همه

الگو و اسوه حسنه كه در قرآن سفارش به تبعيت از او شده است، وجود مبارك پيامبر مكرم اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ است.در سيرة پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در كتب معتبر شيعه و اهل سنّت، سوگواري و عزاداري ايشان در عزاي افرادي مانند: حمزه سيد الشهدا[1]، جعفر ابن ابيطالب[2]، فرزندش ابراهيم[3]، ...

الگو و اسوه حسنه كه در قرآن سفارش به تبعيت از او شده است، وجود مبارك پيامبر مكرم اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ است.در سيرة پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ در كتب معتبر شيعه و اهل سنّت، سوگواري و عزاداري ايشان در عزاي افرادي مانند: حمزه سيد الشهدا[1]، جعفر ابن ابيطالب[2]، فرزندش ابراهيم[3]، ...

در جنگ خندق پيامبر اكرم ـ صلي الله عليه و آله ـ درباره‌ي علي ـ عليه السلام ـ فرمود: «ضربه علي يوم الخندق افضل من عباده الثقلين»[1] ما براي روشن شدن موضوع در دو محور بحث مي‌كنيم: محور اول: بررسي اوضاع مدينه و كيفيت جنگ احزاب:از بدو ظهور اسلام، كفار و بت‌پرستان قريش به انحاء مختلف كينه و دشمني خود ...

پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ بنابر آية مباركه «ما ينطق عن الهوي ان هو الّا وحي يوحي» پيامبر هرگز از هواي نفس سخن نمي‌گويد بلكه آن چه مي‌گويد غير از وحي چيز ديگري نيست،[1] هر كاري كه انجام داده است با دستور خدا و ثانياً ريشه در وحي دارد. و هيچ گاه تحت تأثير عواطف و ...

پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ بنابر آية مباركه «ما ينطق عن الهوي ان هو الّا وحي يوحي» پيامبر هرگز از هواي نفس سخن نمي‌گويد بلكه آن چه مي‌گويد غير از وحي چيز ديگري نيست،[1] هر كاري كه انجام داده است با دستور خدا و ثانياً ريشه در وحي دارد. و هيچ گاه تحت تأثير عواطف و ...

واژة تحريف به چند معنا استعمال مي‌شود:1. اگر چيزي يا كلمه‌اي از مورد خود تغيير داده شود و در غير موردش استعمال گردد، اين عمل را تحريف مي‌نامند.[1] چنان كه تحريف در آية شريفة ذيل به همين معنا آمده است: «گروهي از يهوديان گفتار خدا را از معنائي حقيقي آن به معناها و مواردي ديگر تغيير داده تحريف مي‌كنند».[2] و ...

در پاسخ به اين مطلب بايد گفته شود كه وقتي سخن راجع به مسائل علمي است و اظهار نظر در باره افراد آن هم افرادي كه در جامعه تأثيرگذار بوده‌اند، عقلا مي‌طلبد كه مطلب از منابع معتبر و محكم و علمي نقل شود. اينكه ايشان مطرح مي‌كنند كه علماي اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ همواره ابوبكر و عمر را ...

در پاسخ به اين مطلب بايد گفته شود كه وقتي سخن راجع به مسائل علمي است و اظهار نظر در باره افراد آن هم افرادي كه در جامعه تأثيرگذار بوده‌اند، عقلا مي‌طلبد كه مطلب از منابع معتبر و محكم و علمي نقل شود. اينكه ايشان مطرح مي‌كنند كه علماي اهل بيت ـ عليهم السّلام ـ همواره ابوبكر و عمر را ...

براي پاسخ به اين سؤال ابتدا لازم است از باب مقدمه، چند مطلب تذكر داده شود.1. اگر آيه شريفه 62 سوره مباركه نور، حضور همة مردان با ايمان را در صحنه لازم دانسته، اطلاق و سياق اين آيه و تنقيح مناط آن، زن و مرد را يكجا شامل مي‌شود، و اين حكم را براي هر دو لازم مي‌شمرد. پس حضور ...

