همه

مقدمه وحي و تجربه دو راه عمدة معرفت بشري است: از طرفي پيامبران الهي در شرايط ويژه‌اي وحي را دريافت و به انسان‌هاي ديگر ابلاغ مي‌کنند که کتاب‌هاي مقدس نتيجة اين پيام‌هاي الهي است و آخرين آن‌ها قرآن کريم است که به عنوان معجزة جاويدان در بين ما نورافشاني مي‌کند؛ از طرف ديگر انسان‌ها با حواس خود تجربياتي را به ...

چکيده قلمرو دانش اقتصاد گستره­اي دارد كه دست­كم هفت بخش از جمله علم اقتصاد اسلامي را در خود جاي مي­دهد که ميان انديشمندان مسلمان در این باره بحث و گفتگو وجود دارد. برخي به كلي منكر وجود آن شده­اند و برخي با تبيين­هايي گوناگون آن را پذيرفته­اند. در اين نوشتار، پس از بيان مقدماتي، ابتدا ديدگاه­هاي چهارگانه در اين باره ...

چکيده قرآن، کتاب آسمانی مسلمانان، کتابی است جاودانی و جهان شمول که همه مطالبی را که به تناسب در ابعاد گوناگون مطرح نموده، در راستای هدایت بشر و تعلیم و تربیت او بیان نموده است و هر یک از مباحث علمی و کیهان‌شناسی و اختر‌شناسی نیز از این اصل مستثنا نیست. نوشتار حاضر در صدد تبیین همین هدف نگاشته شده ...

چكيده در اين نوشتار به اهميت و دلايل (فطري، عقلي و عقلايي) آزادي و زير بنا بودن آن براي اخلاق اشاره مي‌شود و دلايل قرآني و نمونه‌هايي از آزادي انديشه و انتخاب در قرآن بيان مي‌گردد و در ادامه ضمن توجه به سخنان اهل بيت (ع) در زمينه آزادي و عنصر حرّيت در نهضت عاشورا، اصول تأمين كننده آزادي در ...

چکیده: مقاله «شکل و ساختار قرآن»:‌ (Form and structure of the Quran) در جلد دوم دائرة المعارف قرآن لایدن به چاپ رسیده است. نگارنده مقاله، (آنجلیکا نیوورث) در آغاز، تاملاتی مقدماتی دربارة تنظیم قرآن و رسمیت یافتن آن با عنوان «براهین دو وجهی روش شناختی» ارائه نموده و به دو موضع به ظاهر ناسازگار در پژوهش قرآنی قدیم و معاصر ...

چكيده برخي مستشرقان شبهاتي پيرامون قرآن، وحي و پيامبر(صلی الله علیه و آله) مطرح كرده‌اند و تعدادي از مسلمانان با تأثيرپذيري از افكار آنها مطالبشان را بدون ذكر منبع نقل كرده‌اند. عبدالكريم سروش از جمله اين افراد است، وي در مورد الفاظ قرآن و تأثيرپذيري پيامبر(صلی الله علیه و آله) و قرآن از فرهنگ زمانه، تشبيه حضرت به شاعر، تحول ...

چكيده «زنان و قرآن» (Women and the Quran) عنوان مقاله‌اي است كه دكتر روت رادد  در دايرة المعارف قرآن ليدن هلند نوشته است. وي در اين مقاله از آياتي كه زنان و مردان را به خاطر وظايف ديني مخاطب قرار داده، آغاز كرده است و به صورت مفصل در رابطه با خلقت و جايگاه معنوي، اجتماعي، اقتصادي و خانوادگي زن ...

چكيده‏ جان برتن قرآن ‏پژوه انگليسى، مؤلف كتاب «جمع ‏آورى قرآن» است. وى به بررسى مسئله تدوين قرآن مي‌ پردازد و معتقد است قرآن فعلي در عصر پيامبر و توسط آن حضرت گردآورى شده و هيچ نقصانى نسبت به آيات آن رخ نداده است. مسئله «نسخ» و «مصاحف صحابه» دو علت حذف نقش پيامبر اکرم از عرصه جمع ‏آورى قرآن ...

