر همان هدفي كه خداوند براي خلقت انسان در نظر گرفته است که عبارت است از پيوند با خدا و به كمال قربي رسيدن، زيرا ...

اگر منظور از تغيير در خلقت انسان، تفاوت جوهري او باشد كه مثلاً از ميمون به انسان تبديل شده باشد و يا آن كه زماني موجودي تك سلولي بوده و براساس قانون تكامل به اين مرحله رسيده باشد،كه مدعاي داروين و پيروان اوست،  اين نظريه از نظر دانشمندان مسلمان و نيز بسياري از دانشمندان و زيست شناسان غربي باطل است ...

براي روشن شدن علت خروج آدم از بهشت بايد اشاره اي به داستان خلقت حضرت آدم ـ عليه السّلام ـ داشته باشيم.هنگامي كه خداوند متعال خواست حضرت آدم را خلق كند، خطاب به ملائكه فرمود:«من مي خواهم در زمين جانشيني بيافرينم …»[1]پس از آفرينش او، مقام والايش را به ملائكه شناساند و دستور داد تا همه در برابر او سجده ...

گرچه انگيزه و علت خلقت حضرت حوا همانند ساير پديده ها بطور كامل و همه جانبه براي كسي جز خداوند مشخص نيست، اما از دقت در بعضي از آيات، مي توان نكته هايي را دربارة خلقت حوا بدست آورد كه دراين جا به چند نمونه از آن آيات اشاره مي شود:1. در سورة مباركه اعراف مي فرمايد: (هُوَ الَّذِي خَلَقَكُمْ ...

در مورد خلقت آدم و اتفاقاتي كه در اين زمينه رخ داده، بحث هاي تفصيلي و گستردة زيادي در تفاسير و روايات وجود دارد كه اينك به طور اجمال مراحل خلقت آدم و حوادث آنرا ذكر مي كنيم:الف) مطرح كردن قصة خلقت آدم و خليفه بودن او در روي زمين:وقتي خداوند اين قضيه را با فرشتگان مطرح كرد آنها گفتند: ...

پاسخ در چند محور ارائه مي‌شود:1- دربارة پرسش اول بايد گفت: كه فلسفة خاصي كه آفريدن و خلقت را در مقابل اثر بودن قرار بدهد و بگويد، موجودات عالم مخلوق و آفريدة خدا نيستند بلكه اثر خداوند هستند، تا كنون مطرح نشده است، در هر صورت نكتة اساسي اين مسئله آن است كه آنچه در آموزه‌هاي ديني و اصطلاح علماي ...

موضوع خلقت آدم و حواء و نسل اين دو از موضوعاتي است كه هم در قرآن و هم در روايات اسلامي آمده  و مورد سؤال از ائمة معصومين ـ عليهم السلام ـ نيز بوده است. علامة مجلسي در جلد يازدهم كتاب «بحار الانوار» روايات مربوط به اين موضوع را آورده است.طبق آيات قرآن، خداوند آدم را از خاك آفريد و ...

در اين مورد كه آيا قبل از حضرت آدم _ عليه السلام _  زندگي بشري وجود داشته است يا نه؟ دليل قطعي و مستندي وجود ندارد و لسان آيات و روايات نيز در اين باره مبهم است، هر چند كه بعضي از مفسّرين اين احتمال راكه انسان هايي قبل از حضرت آدم وجود داشته است[1] را مطرح كرده است.ولي بر ...

مي‎دانيم كه دو فرضيه در ميان دانشمندان علوم طبيعي دربارة آفرينش موجودات زنده، اعم از گياهان و جانوران، وجود داشته است:1. فريضة تكامل انواع، «ترانسفورميسم» كه مي‎گويد: انواع موجودات زنده در آغاز داراي شكل كنوني نبوده‎اند. بلكه موجودات تك سلولي در آب اقيانوس‎ها و از لابلاي لجن‎هاي اعماق درياها با يك جهش پيدا شده اند، اين موجودات ذره‎بيني زنده تدريجاً ...

از نظر روايات و احاديث آدم و حوا اولين موجودات روي زمين نبوده‌اند. نظر تاريخ و ديرينه‌شناسان هم مؤيد احاديث است به عنوان نمونه حديثي از امام باقر ـ عليه‌السّلام ـ در كتاب «التوحيد» را ذكر مي‌كنيم. در آنجا فرض شده كه وقتي عالم به انتهاي عمر خود رسيد.  آن گاه چه خواهد شد. امام باقر ـ عليه‌السّلام ـ مي‌فرمايد: ...

