الف. منظور از «اجتماع مثلین» چیست؟ ب. به چه دلیل گفته شده که محال است؟

از جمله مواردی که با اتکاء به این قاعده مسئله ای را اثبات می کنند، حضوری بودن علم نفس نسبت به خویشتن و عدم امکان علم حصولی نفس در مورد خویشتن است. در این باب گفته اند: نفس ناطقه هرگز از خویشتن غافل نیست و همواره به ذات خویش علم حضوری دارد؛ چون در غیر این صورت اطلاق کلمه حی بر آن صحیح نخواهد بود. بنابراین اگر فرض شود که نفس ناطقه، علاوه بر علم حضوری که همیشه واجد آن است، دارای علم حصولی نیز است؛ یعنی صورتی از ماهیت خویش را در ذات خود دارا باشد، لازم می آید که اجتماع مثلین در خارج تحقق یابد.

ولی برخی بر این روش استدلال اشکال کرده و معتقدند که در علم حصولی نفس نسبت به خویشتن دو چیز با هم به اتحاد نرسیده اند، بلکه یکی از آنها به وجود عینی محقق است و دیگری به وجود ظلی. بنابر این علم حصولی نفس نسبت به خود، مستلزم اجتماع مثلین نخواهد بود.