آیا بر اساس برخی از آیات قرآن مسلمان کردن ایرانیان غیر شرعی نیست؟

برای روشن شدن آنچه را که در پرسش مطرح شده است؛ یعنی مشروع نبودن اسلام ایرانیان -با توجه به برخی از آیات قرآن- ناگزیر این موضوع را در چند بخش بررسی می­کنیم.

الف. قبل از تحلیل و بررسی آیاتی که سؤال کننده برای اثبات ادعای خود به آنها استدلال نمود، تذکر چند نکته – هر چند بدیهی و روشن- ضروری به نظر می­رسد:

1. نه تنها ایرانیان به زور مسلمان نشدند، بلکه هیچ قوم، ملت و کشوری را نمی­توان به زور مسلمان، مسیحی و… کرد.

2. اساساً هیچ پیامبری دین خود را بر مردم تحمیل نکرد. پیامبران مأمور تبلیغ و رساندن رسالت خود به مردم بودند نه تحمیل آن، چنان­که صریح آیات قرآن بر این موضوع دلالت دارند. در این­جا به چند نمونه از این آیات اشاره می­کنیم:

2-1. «…وَ ما عَلَى الرَّسُولِ إِلاَّ الْبَلاغُ الْمُبینُ»؛[1] پیامبر جز پیام ‏رسانى آشکار نیست.

2-2. «…وَ أَنْزَلْنا إِلَیْکَ الذِّکْرَ لِتُبَیِّنَ لِلنَّاسِ ما نُزِّلَ إِلَیْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ یَتَفَکَّرُون»؛[2] (آنان را) با برهان‏ها (ى روشن) و نوشته‏ها (فرستادیم) و بر تو قرآن را فرو فرستادیم تا براى مردم آنچه را که به سوى آنان فرو فرستاده‏اند روشن گردانى و باشد که بیندیشند.

اگر کسی در این آیه به ویژه دقت و تأمل کند، در می­یابد که پذیرش دعوت پیامبر همراه با تفکر و اندیشه است، نه از سر زور و سلطه. نکته قابل توجه در این آیه این است که قرآن می­فرماید «یتفکرون» و نمی­گوید «لعلهم یستسلمون» یا «یطیعون»؛ لذا پیامبر مأمور بود محتوای رسالت خویش را به مردم ابلاغ کند و آنها با تفکر و اندیشه آن را پذیرا باشند.

2-3. «إِنَّا هَدَیْناهُ السَّبیلَ إِمَّا شاکِراً وَ إِمَّا کَفُوراً»؛[3] ما راه را به او نشان دادیم، خواه شاکر باشد (و پذیرا گردد) یا ناسپاس!

3. از این گذشته، اساساً دین اجبار پذیر نیست، چنان­که قرآن کریم می­فرماید: «لا إِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَی …»؛[4] در دین هیچ اجبارى نیست. هدایت از گمراهى مشخص شده است.

4. معمولاً کشوری که به ملت و مملکتی حمله می­کند، پس از شکست دادن کشور مورد هجوم و رسیدن به مقاصد جنگی خود، آن­جا را ترک می­کند، و مردم نیز به باز سازی زندگی مادی و معنوی خود می­پردازند.

5. اگر خلیفه دوم به هر دلیلی به ایران حمله کرد، و امپراطوری بزرگ ساسانی را شکست داد. فضای خفقان و استبداد شاهنشاهی هزار ساله فروریخت و فضای سیاسی و فرهنگی کشور باز شد و مردم با شنیدن ندای اسلام خود دعوت اسلام را لبیک گفتند. -حتی بسیاری از مردم ایران نیز در سرنگونی حکومت ساسانی با نیروهای مسلمان همکاری نمودند- و گرنه زور و سلطۀ حمله نظامی مگر چقدر دوام دارد که مردم ایران بیش از هزار سال همچنان به اجبار اسلام را پذیرا باشند. آیا اگر آمریکا به افغانستان حمله نظامی کرد، دین خود را به زور به آنها تحمیل کرد، در عراق و یا در هر جای دیگر… .

ب. اما آیاتی که در پرسش به آنها اشاره شد، اگر چه ما در جایی خود به بررسی آنها پرداختیم که مشروح آن پاسخ‌ها در لینک‌ها می توانید مطالعه کنید، در عین حال به صورت خلاصه می­گوییم:

1. آیه مورد استدلال در سوره شعراء در مقام برتری عجم از جهت پذیرش حق، و  در مقابل مذمت و نکوهش اعراب است؛ لذا نه تنها ارتباطی با موضوع مورد ادعای شما ندارد. بلکه عکس ادعای شما را ثابت می‌نماید.