1. آيا تمام انسان‌هاي روي زمين فرزندان حضرت آدم هستند؟2. آيا همه افراد بشر با هم خواهر و برادر محسوب مي‌شوند؟درباره سؤال اول بايد گفت: همان طور كه مي‌دانيد بشر از نظر رنگ پوست به چهار دسته تقسيم مي‌شود:1. سفيد پوستان كه جمعيت‌شان بيشتر از ديگران است و در سرزمين‌هاي معتدل آسيايي و اروپايي زندگي مي‌كنند.2. سياه پوستان كه در ...

درباره خلقت انسان از ديدگاه داروين و مقايسة آن با ديدگاه اسلام پرسيده‎ايد. ابتدا، از راه بررسي رابطة گزاره‎هاي علمي و باورهاي ديني و ديگري از راه بررسي اجمالي اين نظريه سخن مي گوييم.الف. علوم تجربي؛ علومي هستند كه در طول تاريخ تفكر بشر، رشد يافته و با آزمون و خطا به جايگاه كنوني خود رسيده‎اند، و نظريات فراواني در ...

به نحو اجمال و خلاصه بايد بگوييم در تفاسير آيات و در روايات معصومين ـ عليهم السّلام ـ و اقوال بزرگان و انديشمندان در اين باره چند نظر وجود دارد كه عبارتند از:1. هابيل با خواهر دو قلوي قابيل و قابيل با خواهر دوقلوي هابيل ازدواج كردند و ازدياد نسل صورت پذيرفت.[1]2. خداوند متعال حوريه‌هايي را (دو حوريه) از بهشت ...

معناي لغوي انسانانسان در لغت از واژة «اِنس» گرفته شده است، و إنس به معناي اُلْفَت و محبت است. واژه ي إنسي، منسوب به إنس است، واژه إنسيٌّ در جايي بكار مي رود كه اُنس و محبّت در آن زياد باشد. به هر چيزي كه مورد محبت قرار گيرد نيز (انسي) گويند از اين رو حيواني را كه به دنبال ...

در مراجعه اجمالي به قرآن كريم، انسان به عنوان خليفه خدا بر روي زمين و موجودي كه خداوند او را كرامت بخشيده و امانتدار خود قرار داده معرفي مي‌گردد. با توجه به اين كه عناوين سه گانه «خلافت» «كرامت» و «امانتداري» اختصاص به انسان داشته و درباره ساير موجودات به كار نرفته‌اند، بيان كننده‌ي منزلت، فضيلت و جايگاه ويژه انساني ...

 در اين زمينه نظرياتي مطرح است که به بعضي از آنها اشاره مي شود :1. گفته شده: خداوند آدم را خليفه ناميد زيرا او و ذريه اش را جانشين ملائكه گردانيد زيرا ملائكه از ساكنين زمين بودند.2. منظور از خليفه، آدم ـ عليه السّلام ـ بوده و او خداي در زمين است كه به حق حكم مي كند (ابن عباس ...

قرآن كريم درباة حيات طيبه مي فرمايد: «مَن عَملَ صالحاً من ذكر او اونثي و هو مومن فلنحيينّه حياة طيبةً و لنجزينّهم اجرهم باحسن ما كانوا يعملون»[1]. بعضي از مفسران گفته اند: در اين آيه يك قانون كلي براي بيان نتيجة اعمال صالح كه توام با ايمان است مطرح شده که بر اساس آن معيار وصول به حيات طيبه تنها درساية  ...

بي‌ترديد خود شناسي (معرفت نفس) در عين حال كه اساسي‌ترين وظيفة انساني است، مشكل‌ترين كار است. قبل از طرح راه‌هاي معرفت نفس لازم است اشارة به حديث معروفي داشته باشيم که مي فرمايد  : «من عرف نفسه فقد عرف ربّه» درباره پيام اين حديث بسيار بحث گرديده.  محققان در معناي من عَرَفَ نَفسه فقد عرف ربّه، گفته‌اند كه معرفت نفس، ...

در اين كه مراد از ذات انسان چيست، احتمالاتي مطرح است، ‌اين نوشتار به دليل رعايت اختصار از بيان همة آنها صرف‌نظر و فقط به دو احتمال بسنده مي‌كند:1. مراد از ذات، همان حقيقت انسان است. انسان داراي جسم و روح است، آنچه كه بر اساس بينش اسلامي ما حقيقت انسان را تشکيل مي دهد روح اوست، بدن، جنبة فرعي ...