در ابتدا اين نكته قابل ذكر است كه اگر معيار و قضاوت، كثرت و كميت باشد، محكومترين فرد در جهان، حضرت نوح ـ عليه السّلام ـ است، كه او با چندين سال تبليغ افراد بسيار كمي به او ايمان آوردند، و از طرفي بايد فرعون را موفق‎ترين و مُحق‎ترين افراد معرفي كرد چون طرفداران زيادي داشت.و اما در مباحث علمي ...

واژة «اهل البيت»، تنها دو بار در قرآن كريم، استعمال شده است. يكي درباره حضرت ابراهيم ـ عليه السلام ـ هنگامي كه فرشتگان به همسرش گفتند: « رَحْمَةُ اللَّهِ وَ بَرَكاتُهُ عَلَيْكُمْ أَهْلَ الْبَيْتِ إِنَّهُ حَمِيدٌ مَجِيدٌ».[1] و ديگري دربارة اهل بيت رسول الله ـ صلي الله عليه و آله ـ : « إِنَّما يُرِيدُ اللَّهُ لِيُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ ...

هر چند معاويه، مورد احترام برخي از اهل سنت است، اما تمامي اهل سنت او را نسبت به جنگ با علي عليه السلام خطاكار مي‌‌‌دانند و حتي برخي از همسران پيامبر صلي الله عليه و اله وسلم و صحابه و همچنين برخي از بزرگان اهل سنت درباره او نظر منفي داشته اند كه چند نمونه از آن نقل مي‌‌‌شود:1. حسن ...

واژه «تصوف» بنا بر اظهر احتمالات از واژه «صوف» گرفته شده است و از لغات مستحدثه به معني «پشمينه پوشي» به عنوان نمادي از زندگي سخت و دوري از تن پروري و لذت پرستي مي باشد. يكي از مؤلفان «تاريخ تصوف در اسلام» پس از نقل اقوال و عقايد مسلمانان و بعضي از مستشرقين درباره اصل و اشتقاق كلمه «صوفي» ...

مكتب تصوف و فرقه‌هاي صوفيه كه امروز در ميان برخي از جوامع اسلامي رايج است برخاسته از دين اسلام نمي‌باشد. زيرا نه در قرآن كريم و نه در متون روايي معتبر هيچ پايگاه و ريشه‌اي براي تصوف و فرقه‌هاي آن وجود ندارد لذا تصوف با آمدن اسلام در ميان مسلمين نيامده است. از ديدگاه تاريخي نيز اين نتيجه بدست مي‌آيد ...

درويش واژه اي فارسي و به معناي گدا و تهي دست است. در فارسي ميانه يا پهلوي نيز به صورت دريوش و دريغوش به معناي تهي دست و نيازمند به كار رفته است. مترادف آن در زبان عربي، واژة فقير به شمار مي آيد.[1]در متون كهن فارسي، واژة درويش و مترادف عربي آن‌ يعني فقير، به معناي سالك و صوفي ...

درويش واژه اي فارسي و به معناي گدا و تهي دست است. در فارسي ميانه يا پهلوي نيز به صورت دريوش و دريغوش به معناي تهي دست و نيازمند به كار رفته است. مترادف آن در زبان عربي، واژة فقير به شمار مي آيد.[1]در متون كهن فارسي، واژة درويش و مترادف عربي آن‌ يعني فقير، به معناي سالك و صوفي ...

اولين كسي كه اين نام بر او اطلاق شد “ابو هاشم كوفي” است و قبل از او، كسي به اين نام خوانده نشده است.[1] گويند: در اواخر خلافت بني اميه، شخصي به نام “عثمان بن شريك كوفي” كه به “ابو هاشم كوفي” مشهور بود،[2] پيدا شد و مانند رهبانان جامه هاي پشمينه درشت پوشيد. او شيخ شام محسوب مي شد،[3] ...

