آيا مادر امام سجاد شهربانو دختر يزدگرد است…؟

راجع به ازدواج امام حسين ـ عليه السلام ـ با شهربانو دختر يزدگرد، آخرين پادشاه ساساني، ديدگاه و انظار مختلفي وجود دارد. بعضي از تاريخ نويسان منکر اصل قضيه شده و گفته اند افسانه اي بيش نيست.
عده اي ديگر آن را يک قضيه تاريخي مسلم گرفته و بر ماجرا تأکيد نموده اند؛و از سوي ديگر قصه و داستان ازدواج بحدي از شهرت رسيده که يکي از مسلمات تاريخ بحساب مي آيد. اگر کسي آن را انکار کند گويا يکي از ضروريات را منکر شده؛

گواه تاريخي:
1. از قديمي ترين کتب تاريخي که قضيه اسيري شهربانو دختر يزدگرد و ازدواجش با امام حسين ـ عليه السلام ـ را نقل نموده است تاريخ يعقوبي است و در کتب حديثي تاريخي مثل: تاريخ بصائر الدرجات، و وقعه الصفين[1] والفرق، نوبختي، فرق الشيعه سعيد بن عبداللّه هم ذکري از اين داستان به ميان آمده است.

گواه روايي:
امام باقر ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «لما اقدمت بنت يزدجرد علي عمر ..لها عذاري المدينه…».
وقتي دختر يزدگرد را نزد عمر آوردند دوشيزه گان مدينه براي تماشاي او آمدند، بنا به توصيه امير المؤمنين علي ـ عليه السلام ـ براي انتخاب همسر آزاد گذاشته شد و او حضرت امام حسين ـ عليه السلام ـ را انتخاب کرد.[2]برخي همچون احمد امين مصري با پذيرش اين شواهد، پيامد اين ازدواج را، اقبال و گرايش ايرانيان به تشيع دانسته اند.[3] و دکتر حسن ابراهيم حسن مي گويد: در اثر ازدواج امام حسين ـ عليه السلام ـ با شهربانو تمايلات سياسي و وطني ايرانيان به سوي عرب متوجه گشت.[4]اگرچه برخي خواسته اند،گرايش ايرانيان را با اين قضيه مخدوش کنند ؛اما شواهد تاريخي ثابت مي کند به هر حال گرايش ايرانيان به اهل بيت مقدس وازروي درک وشعور واخلاص بوده ازاينروي اعتقادشان پايدار وروبه تعالي وگسترش بوده.

برخي اين ديدگاه را نپذيرفته اند:
1. ادوارد براون، قضيه ازدواج امام حسين ـ عليه السلام ـ را مجهول مي داند.
2. کريستن سن نويسنده ي کتاب ايران در زمان ساسانيان.
3. مرحوم شهيد مطهري به اين قضيه به ديده ي مشکوک مي نگرد.[5]4. مرحوم سيد جعفر شهيدي از کساني است که به اين قضيه به ديده انکار نگريسته، هم از نظر تاريخ و هم از نظر روايت دليل را کافي نمي داند؛ وي براين باور است که سند قطعي ندارد. [6].
نتيجه: به نظر مي رسد مادر امام سجاد ـ عليه السلام ـ همان شهربانو بوده و غير از او کسي نيست؛ چون منابع معتبري مثل ارشاد شيخ مفيد که در نقل اخبار دقت فراوان داشته و مسائل يقيني را نوشته و با قاطعيت اين مسئله را تاييد کرده است؛ روش شيخ مفيد درنقل قضاياي تاريخي اينگونه است که هر جا وبه هردليلي قضيه برايش روشن نشده آنرا به صورت نقل قول با عبارت : «قيل» به معناي گفته ضعيف آورده است.
شايد کساني که ازدواج را رد مي کنند، تحت تاثير نظريه احمد امين مصري وحسن ابراهيم حسن؛علت گرايش ايرانيان به تشيع را اين ازدواج دانسته اند،بوده اند؛ درحالي که اين استنباط درباره ي تشيع ايرانيان درست هم باشد نمي تواند دليل استواري باشد که ما از حقيقتي مسلم (ازدواج امام با شهربانو) صرف نظر يا آن را انکار کنيم. بلکه به دلايل ديگر گرايش ايرانيان به اهل بيت پرداخته و پاسخ مناسب آن را از لابلاي متون تاريخي يافته و ارائه بدهيم؛

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ زندگاني چهارده معصوم ـ عليهم السلام ـ ، عمادزاده.
2ـ زندگاني امام سجاد ـ عليه السلام ـ ، رسولي محلاتي.
3ـ ترجمه ارشاد، شيخ مفيد، ج2.

پي نوشت ها:
[1].  تاريخ يعقوبي، ابن واضح يعقوبي، ج 2، ص 303. بصائر الدرجات، الصفارالقمي، تصحيح و تعليق ميرزا محسن كوچه باغي تبريزي، ص 335. وقعة الصفين (پيكار صفين)، منقري،نصربن مزاحم، ترجمه پرويز اتابكي، تصحيح و شرح هارون، ص26
[2]. محمد بن يعقوب کليني، اصول کافي، انتشارات گلگشت، ص369، کتاب الحجة.
[3]. طباطبائي، سيد محمد حسين، کتاب شيعه، قم، انتشارات هجرت، ص277.
[4] . محققان شيعه به اين شبهه پاسخ هاي جامع و كاملي داده اند. براي نمونه، ر ، ك: خدمات متقابل اسلام و ايران، ص 101، 111، بررسي كوتاه پيرامون رابطة تشيع و ايران، رسول جعفريان، ص 72، 76.
[5].طباطبائي، همان.
[6]. مطهري، مرتضي، خدمات متقابل اسلام و ايران، انتشارات اسلامي، ص108.