آیا قرائت سوره ی توحید بعد از نماز صبح و قبل از طلوع آفتاب، بدان خواهد انجامید که تلاش شیطان برای فریب انسان در آن روز با شکست روبرو شود؟

در فضیلت تلاوت سوره توحید، روایات زیادی نقل شده است که حاکی از ارزش و جایگاه بالای این سوره است. مانند ذیل:

1. شیخ صدوق از پدرشان از محمد بن یحیى العطار از عمرکی خراسانی از علی بن جعفر از برادرش موسی‌ بن جعفر(ع) از پدرش جعفر بن محمد(ع) از امام علی(ع):‏ «مَنْ صَلَّى الْفَجْرَ ثُمَّ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ إِحْدَى عَشْرَةَ مَرَّةً لَمْ یتْبَعْهُ فِی ذَلِک الْیوْمِ ذَنْبٌ وَ إِنْ رَغِمَ أَنْفُ الشَّیطَان‏»؛[1]

کسی که یازده بار سوره‌ی‏ «قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ» را پس از نماز صبح بخواند، در آن‌روز گناهی از او سر نمی‌زند، هر چند بر خلاف میل شیطان باشد.

2. ابن بابویه‏ از پدرش از سعد بن عبد الله از محمد بن عیسى بن عبید یقطینی از قاسم بن یحیى از پدربزرگش حسن بن راشد از أبی بصیر و محمد بن مسلم از امام صادق(ع) نقل می‌کند که فرمود: از پدرم از پدربزرگم از پدرانش از امام علی(ع) نقل می‌کنم که حضرتشان فرمود: «مَنْ قَرَأَ قُلْ هُوَ اللَّهُ أَحَدٌ وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ قَبْلَ أَنْ تَطْلُعَ الشَّمْسُ لَمْ یصِبْهُ فِی ذَلِک الْیوْمِ ذَنْبٌ وَ إِنْ جَهَدَ إِبْلِیس»؛^[2]

کسی که پیش از طلوع آفتاب سوره‌ی «قل هو اللَّه احد» و «إِنَّا أَنْزَلْناهُ فی‏ لَیلَةِ الْقَدْر» را بخواند، آن‌روز گناهی از او سر نمی‌زند، اگرچه شیطان تلاش و کوشش نماید.

آنچه در مورد این روایات باید گفت این است که:

الف) روایت اول از نظر سند مورد قبول است؛ زیرا شیخ صدوق که از بزرگان شیعه است،[3] این روایت را از طریق پدرشان که ایشان نیز از بزرگان هستند به چند واسطه نقل می‌کند که همگی ثقه هستند:

1. «محمد بن یحیی عطار» که نجاشی درباره‌ی او می‌گوید: وی شیخ و بزرگ اصحاب ما در زمان خود بود؛ او انسان مورد اعتماد و مورد توجهی بود که حدیث فراوانی نقل می‌کرد».[4]
2. عمرکی خراسانی فردی ثقه و مورد اعتماد است.[5]
3. علی بن جعفر فردی جلیل القدر و ثقه است.[6]

علاوه بر این‌که این روایت در منابع معتبر و قابل استنادی ذکر شده است، که حتی اگر دارای سند قوی و یا متصلی نباشد، باز هم قابل پذیرش خواهد بود.

ب) روایت دوم:

در روایت دوم این افراد حضور دارند:

سعد بن عبدالله شخص ثقه و مورد اعتماد است؛[7]

محمّد بن‏ عیسی‏ بن‏ عبید یقطینی‏ از غلات بود و از نظر علم رجال ضعیف شمرده می‌شود.[8]

قاسم بن یحیی شخصی ضعیف است.[9]

حسن بن راشد ثقه و مورد اعتماد است.[10]

ابابصیر[11] و محمد بن مسلم[12] از بزرگان احادیث شیعه بوده و مورد اعتمادند.

این روایت به دلیل برخی راویانی که از آنان یاد شد ضعیف است؛ اما با توجه به ذکر آن در منابع اولیه‌ی شیعی، و این‌که محتوای آن تقریبا مشابه با محتوای روایت اول است، می‌تواند قابل پذیرش باشد.

بنابراین، در صورت سعی و تلاش انسان بر دوری از گناهان و خواندن این سوره در بین طلوعین می‌توان امید داشت که شیطان را شکست داد، اگرچه او تمام سعی و تلاش خود را انجام دهد.

البته ثواب و پاداش‌هایی که براى تلاوت قرآن به طور عموم، و یا سوره‌ها و آیات به صورت خاص نقل شده است، به این معنا نیست که اگر انسان آنها را فقط از رو یا از حفظ بخواند، چنین اثری برای او در آن روز داشته باشد، بلکه این روایات به قرائتی نظر دارند که از روی دقّت، تأمّل و فهم باشد و  تلاش خود قاری نیز بر آن باشد که فریب شیطان را نخورد.

[1]. عریضی، علی بن جعفر، مسائل علی بن جعفر و مستدرکاتها، ص 309، قم، مؤسسة آل البیت(ع)، چاپ اول، 1409ق؛ شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الأعمال، ص 129، قم، دار الشریف الرضی للنشر، چاپ دوم، 1406ق.

[2]. شیخ صدوق، الخصال، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 622، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1362ش.

[3]. ر. ک: «وثاقت شیخ صدوق»، 69234.

[4]. نجاشی، احمد بن علی، فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 353، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ ششم، 1365ش.

[5]. علامه حلی، حسن بن یوسف‏، رجال العلامة الحلی‏، ص 131، نجف اشرف، دار الذخائر، چاپ دوم، 1411ق.

[6]. کشی، محمد بن عمر، اختیار معرفة الرجال، محقق، مصحح، شیخ طوسی، محمد بن حسن، مصطفوی، حسن،‏ ص 264، مشهد، مؤسسه نشر دانشگاه مشهد، چاپ اول، 1409ق.

[7]. فهرست أسماء مصنفی الشیعة(رجال نجاشی)، ص 215.

[8]. اختیار معرفة الرجال،‏ ص 264.

[9]. رجال العلامة الحلی‏، ص 248.

[10]. همان، ص  214.

[11]. «زندگی‌نامه امام باقر (ع)»، 17208.

[12]. «شخصیت و زندگی‌نامه محمد بن مسلم ثقفی»، 28130.