امروزه مسأله اعتیاد پا را از مرزهای بهداشت و درمان فراتر نهاده و به بحران اجتماعی بدل شده است. مطالعات گوناگون از افزایش شگفت آور مصرف مواد مخدر در اوایل قرن اخیر خبر می دهد. ارائه هر گونه راه حل اصولی در این رابطه نیاز به برخورداری بنیادی دارد. اعتیاد:
عبارت است از تمایل شدید جسمانی و روانی نسبت به مصرف یک ماده شیمیایی که در اثر مصرف قبلی، به آن وابستگی ایجاد شده است.
معتاد:
به کسی گفته می شود ک در اثر کثرت مصرف مواد مخدر، به آن عادت کرده باشد.
مواد مخدر:
تریاک: از شیره خشاش به دست می آید که از آن حدود 25 نوع ماده دیگر بدست می آید.
مورفین، هروئین، کدئین، حشیش، ماری جوانا، شاهدانه، بنگ، کوکائین، نیکوتین، LSD.
مواد استنشاقی: بنزین، مواد پاک کننده فرار، سوخت فندک، مایع پاک کننده شیره
علل و عوامل مؤثر بر اعتیاد:
عوارض مخاطره آمیز مصرف مواد شامل فردی-بین فردی- محیطی و اجتماعی است و در تعامل با هم منجر به اعتیاد فرد می شوند.
1- علل فردی
صفات شخصیتی:
عدم پذیرش ارزشهای سنتی و رایج، نیاز شدید به استقلال، پرخاشگری شدید، اعتماد به نفس پایین، فقدان مهارت در رد پیشنهادات خلاف.
نگرش مثبت به مواد:
افرادی نگرش و باور مثبت به مواد دارند احتمال اعتیاد بیشتری دارند، این باورها شامل رفع دردهای جسمی و خستگی، سبب آرامش روانی، توانایی مصرف بدون ابتلا به اعتیاد.
موقعیتهای مخاطره آمیزتر:
بی سرپرستی، معلولیت جسمی، بیماریهای مزمن، از دست دادن نزدیکان، در معرض خشونت بودن، ترک تحصیل.
اختلالهای روانی:
در حدود 70 درصد موارد به همراه اعتیاد، اختلالهای روانی دیگری نیز وجود دارد. شامل افسردگی اساسی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال وسواس جبری مانیا، اسکیزوفرنی.
2. عوامل مخاطره آمیز بین فردی و اجتماعی
خانواده گرم و صمیمی یکی از بهترین ابزارهای پیشگیری از گرایش فرزندان به مصرف مواد مخدر است. ایجاد روابط صمیمی و سرشار از اثبات امنیت عاطفی در خانواده، پرورش اعتماد به نفس همراه با احساس تعلق به جمع و نوع دوستی با رفتارهای گوناگون امکان پذیر می شود که پدران و مادران باید آنها را یاد بگیرند و بکار بندند.
مهمترین این رفتارها عبارت است از:
– به حرف های فرزندانتان با علاقه و همراه با توجه گوش دهید.
– بکوشید تا الگو و نمونه خوبی برای فرزندانتان باشید.
– برای پاسخ دادن به فرزندانتان از صدای مناسب و لحنی محبت آمیز استفاده نمایید.
– بهتر است برای ادامه گفتگو از جمله و عبارات تشویق آمیز و ترغیب آمیز مثل عجب، واقعا، خوب بعدش چی شد، استفاده شد.
– از رفتار غیرکلامی مانند تکان دادن سر و لبخند زدن برای نشان دادن علاقه و توجه به حرف های فرزندانتان استفاده کنید.
– اغلب مانند قاضی حکم صادر نکنید.
– بیش از اندازه نصیحت نکنید.
– دائما به انتقاد از فرزندانتان نپردازید.
– بیش از درک علت رفتار نادرست فرزندانتان و آگاهی از دیدگاه های آنان در مورد رفتار مورد نظر در پی تعیین مجازات و تنبیه آنان برنیایید.
– کمک به فرزندان برای شناخت تواناییهایشان و دادن نگرش مثبت از خود و تقویت قدرت تصمیم گیری آنها.
– ا ز مقایسه فرزندانتان با همسالانشان بپرهیزید.
– هنگامی به انتقاد از فرزندانتان می پردازید از عمل آنها انتقاد کنید نه از خودشان.
– مسئولیتهایی به فرزندانتان واگذار کنید که متناسب با توانایی آنها باشد.