چکيده يكي از مهم‌ترين مباحث تاريخ قرآن، موضوع آيات و سوره‌های مكي و مدني است كه  در اين باره دیدگاه‌هاي گوناگوني از سوی دانشمندان اسلامي و نیز خاورشناسان مطرح شده است. لامنس (م1937م)، رژی بلاشر (1973م) و نولدکه (1930م) از خاورشناسانی‌اند که پيرامون آيات و سوره‌های مكي و مدني، نظریه‌هایی را ارایه داده‌اند كه در اين نوشتار به بررسي و ...

ويژگي‏هاى انبياء (علیهم السلام) و اخبارى كه ايشان آورده ‏اند امور حقيقيه هستند و در بيان حقائق الهيه مجاز گويى نشده است‏ از جمله” مِنْهُمْ مَنْ كَلَّمَ اللَّهُ‏ …” بر مى ‏آيد كه اجمالا عمل” سخن گفتن” از خداى تعالى سرزده، و بطور حقيقت هم سرزده، نه اينكه جمله نامبرده، مجازگويى كرده باشد، خداى سبحان هم اين عمل را در ...

خداى تعالى در سوره مائده مى ‏فرمايد:” إِنْ تُعَذِّبْهُمْ فَإِنَّهُمْ عِبادُكَ” 1 و اين كلام خلاصه ايست از معناى رقيت و بندگى، گر چه در قرآن كريم آياتى كه متضمن اين معنا هستند بسيار است، ليكن جمله كوتاه فوق نفوذ تصرفات خود مختارانه مولا را در عبد تعليل مى‏ كند و مشتمل است بر دليلى كه مى‏ رساند هر جا ...

چکیده: شرک از جمله گناهان کبیره است و در قرآن کریم از آن به عنوان «ظلم عظیم» یاد شده است. اوّلین کسی که مرتکب این خطیئه بزرگ گردید، ابلیس بود که حاضر به پذیرش ربوییّت تشریعی خداوند نگردید و در مقابل امر او ایستادگی کرد و در نهایت به همین سبب از درگاه الهی رانده شد. ملاحظه آنچه بر ابلیس ...

داستان ابراهيم از نظر قرآن آنچه از قرآن كريم در باره ابراهيم(علیه السلام) استفاده می شود اين‏ است كه: ابراهيم (عليه السلام) از اوان طفوليت تا وقتى كه به حد تميز رسيده در نهانگاهى دور از جامعه خود می زيسته، و پس از آنكه به حد تميز رسيده از نهانگاه خود به سوى قوم و جامعه اش بيرون شده و ...

شخصيت و داستان لقمان در روايات‏ نام لقمان در كلام خداى تعالى جز در سوره لقمان نيامده، و از داستانهاى او جز آن مقدار كه در آيات‏” وَ لَقَدْ آتَيْنا لُقْمانَ الْحِكْمَةَ أَنِ اشْكُرْ لِلَّهِ …” آمده، سخنى نرفته است، ولى در داستانهاى او و كلمات حكمت آميزش روايات بسيار مختلف رسيده، كه ما بعضى از آنها را كه با ...

معنى تفسير و تاريخچه آن‏  تفسير كه بمعناى بيان معانى آيات قرآنى، و كشف مقاصد و مداليل آنست، از قديمی ترين اشتغالات علمى است، كه دانشمندان اسلامى را به خود جلب و مشغول كرده است. و تاريخ اين نوع بحث كه نامش تفسير است، از عصر نزول قرآن شروع شده، و اين معنا از آيه: (كَما أَرْسَلْنا فِيكُمْ رَسُولًا مِنْكُمْ، ...

در اين که آیا همه علوم بشری در قرآن وجود دارد یا نه، سه ديدگاه عمده وجود دارد که به صورت مختصر بدانها اشاره مي‌کنيم و دلايل آنها را مورد بررسي قرار مي‌دهيم:(1)   ديدگاه اول: همه علوم بشري در قرآن وجود دارد براي اولين بار اين انديشه در کتاب «احياء العلوم» و «جواهر القرآن» ابوحامد غزالي (م 505 ق) ...