بعضي­ها ضمن اطلاقِ نام اولين صوفي به ابو هاشم كوفي، گفته­اند: ابو هاشم اول كسي است كه خانقاه را جهت صوفيان ساخته است.[1] دكتر غني نيز بناي خانقاه را در اواخر قرن دوم، توسط ابو هاشم كوفي ذكر مي­كند، ولي زندگي دسته جمعي صوفيان را در يك صومعه بعيد مي­شمارد.[2]در مورد اولين خانقاه در محيط اسلامي دو نظر وجود دارد. ...

براي بهتر روشن شدن مسأله لازم است كه ابتدا دو واژة «خانقاه» و «بدعت» توضيح داده شود؛ سپس موضوع را مورد بحث و بررسي قرار داد كه آيا خانقاه ريشة اسلامي دارد و يا جزء بدعت‎هاي تصوف مي‎باشد.«خانقاه» محلي است كه درويشان در آن سكونت مي‎كنند و آداب و رسوم تصوف را اجراء مي‎نمايند. اولين خانقاه براي صوفيان در رمله ...

كلمه تصوّف از «صوف» به معني پشمينه پوشي در اواخر قرن دوم در بين مسلمين پديدار گرديد و قبل از آن گروهي تحت اين عنوان در هيج جاي از جهان شناخته شده نبوده است. و لكن روش و مسلك تصوّف و عرفان سابقه بسيار ديرينه دارد. و در ميان اغلب مذاهب و نحله‌هاي پيش از اسلام وجود داشته است. تا ...

دين اسلام براساس قرآن كريم و سنت پيامبر ـ صلي الله عليه و آله ـ ديني معتدل ميانه‌رو و جامع ميان امور مادي و معنوي است كه پيروان خود را به اين ميانه‌روي و اعتدال سفارش كرده و آنان را از افراط و تفريط برحذر داشته است و از اين روست كه قرآن، امت اسلام را امت وسط تعبير كرده ...

عده‌اي معتقدند كه تصوّف به اصطلاح اسلامي از انديشه‌ها و پندارهاي صوفيانه يوناني سرچشمه گرفته كه بنيان‌گزار آن «فلوطين» يكي از فيلسوفان يونان بوده است. پس از نفوذ فلسفه و افكار يوناني در اسلام مذهب وي كه اساسش بر وحدت وجود است مورد توجه قرار گرفته و به تدريج ريشه دوانيده و بارور شده است.[1]فلوطين از يونانيان مقيم مصر و ...

نام متصوفه از صوف (پشم) گرفته شده است. صوفيان به دليل اجتناب از پوشيدن لباس‌هاي نرم و راحت و استفاده از لباس پشمي، به اين نام مشهور شدند. تصوف طريقه‌اي است كه در كشف حقيقت، بيشتر بر ذوق و اشراق اعتماد دارند. متصوفه بيانگر عنوان اجتماعي آنهاست و وقتي از آنها با عنوان فرهنگي ياد شود، عرفا ناميده مي‌شوند.[1]دربارة منشأ ...

براي روشن شدن تأثير انديشه ارجاء بر تصوف لازم است به خصوصيات انديشة مرجئه اشاره شود.مرجئه: مرجئه از مادة «ارجاء» به دو معني استعمال شده است.ارجاء به معناي تأخير: مرجئه عقيده داشتند كه حكم درباره خصوص گناهان كبيره يك فرد مسلمان را بايد تا روز قيامت به تأخير اندازيم زيرا تا روز قيامت صاحب گناهان كبيره حكم مخصوص ندارد.[1]دوم ارجاء ...

براي روشن شدن تأثير انديشه ارجاء بر تصوف لازم است به خصوصيات انديشة مرجئه اشاره شود.مرجئه: مرجئه از مادة «ارجاء» به دو معني استعمال شده است.ارجاء به معناي تأخير: مرجئه عقيده داشتند كه حكم درباره خصوص گناهان كبيره يك فرد مسلمان را بايد تا روز قيامت به تأخير اندازيم زيرا تا روز قيامت صاحب گناهان كبيره حكم مخصوص ندارد.[1]دوم ارجاء ...

