آشنایی مختصر با گیاه میخک

گیاه میخک در واقع غنچه‌های گل درخت میخک از خانواده موردیان است، میخک زمانی برداشت می‌شود که گل آن چهار کاسبرگ با گلبرگ‌های باز نشده در مرکز داشته باشد، بعد از آن غنچه‌ها خشک می‌شوند و به صورت خشک‌شده در بازار توزیع می‌شوند، میخکی که به عنوان ادویه و دارو به کار می‌رود، پودر این غنچه‌ها است.

میخک از نظر طب قدیم ایران بسیار گرم و خشک است و دارای خواص بسیاری است، غنچه میخک دارای 16 درصد، ساقه‌های درخت در حدود 5 درصد و برگ‌های آن دارای 2 درصد اسانس روغنی است که از تقطیر این قسمت‌ها به دست می‌آید، اسانس میخک دارای بویی قوی و طعمی سوزاننده و سفید رنگ است که اگر در مجاورت هوا قرار گیرد، رنگ آن تیره و غلیظ می‌شود.

اوژنول، ماده اصلی میخک، آرام‌کننده و ضدعفونی‌کننده است و از آن در دندان پزشکی برای آرام‌کردن درد دندان استفاده می‌شود، از طرفی میخک دارای مواد مغذی ضروری شامل ویتامین‌ها و به خصوص کلسیم و منیزیم فراوان و حاوی فیبر است و می‌تواند مقدار خوبی انرژی برای بدن فراهم کند.1
 

طرز تهیه دمنوش میخک

برای تهیه دمنوش میخک مقدار ۱۰ گرم پودر میخک تقریبا معادل با یک قاشق غذاخوی را با یک لیتر آب جوش (۴ لیوان) مخلوط و به مدت ۵ دقیقه در قوری چینی و با حرارت غیر مستقیم و ملایم دم کنید.2
 

کاربرد‌های میخک

میخک به دلیل داشتن طعم و بوی قوی در آشپزی بسیار پرکاربرد است. بسیاری از غذا‌ها شامل میخک هستند. این گیاه همچنین ماده تشکیل دهنده کچاپ و برخی دیگر از سس‌هاست.

در صنعت عطرسازی نیز از میخک استفاده می‌شود و روغن آن به صورت جدگانه به عنوان یک روغن اسانس به فروش می‌رسد. میخک معمولا در آیورودا، که طب سنتی هند است، به کار می‌رود. همچنین از آن به طور سنتی برای بی‌حسی استفاده می‌شود.3
 

خواص دمنوش میخک

طبع دمنوش میخک گرم و خشک است. مهمترین خواص این دمنوش عبارتند از:
 

۱. تقویت مغز و باز کردن گرفتگی سر و مغز ناشی از غلبه سردی

یکی از شناخته شده‌ترین خواص دمنوش میخک، تقویت مغز است و مصرف آن برای کسانی که حافظه ضیف دارند مفید است. به عقیده پژوهشگران طب سنتی باز کردن گرفتگی سر و مغز که بر اثر سردی رخ داده از خواص این دم کرده است و افراد برای کاهش سودای مغز و رفع ترس و وحشت می‌توانند از دم کرده میخک استفاده کنند.
 

۲. تقویت معده و بهبود ناراحتی‌های گوارشی (رفع حالت تهوع و استفراغ)

دمنوش میخک مقوی معده و جهاز هاضمه است و در طب سنتی چین از خواص دمنوش میخک، برای درمان حالت تهوع، مشکلات گوارشی و رفع نفخ شکم استفاده می‌شود. میخک جریان آنزیمی را در معده افزایش می‌دهد و در نتیجه فعالیت‌های گوارشی را تقویت می‌کند.

همچنین ترکیبات شیمیایی موجود در دمنوش میخک، تاثیر بی حسی موضعی دارند و به همین دلیل در تسکین درد معده مفید و رفع حالت تعوع و استفراغ مفید است. همچنین ترکیبات موجود در میخک می‌تواند به درمان زخم معده کمک کند.

۳. تقویت کبد و طحال

تقویت کبد و طحال از دیگر خواص دمنوش میخک در طب سنتی است و مصرف این دمنوش به پاکسازی کبد کمک می‌کند.
 

۴. رفع گرفتگی عضلات

برطرف کردن گرفتگی عضلات، بهبود روماتیسم، کمک به درمان فلج و کاهش درد‌های کمر از خواص دمنوش میخک روی اندام‌های حرکتی است.
 

۵. خاصیت ضدعفونی کننده

دمنوش تهیه شده از گل میخک خاصیت ضدعفونی کننده بسیار خوبی دارد و می‌توان از آن به عنوان کمپرس برای شست‌و‌شوی زخم‌ها استفاده کرد.
 

۶. کاهش وزن و لاغری

مصرف دمنوش میخک باعث افزایش متابولیسم میشود و مصرف آن در لاغری و کاهش وزن موثر است. به طور کلی مصرف این دمنوش به تنهایی یا همراه با زنجبیل به پیشگیری از افزایش وزن کمک می‌کند و زمانی که همراه غذا مصرف شود، باعث افزایش تولید بزاق می‌شود که برای گاستریت، اسیدی‌شدن معده و کاهش اشتها مناسب است.
 

۷. درمان ناتوانی جنسی

از آنجایی که طبع گیاه میخک بسیار گرم کننده است از آن برای کمک به درمان ناتوانی جنسی و جلوگیری از انزال زودرس استفاده می‌شود.
 

۸. تاثیر روی دستگاه ادراری و تناسلی

از دیگر خواص دمنوش میخک کمک به درمان افرادی است که قطره قطره ادرار می‌کنند همچنین این دمنوش تقویت کننده رحم است.
 

۹. رفع استرس، تنش و کمک به درمان وسواس

دمنوش میخک همراه با کمی برگ ریحان و برگ نعنا همراه با کمی عسل در کاهش استرس و تسکین تنش مفید است. این دمنوش آرامبخش است و ضعف اعصاب را درمان می‌کند. همچنین در در کتب طب سنتی آمده است افرادی که مبتلا به بیماری وسواس هستند، برای درمان آن میخک مصرف کنند.2

عوارض جانبی مصرف میخک

مرکز ملی اطلاعات بیوتکنولوژی، عوارض متعددی برای روغن میخک اعلام کرده است. این روغن ممکن است باعث سوزش پوست، چشم، مشکلات تنفسی و یا واکنش آلرژیک بر روی پوست شود. این روغن همچنین قابل اشتعال است و اگر بلعیده و وارد مجاری هوایی شود، می‌تواند کشنده باشد.

افزون بر این، میخک می‌تواند باعث افزایش خونریزی شود یا واکنش بدن به وارفارین را افزایش دهد. بسیار اهمیت دارد که پیش از مصرف محصولات گیاهی و مکمل‌ها، با پزشک متخصص مشورت کنید تا از عوارض جانبی بالقوه آگاه شوید.

زنان باردار و کودکان زیر دو سال در مصرف دمنوش میخک باید احتیاط کرده و زیر نظر پزشک مصرف کنند. به بانوان باردار توصیه می‌شود از مصرف این دمنوش به صورت دارو اجتناب کنند.

طبع میخک بسیار گرم است، از این رو مصرف این دمنوش برای افراد دارای مزاج گرم (صفراوی) باید با احتیاط همراه باشد و ممکن است باعث ناراحتی کلیه و روده در این افراد شود.3

تداخلات دارویی دمنوش میخک

گیاه میخک حاوی اوژنول است که لخته شدن خون را کاهش می‌دهد. از این رو مصرف آن ممکن است با برخی از دارو‌هایی که سرعت لخته شدن خون را کاهش می‌دهند مانند آسپرین، کلوپیدوگرل، دیکلوفناک، ایبوپروفن، ناپروکسن، دالتپارین، اِنوکساپارین، هپارین، وارفارین تداخل داشته باشد.2

پینوشتها
1.www.rokna.ne
2.www.setare.com
3.www.mosalasonline.com