چكيده: آنچه كه انسان مي‌خورد و مي‌نوشد در روح و روان و نيز جسم او تأثيرگذار است، از اين رو خداوند متعال برخي از آنها را حرام و برخي ديگر را حلال كرده است. آنچه كه در اين نوشتار مورد تأكيد است، آشنايي با خوردني‌هاي حرامي است كه در دو سوره بقره و مائده به آن اشاره شده است. در ...

سرزمين مقدّس فلسطين، مهد پيامبران و سرزمين موعود بنى‌ اسرائيل همه مناطق كره زمين از جهت انتساب به آفريدگارشان از صبغه‌اى قدسى برخوردارند. (عنكبوت/29، 56; فصلت/41، 10) با اين حال، در قرآن فقط يك سرزمين را مقدّس دانسته (مائده/5، 21; طه/20، 12; نازعات/79، 16)، و مناطق گوناگون آن، مبارك خوانده شده است[1] (اعراف/7، 137; اسراء/17، 1; انبياء/21، 71 و 81; ...

معنای نسخ، تبدیل و تحویل نسخ در لغت به معنای زایل کردن و از بین بردن است؛ یعنی چیزی را ابطال کردن و چیز دیگری را جای آن گذاشتن است.[۱] و در اصطلاح، به معنای برداشتن امری که در شریعت اسلامی ثابت است و این به جهت پایان یافتن زمان آن است.[۲] به دیگر سخن، نسخ یکی از اصطلاحات علوم ...

دانشمندان اسلامى، واژه «اسرائیلیات» را بر تمامى عقاید غیر اسلامى به ویژه آن دسته از عقاید و افسانه هایى که یهود و نصارا از قرن اوّل هجرى وارد دین اسلام کرده اند، اطلاق نموده اند. این کلمه در ظاهر اشاره به روایت‌هایی دارد که از یهودیان وارد شده است. اما در واقع این اصطلاح هم یهودیان و هم غیر یهودیانی ...

«اتمسفر» یا «جَوّ»، در اصطلاح زمین‌شناسی؛ پوشش گازی اطراف کره زمین را گویند. اتمسفر از نظر کار و وظیفه به هفت لایه تقسیم می شود. آیاتی در قرآن کریم وجود دارد که از آنها، وجود و فایده لایه‌های اتمسفر برداشت می شود؛ مانند آیه شریفه «وَ جَعَلْنَا السَّماءَ سَقْفاً مَحْفُوظاً وَ هُمْ عَنْ آیاتِها مُعْرِضُون». از آن‌جا که آرامش زمین ...

علم و قرآن واژۀ “علم” ۱۰۵ مرتبه در قرآن کریم تکرار شده، البته مشتقات آن در قرآن، بسیار زیاد است. این واژه در قرآن گاه به معناى دانستن آمده: “قد عَلم کلّ اناسٍ مشربهم”.[۱] گاهى به معناى اظهار و روشن کردن است: “ثم بعثنا هُم لنعلم اى الحزبین احصى لما لبثوا امداً”.[۲] علامه طباطبائى ذیل “لنعلم اى الحزبین” می گوید: ...

درباره زمان جمع قرآن دو دیدگاه مهم وجود دارد: الف- قرآن در زمان خود پیامبر(صلی الله علیه و آله) و با نظارت آن حضرت و در پرتو هدایت الهى جمع آورى شده، هر چند خود حضرت رسول(صلی الله علیه و آله) شخصاً قرآن را ننوشته، یا جمع ‏آورى آیات را انجام نداده است.[۱] ب- قرآن بعد از رحلت پیامبر(صلی الله ...

آيا در قرآن آيه‏ اى وجود دارد كه به مردان اجازه ازدواج با چند زن را داده باشد؟ شرايط آن چيست؟ آيا اين قانون دست مردان هوسباز را باز نمى‏كند؟ حكمت اين قانون چيست؟ جهت پاسخ به اين پرسش بايد دانست قبل از اسلام برخى از مردم، دختران يتيم را جهت تكفّل و سرپرستى به خانه خود مى بردند و ...

