امامت در قرآن۲

در مقاله گذشته

پیرامون معنا و مفهوم امامت، کلمات هم معنای امامت و اهمیت امامت در قرآن مطالبی

خواندیم. دراین مقاله الهی بودن نصب امام را بررسی می کنیم. نظرات و آراء خود را در

مورد این مقاله درج کنید.

د- الهی بودن منصب امامت

نصب امام نیاز به

معرفت و شناخت همه جانبه دارد که در قدرت و توان بشری نیست، جز خداوند متعال و

آنهای که از علم الهی و غیبی برخوردارند چنین معرفتی ندارند، جملا ت زیبای امام

هشتم دراین باره ما را از هر گونه لفاظی بی نیاز می کند، آن حضرت می فرماید: «همانا

امامت قدرش برتر، و شأنش بزرگ تر، و منزلش عالی تر،و مکانش منیع تر، و ژرفای آن

عمیق تر از آن است که مردم صرف اندیشه خود به آن برسند، یا با انتخاب و آراء خویش

به آن برسند و امامی را تصب کنند …». (حکیمی، علمیه الاسلامیه، ترجمه مصطفوی، ج

1، ص 284-285، تحف القعول، اسلامی، ص 460-461)  امام صادق (ع) می فرمود: «آیا

گمان می کنند که امامت بر ما (مردم) واگذاره شده هر گونه که خواستیم عمل می کنیم؟

نه به خدا، این عهدی است گرفته شده از رسول خدا به سوی مردمی پس مردمی تا برسد به

آخرین آنان». (اصول کافی، ج 1، ص 198) به این جهت قرآن نصب امامت را الهی می داند،

که به چند آیه اشاره می کنیم:

1- آیه ی خلافت:

«وَ

إِذْ قالَ رَبُّکَ لِلْمَلائِکَةِ إِنّی جاعِلٌ فِی اْلأَرْضِ خَلیفَةً قالُوا أَ

تَجْعَلُ فیها مَنْ یُفْسِدُ فیها وَ یَسْفِکُ الدِّماءَ وَ نَحْنُ نُسَبِّحُ

بِحَمْدِکَ وَ نُقَدِّسُ لَکَ قالَ إِنّی أَعْلَمُ ما لا تَعْلَمُونَ

و چون

پروردگار تو به فرشتگان گفت من در زمین جانشینى خواهم گماشت [فرشتگان] گفتند آیا در

آن کسى را مى گمارى که در آن فساد انگیزد و خونها بریزد و حال آنکه ما با ستایش تو

[تو را] تنزیه مى کنیم و به تقدیست مى پردازیم فرمود من چیزى مى دانم که شما

نمى دانید». (بقره، 30)

این خلافت الهی اختصاص

به حضرت آدم ندارد بلکه فرزندان او را از انبیاء و امامان شامل می شود، شاهدش آیات

متعددی است که خلافت را نسبت به انبیاء دیگر به کار برده است. (اذ جعل کم خلفا،

اعراف، 69؛ جعلناکم خلائف الارض، یونس، 14) (ر.ک: علامه طباطبائی، المیزان،

دارالکتب الاسلامیه، ج 1، ص 116) و این خلافت اعم از نبوت و امامت از طرف خدا جعل

شده است و خداوند خود باید خلیفه خود را تعیین کند نه دیگران، و راز این که آیه

شامل امامت نیز می شود این است که در آیه جمله اسمیه «جاعل» به کار رفته که نشان

میدهد خلافت تا پایان دینا ادامه دارد و چون با نبوت پیامبر اکرم (ص) رسالت پایان

یافته، خلافت در قالب امامت ادامه دارد.

2- آیه ی امامت:

درباره حضرت ابراهیم

می خوانیم [به خاطر آورید] هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود؛

و او به خوبی از عهده این آزمایش ها برآمد، خداوند به او فرمود:

«وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهیمَ رَبُّهُ بِکَلِماتٍ

فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنّی جاعِلُکَ لِلنّاسِ إِمامًا قالَ وَ مِنْ ذُرِّیَّتی قالَ

لا یَنالُ عَهْدِی الظّالِمینَ

و چون ابراهیم را پروردگارش با کلماتى بیازمود و وى آن همه

را به انجام رسانید [خدا به او] فرمود من تو را پیشواى مردم قرار دادم [ابراهیم]
پرسید از دودمانم [چطور] فرمود پیمان من به بیدادگران نمى رسد». (بقره، 140)

با توجه به این که امامت بعد از امتحان ابراهیم نسبت به ذبح اسماعیل بود و در آن

زمان حضرت ابراهیم مقام نبوت را دارا بود، این مقام امامت است، و آیه می گوید مقام

امامت را باید خدا عطا کند به همین جهت به تمام ذریه ابراهیم نمی رسد بلکه به کسانی

امامت می رسد که خداوند برگزیده باشد و خداوند هم کسانی را انتخاب می کند که معصوم

و پاک باشند.

