آيا سند كتاب مصباح الهدايه، و مفتاح الكفايه، صحيح و معتبر است؟

يكي از راه‌هاي به دست آوردن علم و دانش، پرسش و سؤال است، و در حديثي از پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ نقل شده است كه آن حضرت فرمودند: «العلم خزائن و مفتاحها السؤال؛ علم، در خزينه‌اي قرار داردكه كليد درِ آن پرسش است.»[1]امّا در رابطه با سؤال مذكور، كتاب مصباح الهدايه و مفتاح الكفايه تأليف عز الدين محمود بن علي نطنزي كاشاني، متوفي سال 735 هجري است كه ترجمه و شرح كتاب عوارف المعارف نوشتة شهاب الدين ابي حفص عمرو بن محمّد سهرودي متوفي سال 563 هجري است. كتاب عوارف المعارف از كتب مورد توجه نزد علماي شيعه است، چون كه سيد بن طاووس كه از علماي بزرگ شيعه است، از آن كتاب حديثي را اين چنين نقل مي‌كند كه: صاحب عوارف المعارف نقل كرده كه پيامبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ هر وقت به مسافرت مي‌رفتند چند چيز به همراه خود مي‌بردند كه از آن جمله: آئينه و مسواك بود.[2]همچنين علامه مجلسي در كتاب بحار الانوار، جلد 73، ص 239، حديث 21 و جلد 97، ص 103، ذيل حديث 6 آن حديث را از كتاب مزبور نقل نموده است.[3]همچنين مرحوم شيخ حرّ عاملي در كتاب شريف وسائل الشيعه از كتاب عوارف المعارف با واسطه حديث مزبور را نقل كرده،[4] و علامه طباطبايي هم چندين بار در كتاب سنن النبي از آن كتاب رواياتي را نقل نموده است.[5]و نقل حديث اين بزرگان از كتاب مذكور نشانة توجه به علماء اين كتاب است، و مصباح الهدايه و مفتاح الكفايه، شرح اين كتاب است. گرچه از احوالات و خصوصيّات نويسنده، اطّلاعات زياد در دسترس نيست ولي آنچه كه از همه مهم‌تر است اين مطلب است كه بايد ببينيم مطالب آن كتاب و كتاب‌هاي ديگر چيست؛ اگر حرف درستي دارد بگيريم و عمل كنيم، و به فرمودة امير المؤمنين علي ـ عليه السّلام ـ «انظر الي ما قال و لا تنظر الي من قال.[6] به مطالب گفته شده نگاه كن نه به گوينده»، و در جاي ديگر مي‌فرمايد: «الحكمة ضالة كل مؤمن فخذوها و لو من أفواه المنافقين.[7] حكمت گمشدة هر مؤمني هست، پس بگيريد آن حكمت را ولو اين كه از زبان منافقين باشد» اما نكته‌اي كه بسيار مهم است آن است كه از آنجايي كه تشخيص صحت يا نادرستي اين دو كتاب (اصل و شرح) به تخصص‌هاي ويژه‌اي نيازمند است بنابراين مطالعة آنها به همگان قابل سفارش نيست، لذا بهتر است از كتب معتبر و معروف كه مؤلفان آن كاملاً مورد اعتماد هستند استفاده بفرمائيد.
نتيجه اينكه: كتاب مورد سؤال شرح كتاب مورد توجّه عوارف المعارف است ولي از نويسندة آن اطّلاعات زيادي در دست نيست، بنابراين در رابطه با اعتبار يا عدم اعتبار آن بايد هر يك از مطالبش جداگانه مورد بررسي قرار گيرد، همان‌طور كه در مورد ساير كتب روايي وادعيه و غيره اين گونه عمل مي‌شود و اين امر نياز به تخصص ويژه‌ دارد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. «الذريعة الي تصانيف الشيعه»، تأليف آغا بزرگ تهراني، ج 21، ص 123، ناشر: دار الاضواء بيروت، چاپ دوم، سال 1403.
2. كشف الظنون، ج2، ص 177، 1 و 1178، تأليف حاجي خليفه، ناشر: دار احياء تراث عربي.

پي نوشت ها:
[1] . محمّدي ري شهري، محمد، ميزان الحكمه، دار الحديث، چاپ اول، ج2، ص 1216.
[2] . سيد علي بن موسي بن طاووس، الامان من اخطار الاسفار، مؤسسة آل البيت، چاپ اول، 1409 هجري، ص 54ـ55.
[3] . مجلسي، محمّد باقر، بحارالانوار، بيروت، مؤسسة الوفاء، چاپ دوم، 1403 هجري.
[4] . محمد بن حسن حر عاملي، وسائل الشيعه، مؤسسة آل البيت، چاپ دوم، 1414 هجري، ج11، ص 426، ح15167.
[5] . طباطبايي، محمّد حسين، سنن النبي، جامعة مدرسين، 1416، ص138، ح68ـ70.
[6] . عبدالواحد بن محمّد آمدي، تصنيف غرر الحكم، دفتر تبليغات اسلامي، ص58، ح612.
[7] . همان، ص58، ح613.