دعای روز ششم ماه رمضان

اَللّهُمَّ لا تَخْذُلْنی فیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ، وَ لاتَضْرِبْنی بِسِیاطِ نَقِمَتِکَ، وَ زَحْزِحْنی فیهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِکَ، بِمَنِّکَ وَ اَیادیکَ یا مُنْتَهی رَغْبَةِ الرّاغِبینَ.

خدایا در این ماه به خاطر دست زدن به نافرمانیت خوارم مساز و تازیانه‌های عذابت را بر من مزن و از موجبات خشمت دورم بدار  با منت و بخششت بر من ببخش ای نهایت آرزوی آرزومندان.
 

شرح فرازهای دعا

«اَللّهُمَّ لا تَخْذُلْنی فیهِ لِتَعَرُّضِ مَعْصِیَتِکَ»

هر انسانی هنگامی که معصیت پروردگار خویش را می‌نماید یقیناً با اصرار بر آن معصیت، روزی، خوار و ذلیل خواهد شد چرا که معصیت نمودن ذات اقدس الهی، به جنگ برخاستن با اوست. به طوری که خداوند امر به عملی می‌نماید و در مقابل بنده‌ای از آن سرپیچی می‌نماید که در آن هنگام است که آن بنده در مقابل قدرت پروردگار عالمیان خوار و ذلیل خواهد شد. اما آن رئوفیت و رحمانیت خداوند است که از بندگان خویش به سرعت راضی گشته و آن‌ها را عفو می‌نماید به طوری که در دعای ابوحمزه ثمالی می‌خوانیم که ”انت الهی وسع فضلا و اعظم حلما من ان تقایسنی بفعلی و خطیئتی و فالعفو، العفو، العفو” (خدایا) تویی معبود من، فضل تو گسترده‌تر و حلم تو بزرگ‌تر از آن است که مرا با عمل و خطایم بسنجی پس (از تو طلب عفو و بخشش دارم) مرا ببخش، مرا ببخش، مرا ببخش”‌ پس در این روز ما هم از خداوند می‌خواهیم که ما را به واسطه گناهانی که در هر لحظه از عمرمان انجام می‌دهیم خوار و ذلیلمان ننماید و گناهان ما را بیامرزد.”‌
 
اهل گناه ولو اگر تحصیلات عالی رتبه دانشگاهی هم داشته باشد و لباس‌های فاخر به تن کند، باز هم خوار است. اما بندگی خدا را کردن باعث می‌شود تا محبت آن شخص به مقدار بسیار زیادی در دل دیگران باشد. قرآن می‌گوید: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ سَیَجْعَلُ لَهُمُ الرَّحْمَنُ وُدًّا»‌ یعنی هر که ایمان بیاورد و عمل صالح بکند، ما هم دوستی‌اش را در دل مردم می‌افکنیم. مردم اهل عمل را دوست دارند.
 

«وَلاتَضْرِبْنی بِسِیاطِ نَقِمَتِکَ»