– کمک به پرورش اعتقادات و ارزشهای استوار در فرزندانتان کنید.
– آگاهی لازم را از تدابیر و روشهای مناسب و علمی پیشگیری از مصرف مواد در خانه داشته باشید.
– برای صحبت کردن درباره مواد مخدر با فرزند نوجوان خود زمانی را اختصاص دهید و آنها را مطمئن سازید که اگر مشکلی داشته باشند به آنها کمک می کنید.
– سرانجام به فرزندانتان نشان دهید که آنها را دوست دارید.
– توجه داشته باشید که دوستان نقش مهمی در زندگی فرزند شما ایفا می کنند. در 60 درصد موارد اولین مصرف مواد به دنبال تعارف دوستان رخ می دهد و هر چه پیوند فرد با خانواده و مدرسه و اجتماع سالم تر باشد احتمال پبوند با گروههای خلاف کمتر است.
– محل سکونت نیز در گرایش به مصرف مواد در فرز ندان تأثیر می گذارد.
– بی توجهی اولیاء مدرسه به مواد و استرسهای شدید تحصیلی و طردشدن نیز در گرایش فرزندانتان به مواد تأثیر می گذارد.
– در حضور فرزندانتان از سیگار یا مواد مخدر استفاده نکنید.
– بدون ایجاد درگیری و محدودیت زیاد بر کارهای روزمره فرزندانتان نظارت کنید.
– در همان ابتدا فرزندانتان را نسبت به ورزش، هنر و مطالعه علاقمند سازید.
– هرگز فرزندانتان را به انتخاب راهی در زندگی که به آن علاقه ندارند وادار نکنید.
علائم مصرف مواد:
الف) چهره و ظاهر بیمار
1. پر مویی 2. پوست: قدری تیره تر، ضخیم تر مایل به خاکستری، چین و چروک به خصوص در اطراف چشم ها و لب ها.
3. چشم ها: مردمک ها تنگ می شود. پلک زدن کند شده و اطراف چشم ها حلقه ای کبود دیده می شود.
4. دهان و دندان ها: قهوه ای یا زرد و اغلب پوسیده، لثه ها بیمار و قهوه ای رنگ می شود.
5. دستها: رنگ ناخن، دستها تیره رنگ یا زرد رنگ است. نوک انگشتان تاول یا پینه دارد.
ب) رفتارهای بیمار:
1. کندی حرکات: حرکات کند و سخن گفتن افراد معتاد سنگین و کند است.
2. لرزش دستها
3. افسردگی: 70 درصد معتادان افسرده هستند.
خصوصیات افراد معتاد:
از دست دادن تعادل، افسردگی، گیجی، تهوع، مشکلات خواب، تعریق و لرزش، چرت زدن، بوی بد دهان، اسهال و استفراغ، قرمزی چشم، آبریزش بینی و چشم، تکلم نامفهوم، سرخوشی، تغییر الگوی خواب و خوراک، تغییر در رفتار، تغییر در گروه دوستان، رفتارهای بی بندوبار، دروغ گویی، بی قراری، خستگی، عدم رعایت بهداشت، فراموشی، کم توجهی و اختلال در تمرکز.
عوارض اعتیاد:
عوار ض شغلی: عدم ثبات حرفه ای، احساس بی کفایتی، بی مسئولیتی و بی کاریک
عوارض روانی: نداشتن فلسفه و هدف زندگی، احساس ناامنی، احساس تنهایی، تنفر از جمع و جامعه و خود، ترس و دلهره سوء ظن، تحریک پذیری، افسردگی.
عوارض خانوادگی: طلاق، رفتار پرخاشگرانه با خانواده، ضرب و شتم همسر و فرزندان، بی توجهی به تربیت و آینده کودکان، سوء استفاده از کودکان و همسر.
عوارض جسمی: بیماری کلیه قلب و گوارش، ناتوانی جسمی و جنسی، مسمومیت دائمی، بیماریهای عفونی مثل سل، خستگی مفرط، بی اشتهایی، اختلال بینایی، سکته قلبی و مغزی، هپاتیت و ایدز.
عوارض اجتماعی: دزدی و رفتارهای ضد اجتماعی، زندان، قاچاق مواد مخدر.
درمان اعتیاد:
دو ویژگی لازم جهت ترک مواد مخدر:
1. تصمیم جدی
2. حمایت توسط خانواده و جامعه
فرد در اولین گام برای ترک باید تصمیم جدی بگیرد و بعد مرحله سم زدایی و پاک کردن مواد افیونی از بدن است و به همراه آن بیمار را باید به شرکت فعال در گروه های خودیاری و درمانهای غیردارویی تشویق کرد. در این مرحله باید حمایت توسط خانواده و جامعه وجود داشته باشد.
عبارت است از تمایل شدید جسمانی و روانی نسبت به مصرف یک ماده شیمیایی که در اثر مصرف قبلی، به آن وابستگی ایجاد شده است.
معتاد:
به کسی گفته می شود ک در اثر کثرت مصرف مواد مخدر، به آن عادت کرده باشد.
مواد مخدر:
تریاک: از شیره خشاش به دست می آید که از آن حدود 25 نوع ماده دیگر بدست می آید.
مورفین، هروئین، کدئین، حشیش، ماری جوانا، شاهدانه، بنگ، کوکائین، نیکوتین، LSD.
مواد استنشاقی: بنزین، مواد پاک کننده فرار، سوخت فندک، مایع پاک کننده شیره
علل و عوامل مؤثر بر اعتیاد:
عوارض مخاطره آمیز مصرف مواد شامل فردی-بین فردی- محیطی و اجتماعی است و در تعامل با هم منجر به اعتیاد فرد می شوند.
1- علل فردی
صفات شخصیتی:
عدم پذیرش ارزشهای سنتی و رایج، نیاز شدید به استقلال، پرخاشگری شدید، اعتماد به نفس پایین، فقدان مهارت در رد پیشنهادات خلاف.
نگرش مثبت به مواد:
افرادی نگرش و باور مثبت به مواد دارند احتمال اعتیاد بیشتری دارند، این باورها شامل رفع دردهای جسمی و خستگی، سبب آرامش روانی، توانایی مصرف بدون ابتلا به اعتیاد.
موقعیتهای مخاطره آمیزتر:
بی سرپرستی، معلولیت جسمی، بیماریهای مزمن، از دست دادن نزدیکان، در معرض خشونت بودن، ترک تحصیل.
اختلالهای روانی:
در حدود 70 درصد موارد به همراه اعتیاد، اختلالهای روانی دیگری نیز وجود دارد. شامل افسردگی اساسی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال وسواس جبری مانیا، اسکیزوفرنی.
2. عوامل مخاطره آمیز بین فردی و اجتماعی
خانواده گرم و صمیمی یکی از بهترین ابزارهای پیشگیری از گرایش فرزندان به مصرف مواد مخدر است. ایجاد روابط صمیمی و سرشار از اثبات امنیت عاطفی در خانواده، پرورش اعتماد به نفس همراه با احساس تعلق به جمع و نوع دوستی با رفتارهای گوناگون امکان پذیر می شود که پدران و مادران باید آنها را یاد بگیرند و بکار بندند.
مهمترین این رفتارها عبارت است از:
– به حرف های فرزندانتان با علاقه و همراه با توجه گوش دهید.
– بکوشید تا الگو و نمونه خوبی برای فرزندانتان باشید.
– برای پاسخ دادن به فرزندانتان از صدای مناسب و لحنی محبت آمیز استفاده نمایید.
– بهتر است برای ادامه گفتگو از جمله و عبارات تشویق آمیز و ترغیب آمیز مثل عجب، واقعا، خوب بعدش چی شد، استفاده شد.
– از رفتار غیرکلامی مانند تکان دادن سر و لبخند زدن برای نشان دادن علاقه و توجه به حرف های فرزندانتان استفاده کنید.
– اغلب مانند قاضی حکم صادر نکنید.
– بیش از اندازه نصیحت نکنید.
– دائما به انتقاد از فرزندانتان نپردازید.
– بیش از درک علت رفتار نادرست فرزندانتان و آگاهی از دیدگاه های آنان در مورد رفتار مورد نظر در پی تعیین مجازات و تنبیه آنان برنیایید.
– کمک به فرزندان برای شناخت تواناییهایشان و دادن نگرش مثبت از خود و تقویت قدرت تصمیم گیری آنها.
– ا ز مقایسه فرزندانتان با همسالانشان بپرهیزید.
– هنگامی به انتقاد از فرزندانتان می پردازید از عمل آنها انتقاد کنید نه از خودشان.
– مسئولیتهایی به فرزندانتان واگذار کنید که متناسب با توانایی آنها باشد.
– کمک به پرورش اعتقادات و ارزشهای استوار در فرزندانتان کنید.
– آگاهی لازم را از تدابیر و روشهای مناسب و علمی پیشگیری از مصرف مواد در خانه داشته باشید.
– برای صحبت کردن درباره مواد مخدر با فرزند نوجوان خود زمانی را اختصاص دهید و آنها را مطمئن سازید که اگر مشکلی داشته باشند به آنها کمک می کنید.
– سرانجام به فرزندانتان نشان دهید که آنها را دوست دارید.
– توجه داشته باشید که دوستان نقش مهمی در زندگی فرزند شما ایفا می کنند. در 60 درصد موارد اولین مصرف مواد به دنبال تعارف دوستان رخ می دهد و هر چه پیوند فرد با خانواده و مدرسه و اجتماع سالم تر باشد احتمال پبوند با گروههای خلاف کمتر است.
– محل سکونت نیز در گرایش به مصرف مواد در فرز ندان تأثیر می گذارد.
– بی توجهی اولیاء مدرسه به مواد و استرسهای شدید تحصیلی و طردشدن نیز در گرایش فرزندانتان به مواد تأثیر می گذارد.
– در حضور فرزندانتان از سیگار یا مواد مخدر استفاده نکنید.
– بدون ایجاد درگیری و محدودیت زیاد بر کارهای روزمره فرزندانتان نظارت کنید.
– در همان ابتدا فرزندانتان را نسبت به ورزش، هنر و مطالعه علاقمند سازید.
– هرگز فرزندانتان را به انتخاب راهی در زندگی که به آن علاقه ندارند وادار نکنید.
علائم مصرف مواد:
الف) چهره و ظاهر بیمار
1. پر مویی 2. پوست: قدری تیره تر، ضخیم تر مایل به خاکستری، چین و چروک به خصوص در اطراف چشم ها و لب ها.
3. چشم ها: مردمک ها تنگ می شود. پلک زدن کند شده و اطراف چشم ها حلقه ای کبود دیده می شود.
4. دهان و دندان ها: قهوه ای یا زرد و اغلب پوسیده، لثه ها بیمار و قهوه ای رنگ می شود.
5. دستها: رنگ ناخن، دستها تیره رنگ یا زرد رنگ است. نوک انگشتان تاول یا پینه دارد.
ب) رفتارهای بیمار:
1. کندی حرکات: حرکات کند و سخن گفتن افراد معتاد سنگین و کند است.
2. لرزش دستها
3. افسردگی: 70 درصد معتادان افسرده هستند.
خصوصیات افراد معتاد:
از دست دادن تعادل، افسردگی، گیجی، تهوع، مشکلات خواب، تعریق و لرزش، چرت زدن، بوی بد دهان، اسهال و استفراغ، قرمزی چشم، آبریزش بینی و چشم، تکلم نامفهوم، سرخوشی، تغییر الگوی خواب و خوراک، تغییر در رفتار، تغییر در گروه دوستان، رفتارهای بی بندوبار، دروغ گویی، بی قراری، خستگی، عدم رعایت بهداشت، فراموشی، کم توجهی و اختلال در تمرکز.
عوارض اعتیاد:
عوار ض شغلی: عدم ثبات حرفه ای، احساس بی کفایتی، بی مسئولیتی و بی کاریک
عوارض روانی: نداشتن فلسفه و هدف زندگی، احساس ناامنی، احساس تنهایی، تنفر از جمع و جامعه و خود، ترس و دلهره سوء ظن، تحریک پذیری، افسردگی.
عوارض خانوادگی: طلاق، رفتار پرخاشگرانه با خانواده، ضرب و شتم همسر و فرزندان، بی توجهی به تربیت و آینده کودکان، سوء استفاده از کودکان و همسر.
عوارض جسمی: بیماری کلیه قلب و گوارش، ناتوانی جسمی و جنسی، مسمومیت دائمی، بیماریهای عفونی مثل سل، خستگی مفرط، بی اشتهایی، اختلال بینایی، سکته قلبی و مغزی، هپاتیت و ایدز.
عوارض اجتماعی: دزدی و رفتارهای ضد اجتماعی، زندان، قاچاق مواد مخدر.
درمان اعتیاد:
دو ویژگی لازم جهت ترک مواد مخدر:
1. تصمیم جدی
2. حمایت توسط خانواده و جامعه
فرد در اولین گام برای ترک باید تصمیم جدی بگیرد و بعد مرحله سم زدایی و پاک کردن مواد افیونی از بدن است و به همراه آن بیمار را باید به شرکت فعال در گروه های خودیاری و درمانهای غیردارویی تشویق کرد. در این مرحله باید حمایت توسط خانواده و جامعه وجود داشته باشد.