از بيماريهاي خطرناک رواني، بدبيني و بدگماني است که هرکس به آن گرفتار شود، ناراحتي ها، رنج ها، خودخوري ها و دردهاي دشواري در انتظار اوست. اين بيماري گاه چنان شدت مي يابد که شخص مبتلا، به هر چيز مي نگرد و يا درباره هرچه فکر مي کند، مي کوشد نقص و عيبي در آن بجويد و خوبي هاي آن را از نظر دور و فراموش کند.
اين موضوع آنقدر مهم است که خداي متعال در سوره مبارکه حجرات آيه 12 مي فرمايد.
اي اهل ايمان از بسيار پندارها و (ظن بد) در حق يکديگر اجتناب کنيد که برخي ظن و پندارها (باطل و بي حقيقت) و معصيت است…
و اميرالمومنين علي (ع) مي فرمايد: سوء ظن آفت دين و ايمان است.
به هر روي اگر بدانيم عواملي که موجب بدبيني و سوءظن مي شود چه مواردي است و با تلاش زياد در مقابل اين بيماري اخلاقي بايستيم، مي توانيم خانواده و جامعه خودمان را نجات دهيم.

1- ضعف و ترس

کساني که گرفتار ضعف نفس هستند، دچار اضطراب و آشفتگي فکري و وسوسه شده لذا خوب نمي توانند حقايق را درک کرده و اطمينان خاطر و آرامش روحي پيدا کنند، از اين جهت آنها درباره هرچيزي و هر کسي دچار ترديد، بدبيني و سوء ظن مي شوند، پس سعي کنيم اعتماد به نفس داشته باشيم.

2- دنائت و پستي

گاهي انسان در اثر عدم تزکيه نفس و آلودگي درون و فکر و روح خويش به هر کس و هرچيز بدون جهت بدبين است و در حقيقت سوءظن ، پستي و زشتي خود اوست، چنانچه اميرالمومنين علي (ع) مي فرمايد: شخص زشت کار به کسي گمان نيک نمي برد، زيرا او هرکسي را به خود قياس کرده، طبعاً خود را مي بيند.

3- ضعف ايمان

بديهي است با تهمت زدن به مسلمانان و بدگويي به آنها ايمان از بين رفته و بلکه خود اين عمل گواه بي ايماني انسان است.

4- غرور و خودمحوري

يکي از بيماريهاي مهلکي که ممکن است خداي ناکرده انسان بدان مبتلا گردد «خود محوري» مي باشد. بدين معني که آدمي خواسته ها و گفته ها و کرده هاي خود را، حق و ملاک ارزيابي و سنجش قرار دهد و در نتيجه در مقام مقايسه ديگران و مواضع و نظرات و افکار آنان با خود «با ديده» حق به جانب و خود حق بيني درباره گفتار و اعمال آنان قضاوت و حکم نمايد و طبيعتاً نسبت به کساني که با او هم فکر و هماهنگ نباشند، سوء ظن و بدبيني پيدا کند.

5- کم خردي و بي عقلي

و اميرالمومنين مي فرمايد:
گمان انسان ميزان سنجش عقل اوست و اعمالش بهترين گواه پاکي يا ناپاکي گوهر وي است.

6- شتاب در داوري

بسيار مي شود که انسان بدون در نظر گرفتن تمام جوانب و جهات يک مسأله ، و غفلت از موازين و قرائن، تنها با شنيده ها و تصورات و حدس ها، شتابزده به داوري و قضاوت مي پردازد و چون از همه ابعاد و اسرار مسأله آگاه نيست، طبعاً بسيار ناقص و نادرست نتايجي براي خود مي گيرد و از اين جهت ممکن است به ديگران سوءظن ببرد.

7- گروه گرايي

وقتي فردي بر اثر عدم شناخت کافي به مباني و اصول اسلام و برخوردار نبودن از تقوا در ابعاد مختلف، در چهارچوب يک گروه خاص محصور گشت و آن گروه برايش ملاک حق و باطل و درستي و نادرستي مسائل و موضع گيري ها قرار گرفت، آنچنان از شخصيت انساني – اسلامي خود بيگانه مي شود که ذره اي خلاف خواسته اش و گروهش و يا حتي کوچکترين انتقاد به آن را نمي تواند تحمل کند و در نتيجه به کسي که انتقاد مي کند بسيار بدبين مي شود.

8- القاء شيطان

ظن بد و بدبيني و سوءظن به انسان ها، امري است که از راه شيطان به دلش افتاده و جز راه شيطان راه ديگري نيست. بنابراين گمان بد و سوء ظن به بندگان خدا از طرف شيطان است.

9- همنشيني با بدان

حضرت اما محمد باقر(ع) در اين زمينه از اميرالمومنين عليه السلام نقل مي کند: معاشرت و مجالست با بدان، بدگماني به نيکان را در پي دارد.
انسان موجودي است که با همنشيني و مصاحبت و معاشرت با هرکس و هر گروه اخلاق و کردار و طرز فکر آنها در بينش انسان اثر مي گذارد؛ بنابراين اگر تأمل کنيم و راه هاي به وجود آمدن بدبيني را در زندگيمان بشناسيم و با عقل و خرد در مورد آنها فکر کنيم و نگذاريم اين عوامل وارد زندگيمان شود و اگر وجود دارد با مشورت و مشاوره سعي نماييم اين رذيله اخلاقي را در زندگيمان پاک کنيم، زندگي شيرين و سعادتمندي خواهيم داشت.
به اميد آن روزي که همه بندگان خدا با صداقت با يکديگر برخورد نمايند.
منبع: جوانان امروز، شماره 2096