روایاتی در منابع حدیثی نقل شده است که بعد از امام زمان(عج) یازده و یا دوازده مهدی حکومت خواهند کرد:
1. ابو بصیر میگوید: به امام صادق(ع) گفتم: اى فرزند رسول خدا! من از پدر شما شنیدم که میفرمود: پس از قائم(عج) دوازده مهدى خواهند آمد، امام صادق(ع) فرمود: «دوازده مهدى گفته است نه دوازده امام، آنها گروهی از شیعیان ما هستند که مردم را به دوستی و شناخت حق ما میخوانند».[1]
2. ابو حمزه ثمالى روایت میکند که حضرت صادق(ع) ضمن حدیثی طولانى فرمود: «اى ابو حمزه ما را بعد از قائم(عج) یازده مهدى خواهد بود که همه از اولاد حسین(ع) هستند».[2]
3. امام صادق(ع) فرمود: «بعد از قائم(عج) دوازده مهدى از فرزندان حسین(ع) حکومت خواهند کرد».[3]
علامه مجلسی در توضیح این دسته از روایات میگوید:
اخباری که بیان شد مخالف روایات مشهور شیعه است و راه تأویل و توجیه آن بر دو گونه است:
اول: مقصود از دوازده مهدى؛ پیامبر خدا(ص) و باقی امامان معصوم(ع) غیر از حضرت قائم(عج) است؛ بدین معنا که آنها بعد از قائم(ع) به دنیا رجعت نموده و به ترتیب به حکومت خواهند رسید و در گذشته نیز از شیخ حسن بن سلیمان روایت کردیم که مهدی را به همه امامان(ع) تأویل کرده بود و هم او گفت: که بعد از رحلت امام مهدی(عج) دوباره به دنیا بر میگردند و نیز با این روایت میتوان بعضى از اخبار مختلف را که درباره مدت حکومت قائم آل محمد رسیده است را با هم جمع کرد.
دوم: مراد از این مهدیها؛ جانشینان حضرت قائم(عج) هستند که همزمان با رجعت امامان معصوم(ع) – که جهت خالی نماندن زمین از حجت انجام میپذیرد – مردم را به دین خدا دعوت مینمایند.[4]
البته توجیه اول، با آنچه در روایت دوم و سوم وجود دارد که این دوازده مهدی، همگی از نسل امام حسین(ع) میباشند و نیز روایت اول که آنها را امام نمیداند، منافات دارد.
1. ابو بصیر میگوید: به امام صادق(ع) گفتم: اى فرزند رسول خدا! من از پدر شما شنیدم که میفرمود: پس از قائم(عج) دوازده مهدى خواهند آمد، امام صادق(ع) فرمود: «دوازده مهدى گفته است نه دوازده امام، آنها گروهی از شیعیان ما هستند که مردم را به دوستی و شناخت حق ما میخوانند».[1]
2. ابو حمزه ثمالى روایت میکند که حضرت صادق(ع) ضمن حدیثی طولانى فرمود: «اى ابو حمزه ما را بعد از قائم(عج) یازده مهدى خواهد بود که همه از اولاد حسین(ع) هستند».[2]
3. امام صادق(ع) فرمود: «بعد از قائم(عج) دوازده مهدى از فرزندان حسین(ع) حکومت خواهند کرد».[3]
علامه مجلسی در توضیح این دسته از روایات میگوید:
اخباری که بیان شد مخالف روایات مشهور شیعه است و راه تأویل و توجیه آن بر دو گونه است:
اول: مقصود از دوازده مهدى؛ پیامبر خدا(ص) و باقی امامان معصوم(ع) غیر از حضرت قائم(عج) است؛ بدین معنا که آنها بعد از قائم(ع) به دنیا رجعت نموده و به ترتیب به حکومت خواهند رسید و در گذشته نیز از شیخ حسن بن سلیمان روایت کردیم که مهدی را به همه امامان(ع) تأویل کرده بود و هم او گفت: که بعد از رحلت امام مهدی(عج) دوباره به دنیا بر میگردند و نیز با این روایت میتوان بعضى از اخبار مختلف را که درباره مدت حکومت قائم آل محمد رسیده است را با هم جمع کرد.
دوم: مراد از این مهدیها؛ جانشینان حضرت قائم(عج) هستند که همزمان با رجعت امامان معصوم(ع) – که جهت خالی نماندن زمین از حجت انجام میپذیرد – مردم را به دین خدا دعوت مینمایند.[4]
البته توجیه اول، با آنچه در روایت دوم و سوم وجود دارد که این دوازده مهدی، همگی از نسل امام حسین(ع) میباشند و نیز روایت اول که آنها را امام نمیداند، منافات دارد.
[1]. شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، محقق، مصحح، غفاری، علی اکبر، ج 2، ص 358، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چاپ دوم، 1395ق.
[2]. شیخ طوسی، کتاب الغیبة، محقق، مصحح، تهرانی، عباد الله، ناصح، علی احمد، ص 478، قم، دار المعارف الإسلامیة، چاپ اول، 1411ق.
[3]. حلی، حسن بن سلیمان بن محمد، مختصر البصائر، محقق، مصحح، مظفر، مشتاق، ص 166، قم، مؤسسة النشر الإسلامی، چاپ اول، 1421ق.
[4]. مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 53، ص 148 – 149، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چاپ دوم، 1403ق.