گرچه ميان مفسران و قرآن پژوهان، در چگونگي کارايي روايات تفسيري و بهره مندي از آن در تفسير، گاه با تعابير به ظاهر ناسازگار روبرو هستيم، با اين حال، هيچ يک از مفسران، خود را از اين ميراث گرانقدر و يادگار بي همتاي اهل بيت(علیهم السلام) بي نياز ندانسته و هر يک به تناسب روش و ديدگاه خود، از آن ...

همانطور که می دانیم آیات قرآن کریم در شرایط و زمانهای مختلف نازل گردیده و چه بسا آیاتی که در یک زمینه و موضوع بوده ولی به دلیل تفاوت در همان احوال و شرایط مزبور، به گونه های متعدد بیان شده اند، به نحوی که برخی از افراد سطحی نگر و یا مغرض، این آیات را متخالف و متعارض  باهم ...

تاریخ تفسیر نشان می‌ دهد که بخش عمده‌ای از تفاسیر، مجموعه روایاتی است که از آنها به روایات تفسیری تعبیر می‌ شود. در نگاه رایج، این تفاسیر صرفاً مجموعه‌های حدیثی است که بدون اعمال نظر مؤلفان و بدون آنکه از عامل یا عواملی متأثر باشد پدید آمده‌اند و تنها اقدام مؤلفان جداسازی روایات از منابع اصلی حدیثی و جای دادن ...

مقدمه پديده آسمان و ستارگان خيره كننده آن در شب هميشه يكى از دغدغه هاى فكر بشر بوده و توجه دانشمندان را به خود جلب كرده است. تا آنجا كه رشته اى از علوم بشرى اختصاص به شناخت آسمان ها، ستارگان، سيارات و قمرهاى آنها پيدا كرده و تحت عنوان «علم هيئت، نجوم و كيهان شناسى» از آن ياد می ...

در قرآن كريم هفت مورد به صراحت و دو مورد به كنايه سخن از آسمانهاى هفت گانه گفته شده است. و در يك مورد نيز ظاهرا سخن از زمين‏هاى هفت گانه گفته شده است. كه به برخى از اين آيات اشاره می كنيم: اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ يَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَيْنَهُنَ‏ «1» «خداوند همان كسى است ...

تحريف در لغت به معانى دگرگونى، ميل، گشتن از چيزى، كرانه و لبه نيز ذكر شده است (فراهيدى؛ ابن دريد؛ جوهرى، ذيل «حرف») و مفسران در بيان مفهوم لغوى آن، بدين معانى اشاره كرده اند (براى نمونه- طوسى، التبيان، ج 3، ص 213، ج 7، ص 296؛ زمخشرى، ج 1، ص 516). در اصطلاح، تحريف به معناى دگرگون كردن و ...

يكى از مسايلى كه هميشه فكر بشر را به خود مشغول كرده است مسئله حيات و چگونگى پيدايش آن در زمين بوده است. در اين مورد متخصصان و صاحب نظران علوم، اظهار نظرهايى كرده اند و قرآن كريم نيز در برخى آيات به اين مطلب اشاره كرده است كه به دليل انطباق آن با نظريات علمى، برخى اين مطلب را ...

يكى از مسايلى كه در عصر حاضر، پس از پيشرفتهاى عظيم علوم تجربى، براى بشر مطرح شده است خلقت موجود زنده است(انسان يا غير انسان).  برخى متخصصان علوم پزشكى و زيست شناسى معتقدند بشريت در دهه هاى أخير در اين راه گام‏هايى برداشته و مقدماتى را طى كرده است. برخى از صاحب‏نظران و مفسران قرآن اين مطلب را مورد توجه ...

زوجيت به معناى دو تا بودن، نر و ماده بودن می آيد و قرآن كريم در آيات متعدد به زوجيت گياهان بلكه همه اشياء اشاراتى كرده است. اين آيات عبارتند از: – «وَ مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ جَعَلَ فِيها زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ يُغْشِي اللَّيْلَ النَّهارَ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ‏»«1» «و از هر گونه ميوه اى در آن [زمين‏] جفت جفت ...