تازیانه عذاب، نتیجه گناه انسان است ”چه زمانی قهر خداوند انسان را می‌گیرد؟”‌خداوند بالاتر از آن است که ما بخواهیم در مورد صفات او صحبتی کنیم اما این را باید بدانیم هنگامی انسان مورد قهر الهی قرار می‌گیرد که دائماً به سرپیچی از دستورات الهی پرداخته و معصیت او را انجام دهد و ما این را باید در نظر داشته باشیم که خداوند هیچ نیازی به اطاعت و فرمان برداری بندگانش ندارد چرا که او بی نیازترین بی نیازان است ”الله الصمد”‌ ”خداوند بی نیاز است”‌ و قهر الهی برای این است که انسان خود را شناخته و به سیر کمالات و خودسازی بپردازد تا به درجات عالی انسانی برسد چرا که اگر انسان رها گذاشته می‌شد تا به هر کاری که می‌خواست دست زند، آنگاه بود که دیگر هیچ انسانی با انسانیت در روی زمین زندگی نمی‌کرد. ”ولولا فضل امه علیکم و رحمته لکنتم من الخاسرین”‌ ”واگر فضل و رحمت خداوند شامل حال شما نبود هر آینه از زیان کاران بودید”‌ و نباید این را فراموش کنیم که خداوند، ما را برای اینکه نافرمانی او را کنیم نیافریده است بلکه ”وما خلقت الجن والانس الا لیعبدون”‌ ” و ما خلق نکردیم جن و انس را مگر ما را به یکتایی پرسش کنند”‌ پس انسان جاهل و نادان چگونه از پروردگار خویش که بر مصلحت تمام بندگانش آگاه است سرپیچی نموده و به معصیت او مشغول می‌گردد، پس در این روز ما از خداوند می‌خواهیم که ما را جزء کسانی که قهر او بر آنان واجب گشته، قرار ندهد یعنی ما را از اطاعت کنندگان و فرمان برداران دستوراتش قرار دهد نه از نافرمانان و سرپیچی کنندگان…
 
الان این گرفتاری‌هایی که گریبان عالم بشریت را فراگرفته است هر روز خبر از آمدن سیل و طوفان است ، همه تازیانه عذاب است. سیل و رانش زمین، لشگر خدا هستند که برای عذاب بندگان مأمور هستند و برای جلوگیری از آن‌ها نباید گناه کنیم.
 

«وَ زَحْزِحْنی فیهِ مِنْ مُوجِباتِ سَخَطِکَ»

خدایا من را از موجبات سخطت دور گردان، چیزهایی که موجب سخط توست. روایتی است که برخی گناهان خدا را به غضب می‌آورد و آنگاه خدا قسم می‌خورد که به عزت و جلال خودم دیگر تو را آمرزش نمی‌کنم.حدیث هست که هفتاد گناه جاهل را می‌آمرزند قبل از آنکه یک گناه عالم را بیامرزند.
 
در سوره حمد می‌خوانیم: اهدنا الصراط المستقیم ”(خدایا) ما را به راه راست هدایت نما، صراط الذین انعمت علیهم غیر المغضوب علیهم ولا الضالین”‌ ”راه کسانی که بر آنان انعام فرموده‌ای نه راه کسانی که بر آنان غضب نموده‌ای و نه گمراهان”‌.
 

انعمت علیهم چه کسانی هستند؟

جواب آن را که خداوند به چه کسانی نعمت داده است را می‌توانیم با یک آیه بیان نماییم:”و من یطع الله و الرسول فاولئک مع الذین انعم الله علیهم من النبیین و الصدیقین و الشهداء و الصالحین و حسن اولئک رفیقا”‌ یعنی ”و آنان که خداوند و رسول را اطاعت کنند البته آنان (یعنی اطاعت کنندگان از خدا و رسول) با کسانی که خداوند به آنان انعام (لطف و عنایت کامل) فرموده یعنی با پیامبران و صدیقان و شهیدان و نیکوکاران محشور خواهند شد و ایشان در بهشت چه نیکو رفیقانی خواهند بود”‌.
 

مغضوب علیهم و ضالین چه کسانی هستند؟

کسانی که خداوند بر آنان غضب می‌فرماید کسانی هستند که از شیطان پیروی می‌کنند به طوری که خداوند در قرآن گفته شیطان را چنین بیان می‌فرماید: ”لعنه الله و قال لا تخذن من عبادک نصیبا مفروضا”‌ خداوند او را لعنت نمود (و از رحمت خود دور ساخت) و (شیطان در جواب) گفت: من از بندگان تو قسمتی را زیر بار اطاعت خود خواهم کشید”‌ ”ولا ضلنهم ولا منینهم…”‌یعنی ”آنان را گمراه کنم و به آرزوهای دور و دراز در افکنم.”‌ پس کسانی که پیروی از شیطان نموده و از دستورات خداوند سرپیچی کنند، مستحق خشم و غضب الهی می‌گردند.
 
