براي روشن شدن پاسخ لازم است نحوة حشر و قيامت انسان به طوري كه در آموزه هاي وحياني (قرآن و روايات) آمده طرح و تبيين شود: آنچه از ظواهر قرآن و روايات به دست مي آيد، اين است كه انسان در قيامت با روح، بدن و اعضايي كه در دنيا دارد وارد محشر مي شود . و معاد نه تنها روحاني بلکه جسماني هم مي باشد، و مراد از معاد جسماني اين نيست كه تنها جسم در جهان ديگر بازگشت كند بلكه مراد اين است كه روح و جسم با هم مبعوث مي شوند.
عقيدة علماي بزرگ اسلام با استناد به قرآن و روايات اين است كه معاد در هر دو جنبة روحاني و جسماني صورت مي گيرد يعني همان جسمي كه خاك و متلاشي گشته، به فرمان خدا جمع آوري مي شود .لباس و حيات نويني بر آن مي پوشاند و اين عقيده اي است كه از آيات قرآن گرفته شده است.[1]مثلاً قرآن كريم مي گويد: «گفتند آيا هنگامي كه ما استخوان هاي پوسيده و خاك هاي پراكنده مي شويم، آيا بار ديگر آفرينش تازه اي خواهيم يافت؟ آيا نديدند خدائي كه آسمان ها و زمين را آفريد قادر است مثل آنها را بيافريند»[2] و در سوره يس فرمود: «و ضرب لنا مثلاً و نَسِيَ خلقه، قال مَن يحيي العِظام و هي رميم قل يحييها الذّي انشاها اوّل مرّةٍ و هو بكل خلقٍ عليمٍ»[3] يعني براي ما مثالي زد و آفرينش خود را فراموش كرد و گفت؟ چه كسي اين استخوان ها را زنده مي كند در حالي كه پوسيده است؟ بگو: همان كسي آن را زنده مي كند كه نخستين بار آن را آفريد، و او به هر مخلوقي آگاه است.
اين گونه آيات همه ناظر به اين است كه انسان با روح و بدن و اعضاء خود در قيامت حاضر مي شود.[4] يعني انسان در قيامت، با همان دست و چشم و اعضاء ديگر خود كه در دنيا دارد، وارد محشر مي شود، لذا بعضي از علما گفته اند: «بدون شك هر جا قرآن سخن از بازگشت انسان ها و رستاخيز به ميان آورده، منظور بازگشت اين انسان با روح و جسم در آن جهان است و آنها كه معاد را منحصر به جنبة روحاني آن كرده اند و تنها قايل به بقاي ارواحند به هيچ وجه آيات قرآن را مورد بررسي قرار نداده اند، مثلاً در قرآن آمده که: و انّ الساعة آتيتةٌ لاريب فيها و انّ الله يبعث من في القبور»[5] يعني در پديد آمدن رستاخيز شكي نيست و خداوند تمام كساني را كه در قبرها آرميده اند زنده مي كند.
در اين آيه به روشني سخن از خروج بدن و جسم از قبرها به ميان آمده است. زيرا روح در قبر نمي باشد بلكه اجسام و بدن ها در قبرند اما در قيامت از قبر بيرون مي آيند و طبيعي است كه جسم با همان هيئت دنيايي و اعضاء خود بيرون مي آيند.[6] پس اعضاء بدن با همان صورت جسماني خود ، همراه بدن در قيامت محشور مي شوند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. مصباح، محمد تقي، آموزش عقايد، ج 3، نشر سازمان تبليغات 1376 ش.
2. امام خميني، معاد از ديدگاه امام خميني، نشر مؤسسه آثار امام، 1378 ش.
پي نوشت ها:
[1] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، تهران، نشر دارالكتب الاسلاميه، 1379 ش، ج 18، ص 488.
[2] . اسراء/ 98 و 99.
[3] . يس/ 78 و 79.
[4] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، نشر پيشين، ج 12، ص 301.
[5] . حج/ 7.
[6] . مكارم شيرازي، ناصر، تفسير نمونه، نشر پيشين، ج 14، ص 25.