تصوف در لغت: عبارت است از: 1 . صوفي شدن، پشمينه‌پوش گرديدن، سالك راه حق شدن.      2 . طريقه درويشان[1]؛ ابونصر سراج در اللمع آورده كه:‌ آنان را صوفي مي‌ناميم زيرا پشمينه پوشند و پشمينه پوشي دأب انبياء و حواريون و زهاد بوده است.[2]رهبانيت در لغت عبارت است از: طريقه راهبان، ترك دنيا و اعراض از لذايذ آن[3]؛ اين طريقه ...

عوامل مختلف و گوناگون سبب شده‎‎اند كه تصوف در ميان اهل سنت نفوذكند و اهل سنت نيز بستر مناسبي جهت رشد و توسعة فرهنگ تصوف در جهان اسلامي فراهم كنند كه به برخي از اين عوامل به طور خلاصه اشاره مي‎گردد: الف)‌دوري از خاندان وحي:پيامبر اكرم صلي الله عليه وآله ـ در حديث معروف و مشهور ثقلين فرمود: من دو ...

واقعيت اين است كه خاستگاه صوفيه اهل‌تسنن است نه شيعه زيرا سر سلسله تصوّف از سفيان ثوري گرفته تا ابوهاشم كوفي و يا حسن بصري همگي غيرشيعه‌اند.[1] و همين‌طور مشايخ بعدي از قبيل جنيد بغدادي و شبلي و… همگي از مخالفان اهل‌بيت ـ عليهم‌السلام ـ  بودند.[2] بنابراين از نظر بررسي تاريخ تصوّف نمي‌توان در ميان سلسله پيشين صوفيه غير از ...

بررسي حالات و اعمال و عقايد صوفيه، بيانگر دلائل گوناگوني است كه در اين مختصر به دو مورد آن استناد مي‌كنيم:1 . بريدن برادران اهل سنت از خاندان وحي و خود را بي‌نياز دانستن از چشمه وحي و پيام‌آوران وحي، دليل عمده آنان اين بود كه آنچه خدا درباره جنبه‌هاي ماوراء الطبيعي انسان گفته، ازآدم و ابراهيم ـ عليهما السلام ...

براي بهتر پيش رفتن روند بحث بهتر است كه موضوع را در دو بخش بررسي كنيم.امّا آنچه در كتاب دكتر يزدي آمده چنين است:«…صوفيه تندرو نظير ابن عربي نيز طرفدار تاويلات نامستند و بي‌محابا هستند…»[1]در مورد اين عبارت ذكر چند نكته لازم است:اول آن كه اين عبارت از خود دكتر يزدي نيست بلكه او از منبعي ديگر نقل كرده است، ...

تلاش مي‌شود در بندهاي مختلفي ديدگاه‌هاي مختلف درباره ابن عربي و موضوعاتي كه موجب كافر شمردن وي شده است به اختصار ذكر و تحليل گردد.شهيد‌مطهري مي‌گويد: «هيچ كس به اندازه محيي‌الدين درباره‌اش به طور متناقض اظهار نظر نشده است بعضي او را از اولياء الله و انسان كامل و قطب اكبر مي‌دانند و بعضي او را يك كافر مرتد، و ...

به طور قطع مي توان گفت: كه در هيچ كلام و يا نوشتار امام مطلبي وجود ندارد تا ثابت كند كه وي مسلك تصوف را تأييد كرده اند. بلكه سيرة عملي وي در تشكيل حكومت اسلامي و استقرار ولايت فقيه خود بيانگر اين است كه ايشان راه و روش صوفيان را قبول ندارد. زيرا همان گونه كه بر كسي پوشيده ...

