آيا در قرآن كريم دربارة شادي و نشاط مطلبي آمده است؟

شادي در قرآن، جايگاه خاصي دارد و به گونه هاي مختلف، مورد تأييد و توجه قرآن قرار گرفته است. اما نه شادي بيهوده و عيش، بلكه شادي توأم با اهداف الهي و انساني.
آيات قرآن به صورت كلي به شادي پرداخته، اما احاديث به صورت مفصل و جزئي به شادي و اسباب آن اهتمام خاص نشان داده است. لذا آيات قرآن دربارة شادي دو دسته اند؛ دسته اي از آيات، مؤمنين را دعوت به شادي نموده، مانند آيه:
«قل بفضل الله و برحمته فبذلك فليفر حوا هو خير ممّا يجمعون[1]» «(اي رسول خدا!) به خلق بگو كه شما بايد منحصراً به فضل و رحمت خدا شادمان شويد (و به نزول قرآن مسرور باشيد) كه آن بهتر و مفيدتر از ثروتي است كه براي خود اندوخته مي كنيد».
همچنين قرآن، زماني كه وعده هاي الهي، مبني بر نصرت و پيروزي در ميان اهل كتاب بر مشركان مجوس، محقق مي شود، مي فرمايد:
«… و يومئذٍ يفرح المؤمنون بنصرالله[2]»؛ و در آن روز (كه روميان فاتح شدند) مؤمنان شاد مي شوند به ياري خداوند…».
بنابراين شادي ها بر اساس ارزش ها و اهداف مقدس قرآن و پيروزي موحدين بر مشركين است دستة ديگري از آيات قرآن، شادي را مذمّت نموده، مانند:
قرآن كريم در داستان قارون كه فردي خودخواه و مغرور بود و شادي هاي مستانه داشت. از زبان قومش مي فرمايد: «اذ قال له قومه لاتفرح انّ الله لا يحب الفرحين[3]»؛ به خاطر بياور هنگامي كه قوم قارون به او گفتند: اين همه شادي مغرورانه مكن كه خداوند شادي كنندگان مغرور را دوست نمي دارد».
همچنين در بيان عذاب هاي دوزخيان مي فرمايد: «ذلكم بما كنتم تفرحون في الارض بغير الحق    ّ و بما كنتم تمرحون[4]؛ اين (عذاب) به خاطر آن است كه به ناحق در زمين شادي مي كرديد و از روي غرور و مستي به خوشحالي مي پرداختيد».
احاديث معصومين كه مفسر و مبين آيات الهي مي باشد، معيار و ملاك شادي ها را بيان كرده است. مانند:
الف: شادي در سايه اطاعت از خداوند: حضرت علي ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: «سرور المومن بطاعة ربّه و حزنه علي ذنبه[5]؛» شادي مؤمن به طاعت پروردگار مي باشد و حزنش بر گناه و عصيان است.
ب: شادي در پرتو پرهيز از گناه: از پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ سؤال شد: بهترين بندگان خدا چه كساني هستند؟ فرمود: آنهايي هستند كه وقتي نيكي مي كنند خوشحال مي شوند و زماني كه بدي كردند ناراحت هستند و طلب استغفار مي كنند[6]»
ج: احياي ارزش ها: امام صادق ـ عليه السّلام ـ مي فرمايد: « شادي به سه خصلت است: وفاداري، رعايت حقوق ديگران، ايستادگي در گرفتاري ها و مشكلات[7]».
د: احياي حق يا از بين بردن باطل: حضرت علي ـ عليه السّلام ـ در نامه اي به عبدالله بن عباس مي فرمايد: شادي تو به خاطر احياي حق يا نابودي باطل باشد[8].
همچنين در روايات شرايط و آداب شادي را بيان كردند. براي مثال آمدده است: شادي همراه گناه و معصيت نباشد، همراه با اذيت و آزار نباشد، لهو نباشد و … .
حاصل اينكه، اسلام اهميت خاصي به شادي و نشاط داده است اما براي آن معيار و ملاكي نيز تعيين كرده است، شادي هايي كه در راستاي اهداف مقدس اسلام و احياء ارزش هاي انساني باشد؛ ممدوح و پسنديده است.
هم چنان كه از حضرت علي ـ عليه السّلام ـ روايت شده كه:
«السرور، يبسط النفس و يثير النشاط[9]»
شادماني، موجب انبساط روح و مايه ي وجد و نشاط مي شود.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. كتاب غم و شادي، محمد اكبري
2. كتاب هاي تفسيري ذيل آيات معرفي شده در متن پاسخ.

پي نوشت ها:
[1] . يونس/58.
[2] . روم/5و4.
[3] . قصص/76.
[4] . مؤمنون/75، ر.ك؛ مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، دارالكتب الاسلاميه، ج 2، ص 176.
[5] . محمدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، ج 4، ص 437.
[6] . همان، ج 2، ص 439.
[7] . مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بيروت، ج 78، ص 237.
[8] . ميزان الحكمة، همان، ص 7، ص 427.
[9] . ميزان الحكمه، ج 4، ص 436.