هر موجود نر و ماده وقتى ثمر می دهند كه زايا باشند و زايا شدن آنها به آميزش دو جنس است. امّا آميزش هر نوعى با نوع ديگر متفاوت است؛ آميزش گياهان از راه گرده افشانى و آميزش ابرها به وسيله برخورد ابرهايى با بار مثبت و منفى و آميزش حيوانات و انسان غالبا با انتقال اسپرم ‏ها با شيوه ...

زنان به صورت عادى در هر ماه چند روز خون می بينند (حدّ اقل 3 روز و حدّ اكثر ده روز) كه اگر با اوصاف خاص (گرم، غليظ، رنگ تيره و همراه با سوزش و فشار) همراه باشد به آن خون حيض، قاعدگى يا عادت ماهيانه گويند. قرآن كريم می فرمايد: «يَسْئَلُونَكَ عَنِ الْمَحِيضِ قُلْ هُوَ أَذىً فَاعْتَزِلُوا النِّساءَ فِي ...

دعوت به غذاهاى پاك و پاكيزه (طيّب) غذاى طيّب به چيزهاى خوراكى پاك و پاكيزه گفته می شود كه انسان از خوردن آنها لذّت می برد «1» خدا در قرآن می فرمايد: «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُلُوا مِنْ طَيِّباتِ ما رَزَقْناكُمْ‏ «2» «اى كسانى كه ايمان آورده ايد از غذاهاى حلال و پاكيزه كه ما نصيب شما كرده ايم بخوريد.» ...

زنا عبارت است از ارتباط نامشروع و غير قانونى مرد و زن، كه در قرآن كريم از آن به عنوان «فاحشه» (عمل زشت) ياد شده است و براى پيش‏گيرى از اين عمل دستور به ازدواج داده و خواستار حجاب زنان و كوتاه كردن نگاه مردان و زنان (غض بصر) شده است و سپس در چند آيه و در چند مرحله ...

التِبیان فی تفسیرالقرآن ، تفسیری است از محمدبن حسن طوسی  معروف به شیخ طوسی ، فقیه و محدّث و متکلم نامور امامی قرن پنجم . این کتاب اولین تفسیر کامل شیعی از قرآن کریم است که مفسر آن ، علاوه بر نقل روایات مأثور، با تکیه بر عقل و توجه به علوم مختلف به ارزیابی آرای تفسیری گذشتگان و معاصران ...

برخى از آيات قرآن حاوى دستورات و سفارش هايى در زمينه عقايد، اخلاق، عبادات و … است كه در آرامش روانى و تعادل روحى انسان تأثير مثبت دارد و نتيجه آنها سلامت روانى انسان است. چرا كه موجب رفع اضطراب‏ها و نگرانی هاى بشر می شود. و به اصطلاح او را شفاء می دهد. «1» اين مطلب از سه جهت ...

صبر در لغت به حبس، امساک و در محدودیت قرار دادن اطلاق می گردد؛[1] و در اصطلاح علم اخلاق به حفظ نفس از اضطراب، اعتراض و شكايت و همچنین به آرامش و طمأنینه گفته می شود.[2]صبر موارد مختلفی دارد، از جمله: صبر در خوداری از سخن گفتن را “کتمان” و صبر در اجتناب از خوردن و آشامیدن را “صوم (روزه)” ...

در مورد احترام به پدر و مادر در آیات و روایات خیلی سفارش شده است ما در این‌جا فقط به بعضی نكات كه نشان‌دهنده اهمیت احسان به پدر و مادر است اشاره می‌كنیم:   1. نیكی به پدر و مادر در كنار توحید: «لا تَعْبُدُونَ إِلاَّ اللَّهَ وَ بِالْوالِدَیْنِ إِحْساناً»،[1] «وَ اعْبُدُوا اللَّهَ وَ لا تُشْرِكُوا بِهِ شَیْئاً وَ بِالْوالِدَیْنِ ...