2. پیامبر اسلام(ص) در شروع تبلیغ رسالت خویش در میان مردمی عرب مبعوث شد، و طبیعی است که باید به زبان آنان سخن می­گفت، اما این دلیل بر محدودیت گستره رسالتش نخواهد بود؛ لذا آیات سوره فصلت و ابراهیم دلالت بر انحصار نمی­کنند.

امروزه در دنیای مدرن نیز چنین است، به عنوان نمونه منشور سازمان ملل متحد به شش زبان مطرح دنیا است، اما این بدان معنا نیست که مردم دیگر کشورها و دیگر زبان­ها مخاطب آن نیستد. وجود سلمان فارسی از ایران، بلال حبشی از آفریقا و… در کنار رسول خدا(ص) دلیل روشنی بر فرا زبانی و منطقه­ای بودن دعوت پیامبر اسلام است.

3. آیه 91 سوره نمل در رابطه با پرستش خدای مکه است، نه در ارتباط با مسلمان نمودن مردم دیگر سرزمین­ها. بنابر این ادعای شما را ثابت نمی­کند.

4. سوره یونس نیز با این تعبیر «وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِیَ بَیْنَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یُظْلَمُونَ..»، دلالت بر مطلب مورد ادعای شما ندارد؛ چرا که منظور از امت در این آیه مردم جزیرة العرب نیستند، تا مردم ایران و دیگر سرزمین­ها از آن خارج باشند، بلکه منظور از امت مردمی هستند که مطیع و تسلیم خدا باشند. از طرفى هم، چون کلمۀ امت به یک گروه و حتى به یک نفر هم گفته می­شود، چنان­که در سوره می­فرماید: «إِنَّ إِبْراهِیمَ کانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ»؛[5] به راستى ابراهیم (به تنهایى) امتى فروتن براى خداوند و درست ‏آیین بود.

5. در سوره مائده مراد از امت گروه نژادی نیست، بلکه مؤمن و کافر است که ممکن است در عرب نیز دو امت وجود داشته باشد.

6. آیه 92 سوره انعام مرکز و محور شروع دعوت را اعلام می­کند. دعوت به اسلام از ام القری آغاز شد و سپس به اطراف گسترش یافت تا کل کره خاکی را دربر گیرد. اتفاقا این ایراد از سوی عده­ای مطرح شده است. آنان به گمان خود حربه محکمى در برابر جهانى بودن اسلام یافته‏اند که آن را در منطقه خاصى(مکه و اطراف مکه)، محدود مى‏سازد.[6]

ج. در مقابل آیاتی که به آنها -برای محدود کردن اسلام به منطقۀ عربستان- استدلال شد، آیات فراوانی در قرآن وجود دارد که رسالت پیامبر اسلام را جهانی و فرا منطقه­ای اعلام می­کند؛ مانند: «وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ رَحْمَةً لِلْعالَمین»؛[7] و ما تو را جز رحمتى براى جهانیان نفرستادیم .«وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلاَّ کَافَّةً لِلنَّاسِ بَشیراً وَ نَذیراً وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُون»؛[8] و ما تو را نفرستادیم مگر نگهدارنده همه مردم (از عصر خود تا انقراض نسلشان) و مژده‏دهنده (صالحان) و بیم‏کننده (بدکاران)، و لکن بیشتر مردم نمى‏دانند. «إِنْ هُوَ إِلاَّ ذِکْرى‏ لِلْعالَمینَ»؛[9] این (قرآن) جز تذکرى براى جهانیان نیست. و… .

همچنین نامه‏هاى فراوانى که پیامبر اسلام (ص) براى زمامداران بزرگ دنیا؛ مانند کسرى و قیصر و پادشاه حبشه نوشت، گواه دیگرى بر رسالت جهانی آن حضرت است.

گفتنی است بنابر عقیده شیعه، برای فهم کامل آیات قرآن مقدمات و شرایطی لازم است که بدون آن نمی‌توان فهم درستی از حقایق این کتاب آسمانی داشت. برای آشنایی بیشتر با این موضوع می‌توانید در پاسخ ۱۹۳ مطالعه کنید.