زیرا از گمراهان خواهند بود چنانچه خداوند در قرآن می‌فرماید: ”اولئک ماواهم جهنم ولایجدون عنها محیصا”‌ یعنی ”ایشان را (یعنی شیطان و پیروانش را) منزل و جایگاه، جهنم است و از آن، مفر و گریزگاهی نخواهند یافت”‌ پس ما در این روز از ذات اقدس پروردگار می‌خواهیم ما را از چیزهایی که موجب خشم و غضب او می‌گردد (یعنی پیروی از دستورات شیطان) دور گرداند. ان شاءالله که تابع باشیم . در مساجد هنگام خواندن دعا معانی آن نیز بیان شود؛ ای کاش در مساجد که این دعاها خوانده می‌شود، معنی آن نیز بیان شود تا مردم وقتی دعا می‌کنند، با حضور قلب این دعاها را بخوانند و در خودشان بیان کنند. به مردم بگویند که به خاطر گناه عذاب می‌شوند و این حادثه‌ها در سراسر جهان و برخی شهرهای تهران به خاطر گناه است.
 
خدا به شعیب پیامبر فرمود، می‌خواهم صد هزار تن از قومت را عذاب کنم. 40 هزار تن افراد بد و 60 هزار تن از افراد خوب. خطاب رسید که چرا خوب‌ها بیشترند، فرمود: برای اینکه خوب‌ها هم با بدها خوش و بش کردند.
 

نماز شب هفتم ماه رمضان (وسائل الشیعه)

از حضرت امام علی علیه السلام روایت شده است:

أَنَّهُ سَأَلَهُ عَنْ فَضْلِ شَهْرِ رَمَضَانَ وَ عَنْ فَضْلِ الصَّلَاةِ فِیهِ فَقَالَ مَنْ صَلَّى فِی اللَّیْلَةِ السَّابِعَةِ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ– أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ یَقْرَأُ فِی کُلِ‏ رَکْعَةٍ الْحَمْدَ مَرَّةً وَ إِنَّا أَنْزَلْنَاهُ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ ثَلَاثَ عَشْرَةَ مَرَّةً بَنَى اللَّهُ لَهُ فِی جَنَّةِ عَدْنٍ قَصْرَیْ ذَهَبٍ وَ کَانَ فِی أَمَانِ اللَّهِ تَعَالَى إِلَى شَهْرِ رَمَضَانٍ مِثْلِه.

که از فضایل ماه رمضان فضایل نماز در آن از ایشان سوال شد. ایشان فرمودند هر کس در شب هفتم ماه رمضان چهار رکعت نماز بخواند در هر رکعت سوره حمد یک بار و سوره قدر سیزده بار، خداوند برای او در بهشت عدن قصری از طلا بنا می کند و تا ماه رمضان آینده در امان خداوند تعالی خواهد بود.
 

توصیه معنوی

آیت‌الله العظمی حسین مظاهری (دام ظله) در درس اخلاق درباره برکات غنیمت شمردن فرصت‌های زندگی اظهار داشتند: علامه مجلسی در بحارالانوار روایتی از رسول گرامی (صلّی الله علیه و آله و سلم) نقل می‌کند که حضرت می‌فرمایند: «إِنَّ لِرَبِّکُمْ فِی أَیَّامِ دَهْرِکُمْ نَفَحَاتٍ ‏أَلَا فَتَعَرَّضُوا لَهَا»[1]

توصیه و سفارش گران قدر پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) که باید سرمشق زندگی قرار گیرد این است که نسیم‌های رحمت خداوند در دوران زندگی شما می‌وزد، مراقب باشید که خود را در معرض آن نسیم‌ها قرار دهید و از برکات آن بهره‌مند شوید. مواظب باشید در اثر غفلت، از موهبت‌های رحمت خدا محروم نشوید. مفهوم اصلی این روایت شریف لزوم غنیمت شمردن فرصت‌ها به‌ویژه فرصت‌های معنوی است.