اگر “بلعم” واژه ای عربی باشد به معنی مردی است که زیاد می خورد و غذا را می بلعد.[1] اما گویند بلعم همان “بِلْعام” در تورات و نامی عبری می باشد به معنای «خداوند مردم»[2] “بلعم باعورا ” از علماء بنی اسرائیل، معاصر حضرت موسی(علیه السلام) بود که در یکی از قریه های بلقاء شام زندگی می کرد.[3] برخی او ...

خوك يكى از حيوانات پستاندار است كه در خشكى زندگى می كند. و گوشت و شير آن مورد استفاده قرار می گيرد، ولى از نظر اسلام اين حيوان در ليست غذاهاى ممنوع قرار دارد. خدا در قرآن می فرمايد: «إِنَّما حَرَّمَ عَلَيْكُمُ الْمَيْتَةَ وَ الدَّمَ وَ لَحْمَ الْخِنْزِيرِ وَ …»«1». «خداوند تنها (گوشت) مردار و خون و گوشت خوك و ...

تفسیر ابوالفتوح رازی ، کهنترین و مشروح ترین تفسیر شیعی ، به فارسی است. مؤلف آن ، ابوالفتوح رازی ، از متکلمان امامیه در سدة ششم است که اجدادش از نیشابور به ری کوچیده و در آن شهر ساکن شده بودند. او این تفسیر را در سالهای 510 تا 533 یا اندکی پس از آن نوشته که چون سال وفاتش ...

مجمع البیان، از تفاسیر مهم قرن ششم و به زبان عربی است. سبک و شیوه تدوین و تبویب این تفسیر در میان همه تفسیر های اهل سنت و شیعه، چه فارسی و چه عربی بی سابقه و کم نظیر است زیرا نظمی متین و خاص و مرتب با روش علمی و ساده دارد و ویژ گی اش همین است که ...

آفرينش انسان از منى قرآن كريم در چند مورد سخن از «منى» می گويد و خلقت انسان را از آن می داند: «أَفَرَأَيْتُمْ ما تُمْنُونَ أَأَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ أَمْ نَحْنُ الْخالِقُون «1» «آيا آنچه را [كه به صورت منی ] فرومی ريزيد ديده ايد؟ آيا شما آن را خلق می كنيد يا ما آفريننده ايم.» «وَ أَنَّهُ خَلَقَ الزَّوْجَيْنِ الذَّكَرَ وَ ...

تفسير نور الثقلين تأليف شيخ عبد على بن جمعه عروسى حويزى از علماى قرن يازدهم هجرى می باشد، كه به كوشش استاد سيد هاشم رسولى محلاتى تصحيح شده و با مقدمه اى كوتاه از مرحوم علامه طباطبايى«ره» در 5 مجلد توسط مطبعه العلمية قم در سال 1383 ق به چاپ رسيده است. چاپى نيز از مؤسسه اسماعيليان با همين مشخصات ...

سخاوت در لغت از ماده “سَخو” به معنی جود و بخشش بوده و “سَخی” به معنی بخشنده است؛[1] بنابراین “سخاوت” در مقابل بخل بوده که در اصطلاح دینی به ملکه بذل مال به مستحق، بدون درخواست سائل، به میزان شایسته، گفته می شود.‏[2] انفاق از ریشه “نفق” در لغت به معنی گذشتن، از بين رفتن و تمام شدن یک چيز ...

چكيده هر زبانى براى انتقال مفاهيم، ساختارى ويژه خود دارد. اين ساختار متناسب با فهم عرفى اهل آن زبان شكل می گيرد و بديهى است در برگردان هر متنى از زبان مبدا به زبان مقصود لحاظ اين ويژگيها بر مترجم ضرورت دارد. اين ضرورت در باب ترجمه قرآن تاكيد بيشترى پيدا می كند. خوشبختانه پس از پيروزى انقلاب اسلامى اقبال ...

                        چكيده       «نقل به معنا» يعنى گزارشگر، مضمون و محتوا را به شنونده منتقل كند، بى آنكه اصرارى بر نقل عين سخن يا حادثه داشته باشد. قرآن كريم نيز، گاهى سخنانى را از افراد مشخصى با عبارات متفاوت و مربوط به يك جريان خاص نقل كرده ...