همه

استاد معرفت و دفاع از حریم ولایت مرحوم استاد معرفت که از چهره‌های برجسته قرآنی کشور بود، در طول حیات پربرکت خویش و پنج دهه تلاش مستمر و طاقت‌فرسا، خدمات شایان تقدیری به جامعه دینی و فرهنگی ارائه کرد و در سایه تحقیقات دامنه‌دار در زمینه قرآن و استاد معرفت و دفاع از حریم ولایت     نویسنده: علی نصیری ...

نَمی از یَم معرفت دفتر مجله کیهان اندیشه محفل انسی بود که شماری از علما و اندیشمندان را دور خود جمع می‌کرد. بسیاری از جلسات بدون قرار قبلی و به صورت ناخوانده شکل می‌گرفت، در حقیقت پاتوق اهل علم و اندیشه شده بود؛ اما برخی جلسات با نَمی از یَم معرفت     نویسنده: محمدجواد صاحبی (1)   طلیعه دفتر ...

نَمی از یَم معرفت دفتر مجله کیهان اندیشه محفل انسی بود که شماری از علما و اندیشمندان را دور خود جمع می‌کرد. بسیاری از جلسات بدون قرار قبلی و به صورت ناخوانده شکل می‌گرفت، در حقیقت پاتوق اهل علم و اندیشه شده بود؛ اما برخی جلسات با نَمی از یَم معرفت     نویسنده: محمدجواد صاحبی (1)   طلیعه دفتر ...

مشاهده فیلم و عکس‌های مبتذل چه حکمی دارد؟ مشاهده تصاویر و فیلم‌های غیراخلاقی در صورتی که موجب تحریک شده و شهوت‌انگیز باشند، طبق نظر همه فقها و علمای دینی حرام است، اما اگر این کار به دستور پزشک انجام شود چه حکمی دارد؟ آیا می‌توان این فیلم‌ها را به قصد یادگیری اعمال مشاهده فیلم و عکس‌های مبتذل چه حکمی دارد؟ ...

مشاهده فیلم و عکس‌های مبتذل چه حکمی دارد؟ مشاهده تصاویر و فیلم‌های غیراخلاقی در صورتی که موجب تحریک شده و شهوت‌انگیز باشند، طبق نظر همه فقها و علمای دینی حرام است، اما اگر این کار به دستور پزشک انجام شود چه حکمی دارد؟ آیا می‌توان این فیلم‌ها را به قصد یادگیری اعمال مشاهده فیلم و عکس‌های مبتذل چه حکمی دارد؟ ...

تفسیر بیانی و اهمیت آن در فهم قرآن چگونه قرآن بخوانیم و بفهمیم؟ در تعریف تفسیر گفته شده که علمی است که بوسیله آن فهم کتابی را که خداوند بر پیامبرش محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل نموده امکان پذیر می‌شود و معانی موجود در آن تبیین می‌گردد و دستورات و حکمت‌های آن استخراج می‌شود! چگونه قرآن ...

