اربعین حسینی در امتداد عاشورا

همان طور که عاشورای حسینی دارای فلسفه، اهداف و پیام ها و درس های جاودان و ماندگاری برای تاریخ بشریت به شمار می آید، اربعین حسینی نیز موضوعی است که دقیقاً در امتداد جریان فرهنگی و مذهبی عاشورا قرار دارد، چرا که در واقع اربعین حسینی ابزاری برای جریان سازی پیام های معرفتی، فرهنگی و سیاسی عاشورا به حساب می آید، عاشورا نباید در عاشورا باقی می ماند، از اینرو اربعین به عنوان حرکت جریان ساز رسانه ای زمینه زنده ماندن و پویایی نهضت حسینی و همچنین پرورش پیام ها و اهداف والای حرکت سید الشهدا(علیه السلام) را در طول تاریخ فراهم کرد.
 

استراتژی و سند چشم انداز اربعین حسینی

اربعین حسینی را با توجه به نکات معرفتی موجود در اسناد اسلامی می توان از دو زاویه مشخص مورد بررسی و تأمل قرار داد، یکی موضوع زیارت جابربن عبد الله انصاری و ضرورت با امام حسین(علیه السلام) بودن و یک زاویه دیگر نگاه معصومانه به این جریان فرهنگی است، این دو نگاه در واقع برگرفته از دو متن زیارتی  اربعین حسینی است، زیارتی که جناب جابر انجام می دهند و عبارتی را در زیارت سید شهدا بیان می دارند و زیارتی از ناحیه امام صادق(علیه السلام) نقل شده است. در زیارتی که از جناب جابر نقل می شود، تنها سخن از امام حسین(ع) است و عهد و پیان بستن با ایشان، ولی آنچه در زیارت منسوب به امام صادق(ع) در منابع روایی نقل شده در بردارنده مفاهیم و مضامینی بلند و معنا دار است، معارفی که لحنی متفاوت با زیارت جابر دارد؛ چرا که در یک سوم پایانی آن سخن از شاخص ها و مؤلفه هایی می کند که گویای سند چشم انداز و راهبردی اربعین حسینی است.

1-نظام اجتماعی بر پایه ولایت مداری

اصل و اساس جریان عاشورا حرکتی فرهنگی و نهضتی بیدارساز برای برپایی حکومت و جامعه ای اسلامی بود، حرکتی که به دنبال براندازی جریان طاغوت و استبکار در سال 61 هجری بود، حرکتی که می خواست در برابر طاغوت زمان ایستادگی نماید و جریان استبدادی و نامشروع آن را در جامعه خنثی و بی اثر نماید، نهضتی که به دنبال احیای سنت نبوی بود و می خواست احکام الهی را در جامعه پیاده نماید.[1] نهضت الهی و قرآنی که می خواست به امت اسلامی بیاموزد که نباید در جامعه اسلامی به دستگاه جور تکیه کرد و باید در جهت اصلاح آن قدم برداشت.[2]

 اربعین حسینی نیز جریانی بیدار ساز در راستای احیای فرهنگ عاشورا و حرکتی رسانه ای برای ابراز دوستی و پیمان باخاندان عصمت و طهارت و ابراز برائت و دشمنی با دشمنان ائمه اطهار(علیهم السلام) است؛ کما اینکه در فرازهایی از زیارت اربعین حسینی این چنین می خوانیم: «اللَّهُمَّ إِنِّی أُشْهِدُکَ أَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاَهُ وَ عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ‏؛[3] پروردگارا من تو را گواه مى ‏گیرم که من دوست آن حضرت و دوست دوستداران او هستم و دشمن با دشمنان او.» در واقع از این فراز زیبای اربعین می توان استراتژی نظام اجتماعی بر پایه ولایت را فهمید، « أَنِّی وَلِیٌّ لِمَنْ وَالاَهُ» نظامی که هیچ گونه سازش و دوستی با نظام سلطه و کفر را ندارد. « عَدُوٌّ لِمَنْ عَادَاهُ»بعد از باور و اقرار به حقانیت ائمه اطهار(علیهم السلام) در زیارت اربعین و ایمان به برپایی حکومت صالحان، حال زائر حسینی باید خود را متعهد به آرمان ها و اهداف والای این ذوات مقدسه نماید و در جهت برپایی آن حقیقت انکار ناپذیر تلاش نماید و خود و دیگران را از بی تحرکی، بی تفاوتی، خنثی بودن، برحذر دارد.

2- اربعین سکولار و خنثی ممنوع!