این تأکید، در کلام نورانی امیرالمومنین (علیه السلام) نیز به این شکل بیان شده است:«وَ الْفُرْصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحَابِ»[2]. فرصت ها مثل ابر، گذران است. فرصت های زندگی فراوانند، امّا اگر انسان غافل شود، خیلی زود از دست می‌روند؛ چنان‌که ابرهای بهاری، فوری پراکنده می‌شوند. 

یکی از فرصت‌های معنوی در زندگی انسان، ماه‌های رجب، شعبان و رمضان است. این سه ماه پر برکت، مانند نسیمی هر سال می‌وزد تا افراد لایق و مستعد از برکات آن بهره‌مند گردند. پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلم) فرمودند:

«رَجَبٌ شَهْرُ اللَّهِ الْأَصَمُّ یَصُبُّ اللَّهُ فِیهِ الرَّحْمَةَ عَلَی عِبَادِه وَ شَهْرُ شَعْبَانَ تَنْشَعِبُ فِیهِ الْخَیْرَاتُ وَ فِی أَوَّلِ لَیْلَةٍ مِنْ شَهْرِ رَمَضَانَ تُغَلُّ الْمَرَدَةُ مِنَ الشَّیَاطِینِ وَ یُغْفَرُ فِی کُلِّ لَیْلَةٍ سَبْعِینَ أَلْفاً فَإِذَا کَانَ فِی لَیْلَةِ الْقَدْرِ غَفَرَ اللَّهُ بِمِثْلِ مَا غَفَرَ فِی رَجَبٍ وَ شَعْبَانَ وَ شَهْرِ رَمَضَانَ إِلَى ذَلِکَ الْیَوْمِ إِلَّا رَجُلًا بَیْنَهُ وَ بَیْنَ أَخِیهِ شَحْنَاءُ فَیَقُولُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ أَنْظِرُوا هَؤُلَاءِ حَتَّى یَصْطَلِحُوا»[3]

رجب، ماه ریزش رحمت الهی است و رحمت خداوند، در آن ماه مثل باران جاری است. و در ماه شعبان، خیرات، منشعب مى‌شوند. در نخستین شب ماه رمضان، شیاطینِ سرکش به بند کشیده مى‌شوند و هر شب، هفتاد هزار نفر آمرزیده خواهند شد. وقتی شب قدر فرا برسد، خداوند، به همان اندازه که در رجب و شعبان و ماه رمضان تا آن روز آمرزیده است، بندگان را مى‌آمرزد؛ مگر افرادی که با هم اختلاف و دشمنى دارند. خداوند متعال مى‌فرماید آمرزشِ آنها را به تأخیر اندازید تا با هم آشتى کنند.

بنابراین، فرصت ماه‌های رجب، شعبان و ماه مبارک رمضان، بی‌نظیر و استثنایی است. در این سه ماه، بندگان مهمان خداوند و خداوند میزبان آنهاست. این فرصت‌ها، باید غنیمت شمرده شود، به‌ویژه فرصت گرانبهای ماه مبارک رمضان، که در پی آن تقوا نصیب آدمی خواهد شد. قرآن کریم به خوبی دلالت دارد که روزه و ماه رمضان برای تقواست: «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا کُتِبَ عَلَیْکُمُ الصِّیامُ کَما کُتِبَ عَلَى الَّذینَ مِنْ قَبْلِکُمْ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُون»[4].

