ادبیات و هنر

ادبیات، طبعاً یک چیز خوب و مطلوبى است؛ منتها هنر – هنرى که با ادبیات، نسبت نزدیک دارد؛ مثل هنر شعر، یا بعضى هنرهاى دیگر – تأثیرش بیشتر است. نظر من نسبت به شعر، نظر بسیار مثبتى است؛ معتقدم شعر، چیز بسیار خوبى است. قریحه ى شعرى یک موهبت الهى است؛ و شعر و همه ى هنرها یک توان و قدرت، و تعبیر رسایى از تخیلات ظریف انسان هستند. بعضى از تصورات و تخیلات انسانى هست که جز با زبان هنر و با توصیف هنرى، با هیچ زبانى قابل توصیف و بیان نیست. اگر هنر نبود، خیلى از ما فى الضمیر انسان، ناگفته و توصیف نشده باقى مى ماند. البته شعبه هاى گوناگون هنر، هر کدام خصوصیتى دارند. یکى از بهترینهایش که با ادبیات ارتباط نزدیک دارد، شعر است؛ و شعر، هنر رسا و بلیغى است.
زبان شعر، بسیار گویاتر از هنرهاى دیگر است؛ یعنى زبان نقاشى، موسیقى و بعضى هنرهاى دیگر، به اندازه ى زبان شعر، گویا و توانا نیست – البته شعر خوب، نه هر شعرى؛ شعرى که حقیقتاً هنر تخیّل در آن حضور داشته باشد و لمس بشود – البته بعضى از هنرهاى دیگر که توصیفشان به دقت هنر شعر نیست، دایره ى شعورشان وسیع است؛ مثلاً وقتى شعر فارسى مى گویید، فقط یک فارسى زبان از زیباییهاى شعر فارسى استفاده مى کند، همچنان که از زیباییهاى یک شعر عربى، فقط یک عرب زبان استفاده مى کند. حتى کسى که عربى را هم بلد است، زیباییهاى یک شعر عربى را مثل یک عرب زبان نمى فهمد.
لیکن نقاشى این طور نیست؛ شما یک نقاشى که مى کشید، دیگر زبان نمى شناسد، مرز زبان ندارد. موسیقى هم تا حدود زیادى همین طور است. بعضى هنرهاى دیگر هم همین جور است.
پس شاید بشود این طور گفت که هرچه توصیف هنر، دقیقتر و ریزتر، و زبانش رساتر و بلیغتر است، حوزه و گستره ى شعورش نیز محدودتر است؛ اما هرچه که زبانش به ابهام نزدیکتر است، حوزه اش هم وسیع تر است. یک چنین چیزى در مورد هنر است؛ بله، هنر، مظهر زیبایى است، بیان زیباییها و توصیف تخیلاتى است که انسان – از زیبایى – در ذهن خودش دارد.