سوره يوسف/ آيه 22: «وَ لَمَّا بَلَغَ أَشدَّهُ ءَاتَيْنَهُ حُكْماً وَ عِلْماً وَ كَذَلِك نجْزِى الْمُحْسِنِينَ»
«اشد» به معنى استحكام و قوت جسمى و روحى است و «بلوغ اشد» به معنى رسيدن به اين مرحله است، ولى اين عنوان در قرآن مجيد به مراحل مختلفى از عمر انسان اطلاق شده است:
گاهى به معنى سن بلوغ آمده مانند:”و لا تقربوا مال اليتيم الا بالتى هى احسن حتى يبلغ اشده”؛ (نزديك مال يتيم نشويد مگر به نحو احسن تا زمانى كه به حد بلوغ برسد.)(اسراء – 34)
و گاهى به معنى رسيدن به چهل سالگى است مانند: “حتى اذا بلغ اشده و بلغ اربعين سنة”،(تا زمانى كه بلوغ اشد پيدا كند و به چهل سال برسد) (احقاف – 15).
و گاهى به معنى مرحله قبل از پيرى آمده مانند:”ثم يخرجكم طفلا ثم لتبلغوا اشد كم ثم لتكونوا شيوخا”.(سپس خداوند شما را به صورت اطفالى از عالم چنين بيرون مى فرستد،سپس به مرحله استحكام جسم و روح مى رسيد سپس به مرحله پيرى).(غافر – 67)
اين تفاوت تعبيرات ممكن است به خاطر اين باشد كه انسان براى رسيدن به استحكام روح و جسم مراحلى را مى پيمايد كه بدون شك رسيدن به حد بلوغ يكى از آنها است و رسيدن به چهل سالگى كه معمولا توام با يك نوع پختگى در فكر و عقل مى باشد مرحله ديگر است و همچنين قبل از آنكه انسان قوس نزولى خود را سير كند و به وهن و سستى گرايد. ولى به هر حال در آيه مورد بحث منظور همان مرحله بلوغ جسمى و روحى است كه در يوسف در آغاز جوانى پيدا شد.
فخر رازى در تفسيرش در اين زمينه سخنى دارد كه ذيلا مى شنويد:
مدت گردش ماه (تا هنگامى كه به محاق برسد) 28 روز است هنگامى كه آن را به چهار قسمت تقسيم كنيم هر قسمتى 7 روز مى شود (كه عدد ايام هفته را تشكيل مى دهد).
لذا دانشمندان احوال بدن انسان را به چهار دوره هفت ساله تقسيم كرده اند: نخست هنگامى كه او متولد مى شود ضعيف و ناتوان است هم از نظر جسم و هم از نظر روح، اما به هنگامى كه به سن 7 سالگى رسيد آثار هوش و فكر و قوت جسمانى در او ظاهر مى شود.
او وارد مرحله دوم مى شود و به تكامل خود ادامه مى دهد تا چهارده سالگى را پشت سر بگذارد و 15 ساله شود در اين هنگام به مرحله بلوغ جسمى و روحى رسيده و شهوت جنسى در او به حركت در مى آيد (و با تكميل سال پانزدهم ) مكلف مى شود.
باز به تكامل خود ادامه مى دهد تا دور سوم را به پايان رساند و مرحله جديدى را طى كند و بالاخره با پايان گرفتن دور چهارم و رسيدن به 28 سالگى مدت رشد و نمو جسمانى پايان مى گيرد، و انسان وارد مرحله تازه اى كه مرحله توقف است مى گردد و اين همان زمان بلوغ اشد است و اين حالت توقف تا پايان دور پنجم يعنى 35 سالگى ادامه دارد (و از آن به بعد سير نزولى آغاز مى شود).
تقسيم بندى فوق گر چه تا حدودى قابل قبول است ولى دقيق به نظر نمى رسد زيرا اولا مرحله بلوغ در پايان دور دوم نيست و همچنين پايان رشد جسمانى طبق آنچه دانشمندان امروزى مى گويند 25 سالگى است و بلوغ فكرى كامل طبق بعضى از روايات در چهل سالگى است. و از همه اينها گذشته آنچه در بالا گفته شد يك قانون همگانى محسوب نمى شود كه درباره همه اشخاص صادق باشد.
منبع:
تفسير نمونه ج9 ص363تا365