در این ماه شریف، به خیلی مقام‌ها می‌شود رسید، از جمله برخورداری از مغفرت پروردگار و رسیدن به بهشت و نعمت‌های بهشتی است. روزی پیامبر گرامی (صلّی الله علیه و آله و سلم) بعد از نماز به منبر رفتند. وقتی روی منبر نشستند، سه بار فرمودند: آمین. یکی از اصحاب پرسید: یا رسول الله، این آمین‌ها برای چه بود؟ فرمودند: جبرییل آمد و سه دعا و به عبارتی سه نفرین کرد و من نیز آمین گفتم. اول گفت: لعنت خدا بر کسی باد که پدر و مادر یا یکی از آن دو را درک کند، اما آمرزیده از دنیا نرود. من نیز آمین گفتم. بعد گفت: لعنت خدا بر کسی که اسم مرا (محمد) بشنود و صلوات نفرستد. من نیز بار دیگر آمین گفتم و هنگامی که بر بالای منبر نشستم، گفت: لعنت خدا بر کسی باد که ماه مبارک رمضان بر او بگذرد و آمرزیده و بهشتی نشود. و باز من آمین گفتم.[5]

ماه مبارک رمضان، فرصتی است که انسان را به کمال و آدمیّت می‌رساند. کسانی که توجه به این نعمت بزرگ خداوند دارند، در پایان این ماه شریف، صفات رذیله را از دل کنده و فضایل انسانی را به جای آن غرس و بارور می‌کنند. مقصود از مهمان خدا شدن در این ماه، تنها آمرزش گناهان نیست، بلکه انسان می‌تواند در این مهمانی، به مقام آدمیّت و به قرب الهی برسد. می‌تواند خداوند تعالی را بر دل خویش حاکم سازد. یعنی نور خدا را در دل بیابد. در این صورت، به تعبیر قرآن کریم، «سُبُل سلام» یا راه‌های هدایت را پیدا می‌کند. نه تنها در صراط مستقیم قرار می‌گیرد، بلکه تا آخر در آن راه می‌ماند. قرآن کریم می‌فرماید:

«قَدْ جَاءکُم مِّنَ اللّهِ نُورٌ وَ کِتَابٌ مُّبِینٌ، یَهْدِی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَهُ سُبُلَ السَّلاَمِ وَ یُخْرِجُهُم مِّنِ الظُّلُمَاتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیم»[6]

سُبل سلام، یعنی راه‌های سلامتی را می‌یابد. اینها تعلیم و تعلّم و دانستنی نیست، بلکه یافتنی است. وقتی خدا بر دل حاکم شد، این دل راه‌های سلامتی را می‌یابد و به نور خدا نورانی می‌شود، ظلمت‌ها از بین می‌رود و نور مطلق وجودش را منور می‌‌کند: «یَهْدِیهِمْ إِلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِیم».

این هدایت، هدایت تکوینی است؛ یعنی خداوند تعالی دست عنایت خود را روی سر بنده‌اش قرار می‌دهد و مانع لغزش، انحراف و سقوط وی می‌گردد. رسیدن به این‌گونه مقام‌ها و برخورداری از موهبت‌های معنوی، مشروط بر آن است که انسان فرصت را غنیمت بشمرد، خودش را در مسیر رحمت الهی قرار دهد و از وزش رحمت و لطف خدا محظوظ گردد.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. بحارالأنوار، ج 68، ص 221.
[2]. نهج البلاغة، حکمت 21.
[3]. عیون أخبارالرضاع، ج‏ 2، ص 71.
[4]. بقره، 183: «اى کسانى که ایمان آورده‌‏اید، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه که بر کسانى که پیش از شما [بودند] مقرر شده بود، باشد که پرهیزگارى کنید.»
[5]. المقنعة، ص 308.
[6]. مائده، 15و 16: قطعاً براى شما از جانب خدا روشنایى و کتابى روشنگر آمده است. خدا هر که را از خشنودى او پیروى کند، به وسیله آن [کتاب‏] به راه‏‌هاى سلامت رهنمون مى‏‌شود، و به توفیق خویش، آنان را از تاریکی‌ها به سوى روشنایى بیرون مى‌‏برد و به راهى راست هدایتشان مى‏‌کند.
 
منابع:
1. جامعه المصطفی / شرح دعای روز ششم ماه رمضان
2. سایت اهل البیت (علیهم السلام) / نماز شب هفتم
3. تسنیم / ماه رمضان در بیان آیت‌الله العظمی مظاهری (دام ظله)