آیا پیامبر اسلام(ص) موضوعی را به خواست مشترک خدا و امام علی(ع) مشروط کرد؟ آیا روایاتی مشیت خدا را وابسته به مشیت معصومان می‌دانند؟! آیا ما می‌توانیم به جای «ان‌شاء الله» بگوییم «إن شاء علی بن أبی طالب»؟!

روایتی که ناظر به بخش اول پرسش باشد را در منابع معتبر نیافتیم و در ارتباط با بخش دوم، گرچه از ظاهر برخی روایات چنین چیزی برداشت می‌شود، اما باید گفت که این روایات – در صورت پذیرش – در صدد آن هستند که اعلام کنند که مشیت خداوند و خواسته معصومان(ع) جدایی‌ناپذیر است و آن بزرگواران چیزی را نمی‌خواهند مگر آن‌که خدا آن‌را بخواهد و خواسته آنان تجلی خواسته پروردگار است، نه آن‌که خالق توان مشیت و اراده چیزی را نداشته باشد مگر مخلوق او – و لو معصوم – آن‌را اراده کند که این مخالف صریح قرآن است.

این‌که امام علی(ع) می‌فرماید: «… وَ نَحْنُ إِذَا شِئْنَا شَاءَ اللَّهُ‏ وَ إِذَا کَرِهْنَا کَرِهَ‏ اللَّهُ‏ …»؛[1] اگر ما(چیزی) را بخواهیم، خدا نیز آن‌را می‌خواهد و اگر ما از چیزی کراهت داشته باشیم(آن‌را قبول نداشته باشیم)، خدا نیز از آن کراهت دارد(آن‌را قبول نمی‌کند).

و یا اینکه از امام باقر(ع) نقل شده است: «وَ إِذَا شِئْنَا شَاءَ اللَّهُ وَ یرِیدُ اللَّهُ‏ مَا نُرِیدُهُ‏ ‏…»؛[2] اگر ما(چیزی) را بخواهیم، خدا نیز آن‌را خواهد خواست.

همه ناظر به آن است که ما به مقامی رسیده‌ایم که خواسته ما با خواست خدا یکی شده است، زیرا طبق آموزه‌های دینی، انسان می‌تواند با حسن انتخاب خویش، از فرامین حق ‌تعالى اطاعت کند و مراحل پیشرفت را – با تطبیق اراده خود با اراده تشریعى حق و تطبیق رضاى خود با اراده تکوینى حق جلّ جلاله -، پیموده و به مقام خلیفة اللهى بار یابد. در همین راستا ائمه(ع) را می‌توان مصداق بارز خلیفه الهی دانست که اراده و مشیّت خدا از اراده و مشیّت آن‌حضرات(ع) جدایی ناپذیرند.

اما با تمام آنچه گفته شد، هم در قرآن کریم و هم در روایات سفارش شده است که برای انجام هر امری فقط «ان شَاءَ اللَّهُ» گفته شود،[3] و حتی با وجود جدایی‌ناپذیری خواست خدا و خواست معصومان(ع)، با توجه پیامدهای ناخواسته‌ای که عباراتی، مانند «ان شاء علی بن ابی‌طالب(ع)» به دنبال دارد، و نیز این‌که در هیچ روایت معتبری به چنین چیزی توصیه نشده است،‌ باید خواسته خود را وابسته به مشیت خدا کرده و از معصومان(ع) بخواهیم تا واسطه میان ما و خدا باشند.

[1]. علوی، محمد بن علی بن الحسین، المناقب (الکتاب العتیق)، محقق، مصحح، موسوی بروجردی، حسین، ص 75، قم، دلیل ما، چاپ اول، 1428ق.

[2]. حافظ برسی، رجب بن محمد، مشارق أنوار الیقین فی أسرار أمیر المؤمنین(ع)، محقق، مصحح، عاشور، علی، ص 286، بیروت، أعلمی، چاپ اول، 1422ق.

[3]. «حقیقت ان‌شاء الله»، 74332؛ «ان‌شاء الله در قرآن کریم»، 37552؛ « تفسیر آیه 23و 24 سوره کهف»، 49687.