آیا این عادلانه است که فردی بعد از چشیدن لذت گناه، توبه کرده باشد، سپس جایگاه او برابر با کسی شود که آن گناه را مرتکب نشده است؟!

همان‌گونه که در پرسش آمده، روایاتی مبنی بر این وجود دارد که گناه‌کار توبه‌کار، مانند کسی است که اصلاً گناه انجام نداده است:

امام باقر(ع): «توبه‌‏کننده از گناه مانند کسى است که گناه ندارد».[1]

اما باید دانست که جایگاه این فرد با کسی که اصلاً گناه نکرده و از آن به بعد، هر دو رفتاری مساوی داشته‌اند، برابر نخواهد بود و فردی که دستش از ابتدا به گناه آلوده نشده، از درجات بالاتری برخوردار است:

1. «وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ‏ * أُولئِک الْمُقَرَّبُونَ‏»؛[2] و پیش‌گامان پیش‌گام، آنها مقربان‌اند.

2. «…إِنَّ أَکرَمَکمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکم‏…»؛[3] همانا گرامی‌ترین شما نزد خداوند با تقواترین شما است.

3. «بهترین شما کسانى هستند که متقى باشند و از خداوند اطاعت کنند».[4]

4. «فضیلت ترک گناه بیش از طلب توبه است».[5]

چراکه شخص توبه کننده اگرچه با توبه‌اش گناه خود را از بین برده، اما اعمال خوبی را نیز در این مدت ترک کرده است که شاید نتوان آن‌را با توبه جبران کرد. به عنوان نمونه، کسی که نماز خود را نخوانده، اگرچه بعد از توبه کردن می‌تواند نماز خود را قضا نماید، اما فضیلت نماز در وقت خود را از دست داده است.

البته ممکن است فردی که لذت گناه را چشیده است، برای جبران گذشته خود بسیاری از دشواری‌هایی را نیز به جان خریده باشد که فرد بی‌گناه متحمل آن نشده است. در این صورت شاید به تدریج مقام او بالاتر از فردی شود که از ابتدا بی‌گناه بوده است. به هر حال خداوند با توجه به تمام شرایط، درجات را مشخص می‌کند.[6]

[1]. کلینی، محمد بن یعقوب، کافی، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، آخوندی، محمد، ج 2، ص 435، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چاپ چهارم، 1407ق.

[2]. واقعه، 10 – 11.

[3]. حجرات، 13.

[4]. کوفی اهوازی، حسین بن سعید، الزهد، محقق، مصحح، عرفانیان یزدی، غلامرضا، ص 56، قم، المطبعة العلمیة، چاپ دوم، 1402ق.

[5]. تمیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، تصنیف غرر الحکم و درر الکلم، محقق، مصحح، درایتی، مصطفی، ص 185، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول، 1366ش.

[6]. «صورت باطنی گناهان و تاثیر توبه»، 8994؛ «توبه از گناه و پذیرش عبادات»، 5930؛ «توبه و جایگاه آن در قرآن کریم»، 25704.