در سند چشم انداز اربعین حسینی و اصول راهبردی آن زائر حسینی تعهد می دهد که در برابر نظام سلطه خنثی و راکد عمل ننماید، بلکه باید پیام عاشورا که همان حرکت در جهت اصلاح جامعه اسلامی است را دریافت کرده و در راستای آن گام برداشته و خود را تابع و تسلیم فرامین انسان ساز ایشان نماید، از این رو در فرازهای این زیارت ارزشمند می خوانیم: «وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ‏ فَمَعَکُمْ مَعَکُمْ لاَ مَعَ عَدُوِّکُمْ‏؛[4] و قلبم تسلیم قلب پاک شما و همه کارم پیرو امر شماست و یاریم تا خدا اذن دهد براى شما مهیا است پس البته با شما هستم نه با دشمنان شما.» بر اساس این فراز از زیارت اربعین حسینی باید در محافل عزاداری منتسب به غرب که خیمگاه آنها محفل رسانه های غربی و استکباری است و تیغ و قمه آنها را انگلیس، و کفن سفید آنها را آمریکا تأمین می کند و نوع خاص و غیر متعارف عزاداری آنها را رسانه های غربی در شبکه های ماهواره ای بازنشر می کنند، شک کرد.
                                                                                                                       

3-اعتقاد و باور به برپایی حکومت مهدوی و رهبری صالحان

یکی از عناصر مهم و کلیدی در سند چشم انداز اربعین حسینی اشاره به موضوع مهدویت و برپایی حکومت صالحان است، در واقع در هندسه و فرازهای زیارت اربعین رویکرد آینده گرایانه مورد توجه قرار می گیرد، آینده ای که قرار است بر مدار اهل بیت عصمت و طهارت اداره شود.«وَ أَشْهَدُ أَنِّی بِکُمْ مُؤْمِنٌ وَ بِإِیَابِکُمْ مُوقِنٌ بِشَرَائِعِ دِینِی وَ خَوَاتِیمِ عَمَلِی‏؛[5] و شهادت مى‏ دهم که من به امامت و حقانیت شما ایمان و به رجعت شما یقین دارم و در شروع به آیین و ختم کارم.»  بنابراین فرهنگ سازی عاشورایی و فرهنگ سازی اربعینی، ریشه در سیره و سنت امامان معصوم دارند، که سند چشم انداز مشترک برای هر دو رویداد به شمار می آید. در حقیقت اربعین حسینی طرحی کوتاه مدت برای راهبردی بلند مدت است، در حقیقت وقتی گفته می شود تشیع بر دو بال سرخ عاشورا و سبز مهدوی استوار است، عنصر و رویدادی که حلقه وصل و زمینه پیوند بین این دو را برقرار می کند زیارت اربعین است؛ چرا که اربعین به عاشورا امتداد می دهد.[6]  

جمع بندی و سخن آخر:  تعهدی جامع و انتظاری پویا

بعد از باور و اقرار به حقانیت ائمه اطهار(علیهم السلام) در زیارت اربعین و ایمان به برپایی حکومت صالحان، حال زائر حسینی باید خود را متعهد به آرمان ها و اهداف والای این ذوات مقدسه نماید و در جهت برپایی آن حقیقت انکار ناپذیر تلاش نماید و خود و دیگران را از بی تحرکی، بی تفاوتی، خنثی بودن، برحذر دارد، انتظار پویا و سازنده در سایه تعهد قلبی و عملی به آموزه های اصیل اسلامی و همچنین اصلاح سبک زندگی بر مدار اهل بیت(علیهم السلام) میسر می شود.«وَ قَلْبِی لِقَلْبِکُمْ سِلْمٌ وَ أَمْرِی لِأَمْرِکُمْ مُتَّبِعٌ وَ نُصْرَتِی لَکُمْ مُعَدَّةٌ حَتَّى یَأْذَنَ اللَّهُ لَکُمْ‏؛ و قلبم تسلیم قلب پاک شما و همه کارم پیرو امر شماست و یاریم تا خدا اذن دهد براى شما مهیا است.»
 
پی نوشت:
[1].تهذیب الأحکام (تحقیق خرسان)، ج‏6، ص113. فرازی از زیارت اربعین  «وَ بَذَلَ مُهْجَتَهُ فِیکَ لِیَسْتَنْقِذَ عِبَادَکَ مِنَ الْجَهَالَةِ وَ حَیْرَةِ الضَّلاَلَةِ؛و خون پاکش را در راه تو به خاک ریخت تا بندگانت را از جهالت و حسرت و گمراهى نجات دهد.»
[2]. سوره مبارکه هود، آیه 113.«وَ لا تَرْکَنُوا إِلَى الَّذینَ ظَلَمُوا فَتَمَسَّکُمُ النَّارُ وَ ما لَکُمْ مِنْ دُونِ اللَّهِ مِنْ أَوْلِیاءَ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ؛ و بر ظالمان تکیه ننمایید، که موجب مى‌شود آتش شما را فرا گیرد؛ و در آن حال، هیچ ولىّ و سرپرستى جز خدا نخواهید داشت؛ و یارى نمى‌شوید.»
[3]. مصباح المتهجد و سلاح المتعبد، ج‏2، ص788.
[4]. همان.
[5].إقبال الأعمال (ط – القدیمة)، ج‏2، ص591.
[6]. ر.ک: محمد رضایی آدریانی، درآمدی بر چیستی و چرایی حماسه عیم اربعین حسینی، ص 73.