در آسيب شناسي علم تاريخ به اين اصل بايد توجه شود كه حبّ و بغض عنصري مهم و حياتي در تحليل و بررسي وقايع و شخصيت هاي تاريخي مي باشد. اين دو عامل باعث مي شود تا حقايق زندگي بسياري از شخصيت هاي مهم تاريخي در پرده اي از ابهام باقي بماند. و اين بدان دليل است كه برخي به ...

طبق عقايد اسلامي، ارشاد به رستگاري و حق از آنِ خداوند و رسول اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ است و اوصياء گراميش ـ عليهم السّلام ـ مي باشد و بشر از هر قشري كه باشد جز آنان كه با رسالت و وحي در ارتباط اند، جايز الخطا هستند. افراد بشر اعم از حكما و شخصيت هاي علميِ ...

سيد نعمت الله فرزند عبدالله ملقب به نورالدين به سال 731 هجري قمري در شهر حلب از کشور شام تولد يافت.[1] وي داراي عقايد عرفاني خاصي بوده و خودش را شايسته مقام ولايت مي دانست[2] لذا لقب ولي بر خود نهاده بود و آن را مکرر در ديوان اشعارش نيز آورده است چنانکه مي گويد:نعمت الله ماست پير و ولي[3]از ...

عماد الدين نسيمي با توجه به وصيت فضل الله نعيمي در زندان قلعه الينجاي شيروان باكو، جانشين و مرشد آينده حروفيان شد و بر اثر انديشه هاي غير اسلامي و به انحراف كشاندن عده اي از افرادي كه شناخت كافي از اسلام نداشتند، با واكنش علماي اسلام مواجه شد و در شهر حلب در سال 820 هـ ق به قتل ...

منصور حلاج يكي از اقطاب صوفيه بود كه به تاريخ 244 هـ، در روستاي «طور» هفت فرسخي شيراز از توابع بيضاء ديده به جهان گشود و به سال 309 هـ .ق به علّت برخي افكار و عقايد دربارة خدا و پيامبر، محكوم به اعدام گشت و به قتل رسيد.[1]نظرات بزرگان مذكور پيرامون حلاج، بدين شرح نگاشته مي شود:1. استاد جلال ...

حلاج لقب شخصي به نام حسين بن منصور است كه به تاريخ 244 هـ/ 857 م، در قريه «طور» واقع در گوشة شمال شرقي شهر بيضاء، هفت فرسنگي شيراز، ديده به جهان گشود.او از همان دوران كودكي تا آخر عمرش به شهرهاي واسط، بصره، اهواز، طالقان، كشمير، نهاوند، بغداد، و از شمال شرق تا چين مسافرت كرده و در برخي ...

شيخ ابوالحسن علي بن جعفر بن سلمان خرقاني يا علي بن احمد، كه معروف به شيخ ابوالحسن خرقاني است. در نيمة دوّم قرن چهارم و اوايل قرن پنجم زندگي مي‌كرد وي در سال 351 هجري در قصبة خرقان قومس از توابع بسطام كه فعلاً در استان سمنان واقع است متولد شد و در سال 425 هجري در سن هفتاد و ...

جلال الدين محمد بلخي رومي معروف به مولوي، صاحب كتاب مثنوي از صوفيان بزرگ اسلام است و در رديف اول شعراي ايران زمين مي باشد. او در سال 604 هـ . ق به روزگار سلطنت سلطان محمد خوارزمشاه ديده به جهان گشود. خاندان او از چند نسل پيش، در بلخ سكونت گزيده بودند كه در آن روز خاك ايران بود ...

جاي انکار نيست که روح عرفان در اعماق جان انسان ها ريشه دارد و از درون جان ها سرچشمه مي گيرد اين حديث نفس انسان ها است که از هر راه ممکن خود را به معبود خويش نزديک و نزديکتر سازند. انسان ها براي اين که در پيمودن اين راه دچار خطا و اشتباه نشوند و در جهت خلاف، قدم ...