مشابهت و اختلاف در تعبیرات قرآنی در مناسبت‌های مختلف، زمانی که دروسی در زمینه ویژگی‌های «تعبیر قرآنی» برای دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکتری) بیان می کردم و یا در مناسبت‌های دیگر، سؤالی مطرح می شد. با این مضمون که ما مشابهت و اختلاف در تعبیرات قرآنی     نویسنده: فاضل صالح سامرایی برگردان: حمیدرضا میرحاجی   در ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول قَطْع قطع در لغت انكشاف كامل و مرادف علم و یقین است، و در اصطلاح نیز دارای همان معنای لغوی است. مكلف و مجتهد در مقام تشخیص وظیفه یا قطع و یقین خواهد داشت و یا ظن و گمان و یا شك و تردید. و اما درباره‌ی قطع به قَطْع   نویسنده: عیسی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول قول لغوی از مباحث مطروحه در علم اصول این است كه آیا «قول لغوی» (لغت‌دان) حجت است یا خیر؟ مثلاً در تشخیص معنای «صعید» كه در قرآن به كار رفته می‌توان استناد به قول لغت‌دان كرد، و بر آن اساس حكم شرعی صادر كرد یا قول لغوی   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُجمل و مُبَیّن به كلمه یا كلامی مجمل گویند، كه معنای آن معلوم نبوده و مردّد بین دو یا چند احتمال باشد، و ندانیم كدام یك مراد گوینده است. مثلاً كلمه قرء (بضمّ اول و سكون دوم) در لغت هم به معنای طهر است و هم حیض. طبعاً وقتی این لفظ به مُجمل ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول قِیاس قیاس از نظر لغت به معنای اندازه‌گیری، سنجش و برابری است. و در اصطلاح علم اصول هرگاه در دو موضوع مشابه حكم یكی معلوم و حكم دیگری مجهول باشد، و با مقایسه كردن آنها حكم شرعی مجهول مشخص گردد، به آن قِیاس   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك اصطلاح در ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُحْكَم و مُتَشابه در معنای محكم و متشابه اختلاف است. فاضل تونی می‌گوید: عبارتی كه ظاهرش مقصود باشد «محكم» است و اگر غیر ظاهر مراد باشد «متشابه» است. مُحْكَم و مُتَشابه   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول در معنای محكم و متشابه (1) اختلاف است. فاضل تونی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُخَصِّص هر عبارتی كه دامنه عام را محدود كند، «مخصّص» نام دارد. مثال:‌ اصل 82 قانون اساسی می‌گوید: «استخدام كارشناسان خارجی از طرف دولت ممنوع است. مگر در موارد ضرورت با تصویب مجلس شورای اسلامی.» پس مُخَصِّص   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول هر عبارتی كه دامنه ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُرَجِّح چیزی است كه دلیلی را بر دلیل دیگر ترجیح داده و باعث از بین رفتن تعارض بین دو دلیل گردد. مرجّح بر سه نوع است: الف. مرجّحات باب تعارض؛ ب.مرجّحات باب تزاحم؛ ج.مرجّحات باب ظواهر. مُرَجِّح   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول چیزی است كه دلیلی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُرَجِّح چیزی است كه دلیلی را بر دلیل دیگر ترجیح داده و باعث از بین رفتن تعارض بین دو دلیل گردد. مرجّح بر سه نوع است: الف. مرجّحات باب تعارض؛ ب.مرجّحات باب تزاحم؛ ج.مرجّحات باب ظواهر. مُرَجِّح   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول چیزی است كه دلیلی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُسْتَقلاتِ عَقْلیّه دلیل عقلی بر دو قسم است: 1.استلزامات عقلیه. 2.مستقلات عقلیه: مقصود از مستقلات عقلیه آن است كه عقل انسان رأساً و بدون كمك گرفتن از نصّ قانون شرع، حكمی را كشف كند مثل زشتی ظلم و زیبایی عدل. مُسْتَقلاتِ عَقْلیّه   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك اصطلاح در علم ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مَرَّه و تَكرار «امر» دلالت بر نسبت طلبیه می‌كند، و نهی دلالت بر بازداشتن و زجر. از جمله مباحثی كه در مبحث «امر» و «نهی» مطرح است اینكه آیا صیغه‌ی «امر» یا «نهی» دلالت بر «مرّه» و یك مرتبه می‌كند، یا «تكرار»؟ به این معنی اگر مَرَّه و تَكرار   نویسنده: عیسی ولائی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُشْتَقّ مشتق در اصطلاح ادبا (علم صرف و نحو) در مقابل جامد است، و آن لفظی است كه از لفظ دیگر گرفته شده، و حروف مشتقّ منه را داشته باشد. مثل، افعال، اسم‌های فاعل و مفعول، صفت مشبهه و.. اما در اصطلاح اصولیین مشتق مُشْتَقّ   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُطْلَق و مُقَّیَد مطلق در لغت به معنای رها و شایع، و مقیّد در لغت به معنای گرفتار است. و در اصطلاح مطلق كلمه‌ای است كه دلالت كند، بر معنایی كه دارای افرادی باشد. مثل لفظ انسان. و مقیّد در اصطلاح هر كلمه مطلقی است كه با افزودن قیدی مُطْلَق و مُقَّیَد   ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مَصالِح مُرْسَله مأخذ استنباط از نظر