درباره پرسش مطرح شده بررسی چند نکته ضروری به نظر میرسد: تعداد پیامبران الهی، اسامی آنها و دلایل بیان نشدن اسامی فرد فرد آنها در تاریخ.
الف. تعداد پیامبران
هر چند در قرآن کریم اشارهای به تعداد پیامبران نشده است، اما در منابع روایی و تاریخی تعداد آنها صراحتاً بیان شده است که در اینجا به برخی از این روایات اشاره مینماییم:
1. پیامبر گرامی اسلام(ص) میفرماید: «خداوند 124 هزار پیامبر آفریده و من گرامیترین آنان نزد خداوند هستم…».[1]
2. امام سجاد(ع) فرمود: «هر کس دوست دارد 124 هزار پیامبر با او مصافحه کنند، امام حسین(ع) را در نیمه شعبان زیارت کند؛ چرا که ارواح پیامبران از خداوند برای زیارت حضرتش اذن میگیرند و به آنان اجازه داده میشود…».[2]
3. ابوذر غفاری از پیامبر خدا(ص) سؤال کرد: پیامبران چند نفرند؟ حضرت رسول(ص) فرمود: «124 هزار پیامبر…».[3]
بنابر این، اسامی فرد فرد پیامبران در منابع روایی و تاریخی ذکر نشده است.
ب. اسامی تعدادی از پیامبران
با تفحص و جستوجو در آیات و روایات تنها نام برخی از انبیای الهی را مشاهده میکنیم که از این قرار است:
اسامی پیامبرانی که در قرآن آمده است، عبارتاند از: آدم، نوح، ادریس، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، یسع، ذوالکفل، الیاس، یونس، اسحاق، یعقوب، یوسف، شعیب، موسی، هارون، داوود، سلیمان، ایوب، زکریا، یحیی، اسماعیل صادقالوعد، عیسی و محمد(ص). افزون بر این، در قرآن گاه به نامهایی برمیخوریم که پیامبری آنها محل بحث است، مانند ذیالقرنین، عمران پدر مریم و عزیر.
برخی آیات نیز اوصاف پیامبری را ذکر کرده و نامش را نیاوردهاند؛ مثل آیات 243 و 246 بقره که به ترتیب در مورد حزقیل و اشموئیل است، یا آیه 259 بقره که در مورد ارمیا یا عزیر میباشد. همچنین آیه 65 که در مورد خضر است؛ اگر چه پیامبری جناب خضر محل بحث است.[4]
در روایات نیز نام برخی انبیا آمده است: همچون اشعیا، حیقوق یا حبقوق، دانیال، جرجیس، حنظله، خالد،[5] لاحج (پدرخانم حضرت لوط).[6]
ج. دلایل بیان نشدن اسامی تمام پیامبران
1. اکثر انبیا شریعت مستقل نداشتند و به شریعت پیامبر دیگر دعوت میکردند؛ مثل حضرت لوط در زمان حضرت ابراهیم(ع). این پیامبران خودشان به طور مستقیم از خداوند وحی دریافت میکردند، ولی از سوی وی مأمور به شریعت پیامبر دیگری بودند.
2. بسیاری از پیامبران معروف نبودند و براساس روایات، بر یک شهر یا روستا یا یک خانواده مبعوث شدند.
بنابر این، قرآن کریم و دیگر منابع روایی و تاریخی بیشتر به بیان نام و سرگذشت انبیایی پرداختهاند که دارای شریعتی مستقل و پیروانی در خور توجه بودند.
الف. تعداد پیامبران
هر چند در قرآن کریم اشارهای به تعداد پیامبران نشده است، اما در منابع روایی و تاریخی تعداد آنها صراحتاً بیان شده است که در اینجا به برخی از این روایات اشاره مینماییم:
1. پیامبر گرامی اسلام(ص) میفرماید: «خداوند 124 هزار پیامبر آفریده و من گرامیترین آنان نزد خداوند هستم…».[1]
2. امام سجاد(ع) فرمود: «هر کس دوست دارد 124 هزار پیامبر با او مصافحه کنند، امام حسین(ع) را در نیمه شعبان زیارت کند؛ چرا که ارواح پیامبران از خداوند برای زیارت حضرتش اذن میگیرند و به آنان اجازه داده میشود…».[2]
3. ابوذر غفاری از پیامبر خدا(ص) سؤال کرد: پیامبران چند نفرند؟ حضرت رسول(ص) فرمود: «124 هزار پیامبر…».[3]
بنابر این، اسامی فرد فرد پیامبران در منابع روایی و تاریخی ذکر نشده است.
ب. اسامی تعدادی از پیامبران
با تفحص و جستوجو در آیات و روایات تنها نام برخی از انبیای الهی را مشاهده میکنیم که از این قرار است:
اسامی پیامبرانی که در قرآن آمده است، عبارتاند از: آدم، نوح، ادریس، هود، صالح، ابراهیم، لوط، اسماعیل، یسع، ذوالکفل، الیاس، یونس، اسحاق، یعقوب، یوسف، شعیب، موسی، هارون، داوود، سلیمان، ایوب، زکریا، یحیی، اسماعیل صادقالوعد، عیسی و محمد(ص). افزون بر این، در قرآن گاه به نامهایی برمیخوریم که پیامبری آنها محل بحث است، مانند ذیالقرنین، عمران پدر مریم و عزیر.
برخی آیات نیز اوصاف پیامبری را ذکر کرده و نامش را نیاوردهاند؛ مثل آیات 243 و 246 بقره که به ترتیب در مورد حزقیل و اشموئیل است، یا آیه 259 بقره که در مورد ارمیا یا عزیر میباشد. همچنین آیه 65 که در مورد خضر است؛ اگر چه پیامبری جناب خضر محل بحث است.[4]
در روایات نیز نام برخی انبیا آمده است: همچون اشعیا، حیقوق یا حبقوق، دانیال، جرجیس، حنظله، خالد،[5] لاحج (پدرخانم حضرت لوط).[6]
ج. دلایل بیان نشدن اسامی تمام پیامبران
1. اکثر انبیا شریعت مستقل نداشتند و به شریعت پیامبر دیگر دعوت میکردند؛ مثل حضرت لوط در زمان حضرت ابراهیم(ع). این پیامبران خودشان به طور مستقیم از خداوند وحی دریافت میکردند، ولی از سوی وی مأمور به شریعت پیامبر دیگری بودند.
2. بسیاری از پیامبران معروف نبودند و براساس روایات، بر یک شهر یا روستا یا یک خانواده مبعوث شدند.
بنابر این، قرآن کریم و دیگر منابع روایی و تاریخی بیشتر به بیان نام و سرگذشت انبیایی پرداختهاند که دارای شریعتی مستقل و پیروانی در خور توجه بودند.
[1]. مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، ج 11، ص 30، مؤسسة الطبع و النشر، بیروت، چاپ اول، 1410ق.
[2]. همان، ص 58.
[3]. همان، ص 32.
[4]. طباطبایی، سید محمد حسین، المیزان فی تفسیر القرآن، ج 2، ص 140، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ پنجم، 1417ق.
[5]. همان، ج 2، ص 144.
[6]. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، ج 8، ص 370، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.