آيا در دين اسلام پاسخ همه پرسش ها از قبل داده شده است يا اينکه با توجه به اصول کلي اسلام و با تحقيق و اجتهاد پاسخ هاي تازه ارايه مي گردد؟

همان طور که مي دانيد انسان، به خاطر برخورداري از نيروي عقل، ابتکار و اختيار، همواره به دنبال زندگاني بهتر است. و در اين راستا براي رفع نيازهاي خود (اعم از اجتماعي ـ اقتصادي ـ معنوي و…) به دنبال وسائل و ابزارهاي متکامل تري است. که اين روند منجر به تغيير زندگي در هر عصري مي گردد. در نتيجه پويايي و تحول لازمه لاينفک هر اجتماعي است و جامعه بدون تحرک عامل بازدارنده افراد از شکوفايي و حرکت آنها به سوي تعالي است.
اسلام به عنوان ديني عقلگرا ضمن پذيرش اين قبيل تحولات با هر گونه جمود و ايستايي مخالف است و براي اجتناب از هر گونه تصادمي با هر نوع تحولي، صرفاً به بيان اصول کلي اکتفا نموده و با قرار دادن مکانيزم اجتهاد به عنوان «نيروي محرکه دين»[1] متناسب با نيازها و پرسش هاي هر عصري به پاسخ يابي از متن دين مي پردازد. و بر انديشمندان ديني است که با «کشف و تطبيق اصول کلي ثابت بر موارد جزئي و متغير»[2] از عهده آن برآيند. چنان که در روايت «علينا القاء الاصول و عليکم التفريع»[3] استخراج فروع از اصول بر عهده عالمان دين گذاشته شده است. و ابن سينا نيز در اين باره مي گويد:
«چون اوضاع زمان متغير است و پيوسته مسائل جديد پيش مي آيد ضرورت دارد در هر عصري افراد خبره و آگاه به مسائل اسلامي باشند تا پاسخگوي احتياجات مسلمين باشند».[4]بنابراين چنين نيست که اسلام از قبل به همه پرسش ها پاسخ داده باشد چون منشاء پرسش، انديشيدن، تفکر و تعمق است و فکر آدمي هم که هيچ گاه ثابت و ايستايي ندارد. از اين رو اسلام با بيان اصول و قالب هاي کلي، پاسخ به پرسش هاي جديد را به عهده انديشمندان و متخصصان دين گذاشته است. همانند قواعد کلي و محدود علم حساب، که قابليت استنباط مسائل نامحدودي را دارد.
 
پي نوشت ها:
[1]. اقبال لاهوري، محمد، احياي فکر ديني در اسلام، ترجمه احمد آرام، انتشارات رسالت قلم، ص169.
[2]. مطهري، مرتضي، خاتميت، تهران، نشر صدرا، 1366ش، ص107.
[3]. مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، ج2، ص245.
[4]. مطهري، مرتضي، نظام حقوق زن در اسلام، تهران، نشر صدرا، 1369ش، ص136.