پیامبر گرامی اسلام (ص) در حدیث معروف «اربعین» – که در منابع شیعه
[1]
و برخی منابع سنّی
[2]
به عبارات مختلف ذکر شده است،- سفارش زیادی به حفظ چهل حدیث فرموده است، مانند این عبارت: «
از میان امّت من هر کس چهل حدیث از احادیثى که مردم در دین خود بدان نیازمندند حفظ کند، خداوند او را در روز قیامت فقیه و عالِم محشور خواهد کرد».
[3]
این حدیث دارای تواتر معنوی
[4]
بوده و صحیح است.
این حدیث، محور اصلی «اربعین نگاری» و مهمترین عامل و انگیزه دانشمندان در نگارش کتاب های اربعین بوده است. در این کتاب ها، چهل حدیث از احادیث معصومین (ع) در موضوعات مختلف اعتقادی و اخلاقی گردآوری شده و گاهی مورد شرح و توضیح قرار می گرفته است. بنابراین، روایت مزبور، شامل مصداق مشخصی نیست، بلکه هر حدیثی را که یادگیری و عمل به معارف آن برای انسان در دنیا و آخرت سودمند است، شامل می شود.
علامه مجلسى «حفظ کردن حدیث» در روایت مزبور دارای مراتب و پایه هایی می داند که خلاصه آن چنین است:
یک.
«حفظ کردن حدیث»، به معنای حفظ و نگهدارى لفظ آن حدیث است؛ مانند: حفظ و نگهداری در دل، در نوشته، تصحیح لفظ حدیث و…
دو.
حفظ و نگهدارى حدیث به معنای توجّه به معانی حدیث، تفکّر با دقّت در آن، استنباط احکام و معارف اسلامی از آن
سه.
حفظ و نگهدارى حدیث به معنای عمل و رفتار نمودن بر طبق آن
[5]
این پرسش پاسخ تفصیلی ندارد.
[1]
. مانند: شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 134، دارالشریف الرضی للنشر، قم، چاپ دوم، 1406ق؛ شیخ حرّ عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 94، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول، 1409ق.
[2]
. مانند: سیوطی، جلال الدین، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، ج 5، ص 343، ناشر کتابخانه آیت الله مرعشی نجفی، قم، 1404 ق؛ عسقلانى، ابن حجر، الإصابة فی تمییز الصحابة، ج 6، ص 381، دار الکتب العلمیة، بیروت، چاپ اول، 1415ق.
[3]
. «
مَنْ حَفِظَ مِنْ أُمَّتِی أَرْبَعِینَ حَدِیثاً مِمَّا یَحْتَاجُونَ إِلَیْهِ مِنْ أَمْرِ دِینِهِمْ بَعَثَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ یَوْمَ الْقِیَامَةِ فَقِیهاً عَالِما»؛
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 134؛ محمد بن حسن، وسائل الشیعة، ج 27، ص 94.
[4]
. ر.ک: نمایه «
ملاک حدیث متواتر لفظی، معنوی و اجمالی»،
سؤال 2412 (سایت: 2529)
.
[5]
. ر.ک: مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 2، ص 156 – 158، مؤسسة الوفاء، بیروت، 1404ق.