براي اينکه روشن شود اين افراد چه کساني بوده و در نزد ائمه ـ عليهم السلام ـ و علماء شيعه چه منزلتي دارند، لازم است به زندگي نامه آنان اشاره اي شود: 1. سفيان ثوريشيخ عبدالله سفيان بن مسروق بن حبيب معروف به سفيان ثوري متولد 97ق در شهر کوفه و در سال 161ق در سن 64 سالگي در شهر ...

جهت اطلاع از صوفي گري افراد فوق هر کدام به صورت جداگانه مورد بررسي قرار داده مي شود. الف: سلطانعلي گناباديملا محمد سلطان گنابادي مشهور به سلطانعلي شاه، در سال 1251ق در بيدخت گناباد متولد شد، تحصيلات مقدماتي را در زادگاه خود گذراند و مدّتي نيز در مشهد به تحصيل علم پرداخت و پس از آن به نجف اشرف رفته ...

جهت شناختن کيوان قزويني مشهور به منصور علي شاه زندگي وي را در سه مقطع مي توان بررسي کرد: الف: دوران قبل از گرايش به تصوف:شيخ عباس علي کيوان قزويني در عصر روز چهارشنبه 24 ذيحجه سال 1277 هجري قمري در محله شيخ آباد قزوين ديده به جهان گشود، پس از کسب علوم مقدماتي در زادگاهش در سال 1300 جهت ...

جهت شناختن کيوان قزويني مشهور به منصور علي شاه زندگي وي را در سه مقطع مي توان بررسي کرد: الف: دوران قبل از گرايش به تصوف:شيخ عباس علي کيوان قزويني در عصر روز چهارشنبه 24 ذيحجه سال 1277 هجري قمري در محله شيخ آباد قزوين ديده به جهان گشود، پس از کسب علوم مقدماتي در زادگاهش در سال 1300 جهت ...

حسين فرزند منصور معروف به حلاج سال 244هـ.ق در روستاي طور در شمال شرقي شهر بيضاء فارس به دنيا آمد و سپس با پدرش به واسط که بيشتر مردمش حنبلي بودند، رفت و در ايام جواني به تستر و از آن جا نيز به بغداد رفته و به شاگردي عمرو مکي در مدرسه حسن بصري در آمد و خرقه تصوف ...

حسين بن منصور بن محمد حلاج در سال 244 هجري در تور در نزديکي بيضاي فارس به دنيا آمد. نياي او مرد زرتشتي بود. در سال هاي 260 ـ 284ق زير نظر چندين تن از مشايخ و از جمله جنيد به آموختن تصوف پرداخت. سپس از آنها جدا شد و راهي سفر گرديد و به تبليغ و تعليمات صوفيه پرداخت. ...

حسين بن منصور بن محمد حلاج در سال 244 هجري در تور در نزديکي بيضاي فارس به دنيا آمد. نياي او مرد زرتشتي بود. در سال هاي 260 ـ 284ق زير نظر چندين تن از مشايخ و از جمله جنيد به آموختن تصوف پرداخت. سپس از آنها جدا شد و راهي سفر گرديد و به تبليغ و تعليمات صوفيه پرداخت. ...

قصيده پيشگويي منسوب به شاه نعمت الله ولي (م 834ق) از شبه قاره برخاسته است. برخي از ديوان ها و گزينه هاي چاپ شده او فاقد قصيده مزبور است، نسخه اي از «مختصر سوانح عمري» چاپ حدود صد سال پيش داراي 59 بيت مي باشد.[1]لازم است قبل از اشاره به پيشگويي هايي که به شاه ولي نسبت داده اند به ...

گويند كه شماره طرائق صوفيه بالغ بر دويست طريقه مي‏شود و هر دسته‏اي از آنان نيز شامل شاخه مستقلي مي‏گردد.بعضي از اين سلسله‏ها به وسيله «معروف كرخي» سلسله خود را به امام رضا ـ عليه السلام ـ مي‏رسانند.معروف كرخي نزد صوفيان چنان كه معروف است، دربان امام رضا ـ عليه السلام ـ بوده كه از آن حضرت فيض و تعليم ...