خانه » همه » مذهبی » آيا مادر حضرت مريم(س) قائل به تبعيض در جنسيت بود؟

آيا مادر حضرت مريم(س) قائل به تبعيض در جنسيت بود؟

سوره آل عمران، آيه 36: («فَلَمَّا وَضَعَتْها قالَتْ رَبِّ إِنِّي وَضَعْتُها أُنْثى‏ وَ اللَّهُ أَعْلَمُ بِما وَضَعَتْ وَ لَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى‏ وَ إِنِّي سَمَّيْتُها مَرْيَمَ …») 
 

از تواريخ و اخبار اسلامى و گفته مفسران استفاده مى ‏شود كه سالها از زندگي عمران و همسرش «حنّه» مي گذشت و فرزندى از ايشان متولد نشد. تا خداوند به عمران وحى فرستاده بود كه پسرى پر بركت كه مى‏ تواند بيماران غير قابل علاج را درمان كند و مردگان را به فرمان خدا حيات بخشد، به او خواهد داد كه به عنوان پيامبر به سوى بنى اسرائيل فرستاده مى ‏شود. او اين جريان را با همسر خود در ميان گذاشت لذا هنگامى كه او باردار شد تصور كرد فرزند مزبور همان است كه در رحم دارد – بى خبر از اين كه كسى كه در رحم او است مادر آن فرزند (مريم) مى ‏باشد – و به همين دليل نذر كرد كه پسر را خدمتگزار خانه خدا “بيت المقدس” نمايد.

لكن وقتي دريافت فرزندش دختر است، در نيايشي آميخته با حسرت و تألّم و در عين حال با تعقّل عرض كرد كه خدايا! من دختر به دنيا آوردم. اين تعجّب وي، به سبب ماهيت نذر او بود، زيرا خواسته ‏اش فرزند پسر بود تا او را خدمتگزار بيت المقدس قرار دهد و به لحاظ امكان حضور مستمر در مسجد و نيز خدمت به مسجد و عبّاد، هيچ‏گاه پسر با دختر مقايسه كردني نيست. اما در مورد جمله « وَ لَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى‏» (پسر همانند دختر نيست) دو مبنا وجود دارد:

الف- از قرائن موجود در آيه و رواياتى كه در تفسير آيه وارد شده است، استفاده مى ‏شود كه جمله “وَ لَيْسَ الذَّكَرُ كَالْأُنْثى‏” از زبان مادر مريم است. ولي سوالي كه بلافاصله پيش مى ‏آيد اين است كه مادر مريم، قاعدتا مى‏ بايست بگويد: “و ليست الانثى كالذكر” (اين دختر همانند پسر نيست) زيرا او دختر آورده بود نه پسر و لذا گفته‏ اند: جمله تقديم و تاخيرى دارد همانگونه كه در بسيارى از عبارات عرب معمول است، و چه بسا ناراحتى ناگهانى كه هنگام وضع حمل به او دست داد سبب شد سخن خود را اين چنين ادا كند، چرا كه او علاقه داشت صاحب پسرى شود تا خدمتگزار بيت المقدس باشد، همين علاقه سبب شد كه بى اختيار به هنگام سخن گفتن نام پسر را مقدم بدارد.

اگر جمله ﴿ولَيسَ الذَّكَرُ كالانثي﴾ گفتار مادر مريم (س) باشد، بدين معناست كه مرد مانند زن نيست كه در هر ماه چند روزي از خدمتگزاري معبد محروم باشد. در اين صورت عنصر محوري آيه، «دختر خاص» (كه چند روز از يك ماه كاري را نمي تواند در معبد خدمت كند.) در قبال «پسر مخصوص»( كه همه ايام ماه را بطور كامل در معبد خدمت مي كند) است نه مطلق مذكر و مؤنث.

ب- اما مبناي ديگري نيز در آيه هست و آن اينكه جمله ﴿ولَيسَ الذَّكَرُ كالانثي﴾ سخن خداوند باشد. يعني خداوند سبحان براي فرونشاندن تحسّر و اندوه وي فرمود: خدا مي ‏داند؛ امّا تو و مانند تو نمي ‏دانيد چه مولودي داشته اي. آن پسري كه در انتظارش بودي نمي ‏توانست به عظمت و اهميت اين دختر باشد كه مي ‏تواند بدون همسر مادر شود و با فرزندش عيسي (عليه‌السلام) گوهر و معجزه جهاني باشند و به وسيله آن‏ها جريان خلقت آدم به خوبي بازگو گردد. 

در اين صورت معناي آيه اين است كه آن پسري كه تو خواستي، به عظمت دختري نيست كه به تو بخشيديم. بر اين اساس، تشبيه مستقيم است؛ امّا اگر گفتار مادر مريم باشد، تشبيه آيه معكوس خواهد بود. علاّمه طباطبايي(قدس‌سره) و زمخشري معتقدند كه ﴿لَيسَ الذَّكَرُ كالانثي﴾ گفته خداي سبحان است، تا تشبيه معكوس نباشد.

اما مبناي اول قابل پذيرش نيست، زيرا جمله ‏هاي ديگري كه از آن بانو نقل شده است، نشان مي‏ دهد كه ارتباط او با خدا محفوظ و همه سخنانش معقول و منطقي است؛ نه به صورت اعتراض ‏آميز و گلايه ‏اي. و اگر نيايشي آميخته با تحسّر و تألّم داشته، حتماً با تعقل بوده است. علاوه بر اينكه آيه به موضوع خاص خدمتگزاري در معبد مي پردازد و دختر خاص را با پسر مخصوص مقايسه مي كند، نه اينكه دو جنسيت را به صورت مطلق مقايسه كرده باشد. 

 

منابع:

تفسير نمونه   ج‏2، ص  525.  

تفسير الميزان، ج 3، ص 269.

تفسير تسنيم، ج 14، ذيل آيه 36 سوره مريم.

 

 

 

 

 

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد