عبادت عبارت است از رابطه صميمانه بين خالق و مخلوق و عالي ترين وجه آن هنگام نماز جلوه گر مي شود. فريضه ي نماز امري است كه نه تنها بنده را به پرودگارش نزديك مي گرداند و عشق خداوند را در دل و جان زنده مي سازد بلكه آثار و نتايجي نيز در زندگي هر نمازگزار باقي مي گذارد . قدر مسلم نمازي باعث ايجاد بركات مي شود ه مطلوب دين باشد و بر همين اساس و با بررسي آيات و روايات ، نماز را از نظر اثر گذاري به پنج گونه تقسيم مي كنند:
1 ـ نماز ناب : نمازي كه بالاترين درجه از معرفت و خشوع و حضور قلب خوانده شود. نمازي كه نمازگزار آني از خداوند غافل و به دنيا معطوف نشود و اين نماز مخصوص انبيا و اولياست.
2 ـ نماز بر آثار: نمازي كه آگاهانه و عاشقانه به جا آورده شود و ثمره ي آن انسان سازي و جامعه سازي است . اين گونه نمازها مخصوص عارفان و بندگان صالح است .
3 ـ نماز مؤثر: چنانچه آفاتي چون جهل ، ضعف ، سهووريا در نماز به آگاهي ، ايمان ، توجه و اخلاق بدل سازيم ، نمازمان ، نماز مؤثري خواهد بود.
4 ـ نماز كم اثر : نمازي كه از اول وقت خود به تأخير بيافتد و چنانچه در اول وقت خوانده شود با حضور قلب نباشد .
5 ـ نماز بي اثر: نمازي كه نمازگزار آنرا نه از روي اعتقاد بلكه براي رفع تكليف و يا ريا و فريب بخواند و چون نمازش خالي از انگيزه و دور از آگاهي و تعهد است گاهي آن را ترك مي كند.

آثار و بركات نماز
 

نمازي كه آگاهانه و عاشقانه ، به دور از تنبلي و سستي همراه با خضوع و خشوع و با حضور قلب در وقت معين خوانده شود به خودي خود فوايدي را به نمازگزار هديه مي كند:
1 ـ تطهير جسم: نماز باعث دور شدن آلودگي ها از بدن انسان مي گردد. انسان براي نماز بايد نجاست ها را از خود پاك كند. گاهي براي نماز بايد تمام بدن را تطهير و غسل داد و اقل آن وضو گرفتن و شستن صورت و دستهاست.
2 ـ رهايي از قيد و بندها : نماز انسان را از قيد و بندهاي زندگي مادي و تلاش براي رفع نيازهاي خود و خانواده نجات بخشيده و او را با ملكوتي والاتر آشنا ميسازد.
3 ـ ايجاد آرامش : نماز باعث آرامش روحي و رواني مي گردد. آرامشي كه انسان نه با آزادي مطلق و نه با اقتصاد برتر به آن دسترسي پيدا نكرد. نماز باعث ايجاد سكون در آدمي است.
4 ـ تمركز ذهن: نماز صحيح ، كا مل و مورد رضايت پروردگار بايد با حضور قلب باشد و داشتن حضور قلب منوط به داشتن تمركز ذهن است . هنگامي كه در روز چندين مرتبه چنين نمازي خوانده شود قدرت تمركز ذهن بالا مي رود كه اين قدرت خود، عامل مهمي در موفقيت است .
5 ـ رهايي از تنهايي و دور ماندن از غم و اندوه : هر گاه انسان در زندگي با مشكلات فراوان روبرو مي شود و خود را تنها و بدون حامي مي بيند . يگانه راه رهايي از اين احساس پناه بردن به پيشگاه ربوبي به وسيله نماز است .
6 ـ تسلط انسان بر نفس خود : نماز باعث تسلط انسان بر خواهشها تمايلات نفساني است . خداوند مي فرمايد : همانا نماز انسان را از كارهاي زشت و ناپسند باز مي دارد.
7 ـ وقت شناسي و نظم : نماز وقت مشخصي دارد هيچ كس نمي تواند آن را قبل يا بعد از ساعات تعيين شده بخواند.
ـ احساس مسئوليت : كسي كه اهل نماز و عبادت باشد خود را در برابر اجتماعش مسئول مي داند. اهل نماز ، اهل صدقه و زكات نيز هست و سعي دارد با اعطاي آن جامعه را از فقر و تهيدستي برهاند.
9 ـ درمان افسردگي و ايجاد اعتماد به نفس :
طبق آخرين پژوهش منتشر شده ي محققين آلماني در نشريه نيورزي ، نماز و نيايش سبب كاهش فشار خون و كلسترول در انسان شده و حتي به درمان افسردگي نيز كمك مي كند.

آثار ترك نماز
 

پيامبر در حديثي مي فرمايند: «همانا اولين فرضيه اي كه از طرف خداوند بر بندگانش واجب شد نماز بود و آخرين فرضيه اي كه تا دم مرگ از او ساقط نمي گردد و وجوبش همچنان باقي است ، نماز است . خداوند در قرآن كريم مي فرمايد : واي برنمازگزاران ، آنهايي كه در نمازشان سهل انگارند و يا به ريا و خودنمايي نماز مي خوانند.
علامه طباطبايي در كتاب تفسيرالميزان مي فرمايد : سهل انگاران و رياكاران يعني آنهايي كه از نمازشان غافل اند اهتمامي به امر نماز ندارند و از فوت شدن آن باكي ندارند چه اينكه برخي اوقات فوت گردد و يا وقت فضيلتش از دست برود و يا اينكه اركان و شرايط و احكام و مسائلش را ندانسته و نمازي باطل بخواند . مسائل نماز در دين اسلام آن قدر مهم و حساس است كه در حوزه اسلام ، اجازه ترك نماز كمتر داده شده و هشدارهاي فراواني در مورد كوچك شمردن و ترك نماز وجود دارد و چنانكه ازروايات بر مي آيد اولين پرسشي در روز قيامت از نماز يعني اولين پرسش در روز قيامت از نماز است يعني از كيفيت و چگونگي آن و نه از وجود و عدم وجود آن . تارك نماز در حكم كافر و مرتد شناخته مي شود و اگر توبه نكند بدون سؤال وادر دوزخ مي گردد. وقتي ازا مام صادق (عليه السلام) سؤال مي شود چرا كسي كه فساد اخلاقي دارد كافر گفته نمي شود و به تارك الصلاه كافر مي گويند . در پاسخ مي فرمايند: چون بداران به خاطر غلبه شهوت آلوده شده اند ولي تارك نماز از روي بي اعتنايي به فرمان خدا ، نماز را ترك كرده است . تاركان نماز دو دسته اند : 1ـ كساني كه به طور مطملق نماز نمي خوانند.2 ـ گروهي كه گاهي اوقات مي خوانند و گاهي آن را بجا نمي آورند و يا در مكان غصبي نماز مي خوانند.

كلام پاياني
 

با توجه به آثار فردي و اجتماعيو خاصيت بازدارندگي نماز است كه بايد بگوييم در جامعه اي كه نماز مورد بي توجهي و بي اعتنايي قرار گيرد ، قدرت منزلت و جاذبه هاي نماز شناسانده نشود و جوانان به سمت و سوي آن كشيده نشوند ، زمينه براي گناه و پيروي از هواهاي نفساني فراهم مي شود و جامعه به سمت فساد و تباهي ميرود زيرا يگانه نيروي بازدارنده در برابر كشش و جاذبه غربزدگي و بي ديني نماز است . در اسلام تعبيرات مختلفي در مورد ترك نماز وارد شده است . از جمله آنها شرك ، كفر ، حبط عمل ، مردن به دين يهود و نصاري ، حشر با قارون و ورود به جهنم و تمام اين موارد جايگاه و اهميت نماز را گوشزد مي كند. تربيت ديني در نوجواني و توجه به نماز و عبادات و ايجاد انس بين او و خالق نه تنها احساسات مذهبي وي را اقناع مي كند بلكه تمايالات طبيعي و هواهاي نفساني او را نيز مهار كرده و رفتار وي را به كنترل در مي آورد و از همه مهمر اينكه احساس رنج دروني و فشارهاي عاطفي ي، نگراني ، ترس ، آشفتگي ، احساس گناه شديد كه از ويژگيهاي اين دوره است را از بين مي برد.
منابع:
هدايت نوجوان به سوي نماز
مجموعه مقالات همايش نماز ـ كتاب پژوهش مطالعاتي نماز ـ زيباترين پرستش

منبع : موج عصر پيش شماره 9 سال 1387