اكثریت اهل تسنن «مصالح مرسله» است كه گاهی از آن به «استصلاح» و زمانی به «استدلال» تعبیر می‌شود. غزالی در تعریف آن می‌گوید: مصلحت در اصل عبارت است از جلب منفعت یا دفع ضرر، و در مَصالِح مُرْسَله   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك اصطلاح ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مفْهُوم و مَنْطُوق گاهی «مفهوم» مرادف مصداق است. یعنی چیزی كه فهمیده می‌شود، این معنای عرفی و روزمره است. و گاهی مقابل منطوق است و موردنظر اصولی این معنی است. «منطوق» یعنی مدلولی كه مستقیماً از لفظ و كلام فهمیده می‌شود و مفْهُوم و مَنْطُوق   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مفهوم شَرْط جمله‌ی شرطیه دارای دو جزء است: شرط و جزاء. مثال: اگر فردا به مسافرت نرفتم، به دیدن شما می‌آیم. اگر به مسافرت نرفتم «شرط» به دیدن شما می‌آیم «جزاء» است، و مفهوم این جمله شرطیه این است كه اگر به مسافرت رفتم به مفهوم شَرْط   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مفهوم غایَت غایت یعنی انتها و علامت آن در فارسی «تا» و در عربی «الی»، «حتی»، «مادام» و… است. در مبحث غایت دو مطلب مورد بحث است. الف. آیا غایت داخل در منطوق یا مغیّی ( بر وزن معما) است یا خیر؟ مثلاً: اگر گفتند مفهوم غایَت   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مفهوم وَصْف منظور از وصف اعمّ از نعت اصطلاحی است. لذا شامل حال، تمییز و هر چیزی است كه موضوع یا حكم را مقیّد به قیدی كند. برخی در مفهوم وصف شرط كرده‌اند كه وصف باید متكی به موصوف باشد، بنابراین اگر وصفی بدون تكیه مفهوم وَصْف   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مقدِمات حِكْمَت مقصود از مقدمات حكمت جمع شدن چند شرط است كه با وجود آنها می‌توان گفت: «مطلق» دلالت بر «اطلاق» می‌كند. در تعداد آن شروط كه سه یا پنج است اختلاف وجود دارد كه در مجموع سه شرط قدر متیقّن است (گرچه در مقدِمات حِكْمَت   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول مُقَدَّمَه مقدمه (به كسر دال) به معنای ابتداء هر چیزی است، و اصطلاحاً «به هر چیزی گویند كه چیز دیگر بر آن متوقف باشد.» و در مقابل آن «ذی المقدمه» است، و آن چیزی است كه دارای مقدمه باشد. مطلبی كه تحقق آن موكول به مُقَدَّمَه   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول موافقت و مخالفت آیا لازم است شخص مكلف در مقام انجام وظیفه به گونه‌ای عمل كند كه عمل او موافق احكام شرعی باشد، یا عدم مخالفت كافی است؟ به دیگر سخن آیا موافقت لازم است یا تنها مخالفت حرام است؟ حقیقت این است كه بین احكام فرعی موافقت و مخالفت   نویسنده: عیسی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول موضوع علم اصول در این عنوان به سه مطلب اشاره می‌شود: 1.تمایز علوم؛ 2.موضوع علوم؛ 3.موضوع علم اصول. دو مطلب اول در كتاب نهایةالاصول چنین توضیح داده شده: قدما در دو چیز اتفاق دارند، الف. تمایز و افتراق علوم به افتراق موضوع علم اصول   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك اصطلاح ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول نهی نهی در لغت به معنای بازداشتن است و در اصطلاح هر كلامی را كه دلالت بر درخواست ترك كند نهی گویند. آیا متعلق نهی صرفاً ترك فعل است، تا امر عدمی باشد؟ یا كفّ نفس (خودداری كردن) است كه امر وجودی است؟ توضیح نهی   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول نَسْخ نسخ بر وزن فسخ در لغت به معنای 1.از روی نوشته‌ای دوباره نوشتن؛ 2.نقل؛ 3.از بین بردن است. بنابراین نسخه و استنساخ برگرفته از معنای اول و تناسخ ارواح از معنای دوم است، كه از بحث ما خارج است، پس آنچه مورد بحث نَسْخ   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول واجب هرگاه فعل یا ترك چیزی مورد درخواست اكید و بعث شدید قرار گیرد، آن را «واجب» نامند. فرق بین وجوب و واجب در این است كه وجوب خود حكم است، (كه یكی از احكام پنجگانه تكلیف است). ولی واجب فعلی است كه وجوب واجب   نویسنده: عیسی ولائی     هرگاه فعل ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول وروُد در مورد اصول عملیه، از آنجایی كه موضوع اصول عملیه شك است، طبعاً با ورود خبر متواتر موضوعی برای اصول عملیه باقی نمی‌ماند: به بیان دیگر موضوع برائت عقلی «عدم بیان» و «موضوع تخییر» «عدم مرجح» و «موضوع وروُد   نویسنده: عیسی ولائی   نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول ورود ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول وضع وضع در لغت به معنای قرار دادن و نهادن است، و در اصطلاح نیز همین معنی موردنظر است. در علم اصول بحث می‌شود: وضع الفاظ برای معانی چگونه است؟ توضیح اینكه رابطه‌ی الفاظ با معانی رابطه‌ی اعتباری و قراردادی وضع   نویسنده: عیسی ولائی    نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول ...

