آيا هندوان بت پرست هستند.

مي توان بت پرستي را ثمره احساس نياز فطري بشر همراه با جهل و کوته فکري او دانست که به پرستش اشياء و مجسمه هائي به عنوان نماد خداوند مي پردازد و بنا به فرموده قرآن در توجيه اين عمل خويش هم چنين استدلال مي کنند: «مَا نَعْبُدُهُمْ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَآ إِلَى اللَّهِ زُلْفَى؛[1] يعني ما اين بتها را تنها براي اينکه باعث قرب و نزديکي ما به خدا مي شوند، پرستش مي کنيم».
همت پيامبران بزرگ الهي از ابراهيم و نوح و موسي و عيسي تا خاتم النبيين ـ صلي الله عليه و آله و سلم ـ موجب شد تا علم بشر بيشتر شده و از جهل پرستش اشياء ضعيف فاقد قدرت و تاثير به پرستش خداي يگانه روي آورند ولي متأسفانه در گوشه وکنار دنيا عده اي اگر چه محدود همچنان به پرستش بت ها به صورت هاي گوناگون مشغولند، از جمله قبايلي در آفريقا و استراليا و آمريکاي جنوبي و ….. اما در مورد آئين هندو: آنچه که کار نظر دادن در خصوص پيروان اين دين را مشکل مي کند تنوع بسيار زياد و پيچيدگي و رمز گونه بودن تعاليم اين آئين است.
همانگونه که در مدخل هندوئيسم مي خوانيم: «کليد فهم زندگي يعني هندوها کثرت است. چون که هندوئيسم وحدت نيست، بنيان گذار ندارد، نه عقيده اي يگانه دارد، نه کتاب مقدس يگانه اي که همگان پذيرفته باشند، نه قانون نامه اي اخلاقي يا نظام الهي يگانه اي، يا مفهوم يگانه اي از خدا که محور باشد.»[2]اين آئين پر رمز و راز و بيانات متعدد و مختلف درخصوص تفسير معتقدات آن موجب شده حتي عده اي منکر بت پرستي در اين آئين شده و آنها را خداپرست معرفي نمايند و از آموزه هاي دو مشرب عرفان اسلامي و آئين هندو نزديکي زبان اين دو را بيان مي کنند.[3]ولي از آنجا که در اين مقاله کوتاه فرصت ورود به موارد اختلاف و بيانات متفاوت کشف و شهودي و فلسفي هندوئي نيست، مي توان آئين هاي اصلي هندو را به دو دستة زير تقسيم کرد:[4]الف ـ آستي کَه: (خدا باور)ـ 1. سانگ هيه 2.يوگه 3. نيايه 4. وي شه شيکه 5. ودانته 6. مي مام سه.
ب: ناستي کَه: (ماترياليست)ـ 1. چاراواکه 2. بودا 3. جينه.
که با مطالعه در تمامي اين مکاتب با تفاوتهاي تقريباً زياد ميان آنها چه آنها که قائل به وجود خدا بعنوان خالق يا قدرت برتر هستند و يا روح کلي حاکم بر جهان يا اصولاً قايل به اتفاقي بودن خلقت بوده و خالقي براي دنيا تصور نمي کنند. در عمل نحوه اي از پرستش بت ها در ميان پيروان آن وجود دارد، و بر اساس آيه سوم سوره مبارکه «زمر» آنها بت پرست هستند اگر چه ميزان آن در فرقه هاي مختلف متفاوت است. با توجه به احترام به طبيعت که در فرهنگ هندي جايگاه خاصي دارد، احترام به حيواناتي چون مار، شير و پرندگان و… وجود دارد که بعضاً در حد پرستش و منشاء خير و شر دانستن آنها مي رسد و مجسمه و نقاشي هاي اين حيوانات مورد احترام و پرستش، در معابد مي باشد. با کثرت فرقه ها در هندوئيسم حتي خداياني محلي و منطقه اي وجود دارند که هر يک در همان منطقه مورد پرستش هستند. و با توجه به اعتقاد به خدايان متنوع و خدا بانوهاي همراه هر خدا مجسمه هايي از چهره هاي مرد و زن درست کرده اند که هر يک به عنوان نماد خدايي پرستش مي شود.
از ميان خدايان هندو خداي «ويشنو» خداي حافظ و خداي «شيوا» خداي قهر و تخريب بيشتر پرستش مي شوند و از اين دو نيز «شيوا» بيشتر مورد پرستش است مجسمه هايي از او در حالتهاي گوناگون در معابد است و حتي در بعضي معابد مجسمه اي از جنس سنگ سياه که همچون آلت تناسلي نرينه است، ساخته شده و نمادهاي کيهاني محسوب و پرستش مي شوند.[5]الهه هاي متفاوت «خوشبختي» الهه رود کنگ ـ خوش اقبالي و …. هر يک با حالتهاي مختلف چون نشستن به حالت «يوگا» يا رقص و …. [6] وجود دارند که در معابد مورد پرستش قرار گرفته و براي آنها نذر و قرباني کرده و غذا براي آنها مي گذارند. علاوه بر اين يکي از حيواناتي که در ميان اقوام مختلف هندو احترام زياد در حد پرستش يافته است «گاو» است چنانکه آن حيوان را منشاء برکات دانسته و حتي بول و سرگين آن را مطهر و مقدس دانسته و براي بعضي امور مذهبي از آن استفاده مي کنند و آنرا موجب تطهير مي دانند.
در پايان تذکر اين نکته لازم است که نظر قطعي و کلي دادن در مورد فرقه هاي آئين هندو دشوار است و با توجه به پيچيدگي هاي آن مشکل است مراد اوليه آئين را دانست ولي آنچه ظاهر است و در عمل پيروان آئين هندو پيداست بت پرستي در اشکال گوناگون آن است و مي توان به جرأت گفت چه در عبادتهاي معبدي و چه در عبادت هاي خانگي در ميان هندوها بت پرستي رايج و شايع است.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1ـ آئين هندو، سيمن ويتمن، ترجمه علي موحديان عطار، مرکز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، 1382.
2ـ آئين هندو و عرفان اسلامي، داريوش شايگان، نشر فرزان، 1382.
3ـ معرفي مکتبهاي فلسفي هند، ساتيش چاندرا چاترجي، ترجمه فرناز ناظر زاده کرماني، مرکز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، 1384.
4ـ سه سنت فلسفي، نينيان اسمارت، ترجمه ابوالفضل محمودي، ناشر دفتر تبليغات اسلامي.
5ـ اديان ابتدايي، محمد علي رستميان، مرکز تحقيقات اديان و مذاهب.
6ـ فلسفه دين، جان هيگ، ترجمه، بهرام راد، انتشارات بين المللي المهدي، تهران 1372.
7ـ کتاب الاصنام، تاريخ پرستش عرب پيش از اسلام، ابو منذر هشام بن محمد کلبي، ترجمه سيد محمدرضا جلالي نائيني، نشر نو، تهران 1364.
8ـ فرهنگ اديان جهان، جان ـ آرـ هينلز، ويراستة ع.پاشايي، مرکز مطالعات و تحقيقات اديان و مذاهب، بهار 1385
 
پي نوشت ها:
[1] . سوره زمر، آيه 3.
[2] . فرهنگ اديان جهان، ص 676، جان آرـ هينلز.
[3] . آئين هندو و عرفان اسلامي، داريوش شايگان.
[4] . معرفي مکتبهاي فلسفي هند، ص 85، ساتيش چاندرا جاترجي.
[5] . آئين هندو، ص 76، سيمُن و يتمن.
[6] . آئين هندو، ص 32 تا42، سيمن و يتمن.