سیره‌ی امام علی (ع)، در بیان امام خمینی (3) من بسیاری از اوقات از دو امر متأسفم که یکیش از دیگری بیشتر تأسف دارد. یکی اینکه در تمام دوره از صدر اسلام، نبوت، تا آخر نگذاشتند که یک حکومت دلخواه اسلام وجود پیدا بکند. زمان رسول الله (صلی الله علیه و آله و سلم) آن سیره‌ی امام علی (ع)، در ...

سیره‌ی امام علی (ع)، در بیان امام خمینی (2) در هر صورت انحرافاتی که بعد از غدیرخم پیدا شد و ماها هم غفلت کردیم همه نه بسیاری از ماها، اکثریت شاید غفلت کردند و ما را کناره‌گیر کردند، نگذاشتند که در امور مسلمین دخالت بکنیم، اسباب این گرفتاریهایی شده است که الآن سیره‌ی امام علی (ع)، در بیان امام خمینی ...

سیره‌ی امام علی (ع)، در بیان امام خمینی (1) مولود امروز، وصف کردنی نیست، آنچه که وصف کنند از او، دون شأن اوست و آنچه شعرا و عرفا و فلاسفه و دیگران درباره او گفته‌اند، شمه‌ای از آن چیزی است که او هست. غالباً مسائلی که درک می‌کرده‌اند و می‌کنند راجع به مولا سیره‌ی امام علی (ع)، در بیان امام ...

قیام حسینی، در بیانات امام خمینی (2) در ایام عاشورا زیاد و زیادتر و در سایر ایام هم غیر این ایام متبرکه، هفته‌ها هست و جنبشهای این طوری هست. اگر بُعد سیاسی اینها را اینها بفهمند، همان غربزده‌ها هم مجلس بپا می‌کنند و عزاداری می‌کنند، چنانچه ملت را بخواهند و قیام حسینی، در بیانات امام خمینی (2)   نویسنده: رسول ...

قیام حسینی، در بیانات امام خمینی (1) سیدالشهداء- سلام الله علیه- از همان روز اول که قیام کردند برای این امر، انگیزه‌شان اقامه عدل بود. فرمودند که، می‌بینید که معروف، عمل بهش نمی‌شود و منکر، بهش عمل می‌شود. انگیزه این است که معروف را اقامه کند و منکر را از قیام حسینی، در بیانات امام خمینی (1)   نویسنده: رسول ...

تاریخچه‌ی علم اصول پیامبر اسلام در ابتدای بعثت خود آیین جدیدی را ارائه نمود. بدیهی است كه در آغاز، پیروان اندكی دور آن حضرت جمع شدند. در نتیجه اگر در موردی ابهامی پیش می‌آمد مستقیماً به آن حضرت مراجعه و رفع ابهام می‌كردند. اما در مقطعی تاریخچه‌ی علم اصول   نویسنده: عیسی ولایی   پیامبر اسلام در ابتدای بعثت خود ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول ابتلاء از شرایط تنجیز علم اجمالی این است كه تمام اطراف علم اجمالی مورد «ابتلاء» باشد، و الّا جای اصل برائت است. مثلاً به فردی كه در ایران است نهی از نوشیدن مشروب مخصوصی كه در یخچال نخست وزیر چین قرار دارد ابتلاء   نویسنده: عیسی ولایی    نگاهی به یك اصطلاح در ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول ابتلاء از شرایط تنجیز علم اجمالی این است كه تمام اطراف علم اجمالی مورد «ابتلاء» باشد، و الّا جای اصل برائت است. مثلاً به فردی كه در ایران است نهی از نوشیدن مشروب مخصوصی كه در یخچال نخست وزیر چین قرار دارد ابتلاء   نویسنده: عیسی ولایی    نگاهی به یك اصطلاح در ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول اجتهاد اجتهاد در لغت از جهد، (به ضمّ جیم) به معنای رنج و مشقّت و (به فتح جیم) به معنای كوشش است. و در اصطلاح عبارت است از «نیروی علمی پایدار كه انسان به كمك آن بتواند تحصیل حجت بر احكام شرعی فرعی كند.» اجتهاد   نویسنده: عیسی ولایی    نگاهی به یك ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول اجتماع امر و نهی اجتماع امر و نهی در موردی كه دارای یك عنوان باشد، محال است و هیچ گونه اختلافی بین علماء در این مسئله وجود ندارد. اما اگر آن چیز دارای دو عنوان باشد، آیا اجتماع امر و نهی امكان پذیر است یا خیر؟ اجتماع امر و نهی   نویسنده: عیسی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول اجتماع امر و نهی اجتماع امر و نهی در موردی كه دارای یك عنوان باشد، محال است و هیچ گونه اختلافی بین علماء در این مسئله وجود ندارد. اما اگر آن چیز دارای دو عنوان باشد، آیا اجتماع امر و نهی امكان پذیر است یا خیر؟ اجتماع امر و نهی   نویسنده: عیسی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول إجزاء اجزاء (به كسر اول) به معنای كفایت، و در اصطلاح عبارت است از: اكتفا به امتثال امری از امر دیگر. امر بر سه قسم است: 1.امر واقعی اوّلی؛ 2.امر واقعی ثانوی (امر ثانوی اضطراری)؛ 3.امر ظاهری (امر ثانوی ظاهری). إجزاء   نویسنده: عیسی ولایی    نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول إجْماع اجماع در لغت به معنای عزم و اتفاق است. اما در اصطلاح به اتفاق خاص گویند. در مباحث زیر به طور اجمال توضیح داده خواهد شد؛ و پژوهندگان برای فهم تفصیلی آنها، به مآخذ مذكور رجوع فرمایند. إجْماع   نویسنده: عیسی ولایی   نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول اجماع (1)‌ ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول أخباری دیدگاه اخباری‌ها در مقابل اصولیین قرار دارد. اینكه اخباری‌ها چه كسانی هستند و مسلك آنان چیست و یا علت پیدایش آنان چه بوده است؟ أخباری   نویسنده: عیسی ولایی    نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول دیدگاه اخباری‌ها در مقابل اصولیین قرار دارد. اینكه اخباری‌ها چه كسانی هستند و مسلك آنان ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول اراده اراده، در لغت و اصطلاح به صفتی از صفات خاصه‌ی نفس گویند، كه به ایجاد یا ترك عملی تعلق می گیرد. كتاب ترمینولوژی در تعریف اراده می‌نویسد: «اراده عبارت است از: «حركت نفس به طرف كاری معین پس از تصور و اراده   نویسنده: عیسی ولایی    نگاهی به یك اصطلاح در ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول إسْتِحْسان استحسان در لغت به معنای نیكو شمردن و پسندیدن است، و در اصطلاح تعاریف متعددی از آن ارائه شده است. و چون مذاهب حنفی، مالكی و حنبلی به قاعده استحسان تمسك جسته‌اند، لذا از هر یك از آنان تعریفی در مورد این قاعده بیان می‌شود. إسْتِحْسان   نویسنده: عیسی ولایی   نگاهی ...

نگاهی به یك اصطلاح در علم اصول اِسْتِصْحاب استصحاب از ماده‌ی صحب، به معنای به همراه داشتن است. و در اصطلاح عبارت است از حكم به استمرار آنچه كه پیشتر وجود داشته است. به دیگر سخن رعایت وضع یقینی سابق كه بعداً در بقای آن شك حاصل گردد. توضیح اِسْتِصْحاب   نویسنده: عیسی ولایی   نگاهی به یك اصطلاح در ...