این آیه به خوبی دلالت

دارد که انتخاب امام و نصب آن مختص خداوندی است و حتی امام قبلی بدون اول الهی حق

انتخاب امام بعدی را ندارد.

به همین جهت هر گاه

اعراب پیامبر می خواستند که به این شرط او را یاری می کنند بعد از آن حضرت که

جانشین او باشند، می فرمود. اختیار این امر با خداوند است من نیز در انتخاب جانشینی

خود اختیاری ندارم.

علاوه بر آیات فوق، از

آیه ی تبلیغ (مائده، 67)، اکمال (مائده، 5)، آیه ی ولایت (مائده، 55)، آیه ی اولی

الامر (نساء، 59) …. انتصابی بودن امامت بدست می آید. و روایات متعددی نیز براین

امر دلالت دارند.

مصداق های امامان برگزیده

در قرآن اسامی امامان

برگزیده به طور صریح نیامده، بلکه به صورت اشاره و غیر صریح بیان شده است، درآیه ی

اکمال و تبلیغ، ولایت و … به امامت امیر المؤمنان علی (ع) اشاره شده است و در آیه

ی تطهیر (احزاب، 32)، و مباهله (آل عمران، 61) و سوره هل اتی و … به پنج تن آل

عبا اشاره شده است

و در آیه مودت و پاداش

رسالت (شورا، 23)، آیه ی اولی الامر(نساء، 59) و به نوعی در آیه ی ولایت (مائده،

55) و … به همه امامان اشاره شده است. از جمله آیه ی که به تمام امامان آیه ی

امامت ابراهیم است که می رساند امامت در نسل غیر ظالم و معصوم او تا قیامت ادامه

دارد و هم چنین آیه ی ذیل به تمامی امامان از نسل امام حسین (ع) اشاره دارد:

« وَ جَعَلَها کَلِمَةً باقِیَةً فی عَقِبِهِ لَعَلَّهُمْ

یَرْجِعُونَ      

و او آن را در پى خود سخنى جاویدان کرد باشد که آنان [به توحید] بازگردند». (زخرف،

28)

ابا بصیر از امام صادق

(ع) از معنای آیه ی فوق پرسید فرمود: «هی الامامه جعلها الله عز و جل، فی عقب

الحسین (ع) باقیه الی یوم القیامه؛ مقصود امامت است که خداوند در نسل امام حسین تا

قیامت باقی گذارده است». (تفسیر نور الثقلین، حویزی، ج 4، ص 597)  و مرحوم

علامه درالمیزان نیز همین نظر را تأیید می کند که آیه مربوط به بقا و تداوم امامت

تا قیامت در نسل ابراهیم (ع) و امام حسین (ع) می باشد. (تفسیر المیزان، ج 18، ص

111)

و در روایات کاملا

مصداق و تعداد امامان مشخص شده است که دوازده نفرند، این روایات هم در منابع اهل

سنت آمده و هم شیعه، که در بخش های بعدی به آنها اشاره می شود. به عنوان حسن ختام 

به دو روایت اشاره می کنیم:

1- جابر بن عبدالله

انصاری می گوید: از پیامبر اکرم (ص) پرسیدم امامان بعد از شما چند نفرند؟ حضرت

فرمود: « یا جابر سألتنی رحمتک الله عن الاسلام با جمعه علامهم عده الشهور؛ جابر

خدایت رحمت کند، از تمام اسلام ازمن سؤال نمودی. تعداد آنان به تعداد ماههاست [یعنی

دوازده نفرند]». (ابن میثم بحرانی، غایه المرام، چاپ دوم، المقصد الاول، باب 2، ص

244، حدیث 2)

2- خوارزمی (از روایات

معروف اهل سنت است)  از سلمان نقل می کند: به حضور پیامبر شرفیاب شدیم که حسین

(ع) در آغوش او بود. چشمان او را بوسید فرمود: «به درستی تو سید و پدر سادات هستی،

تو خود امام و فرزند امام هستی، تو خود حجت [خدایی] و پدر نه حجت از نسل خود هستی

که نهمین آنها قائم انهاست». (مقتل خوارزمی، مکتبه المفید، قم، ج 1، ص 146).

مقاله امامت در قرآن پایان یافت. اما از شماره

آینده مقاله ای با نام «امامت از دیدگاه تشیع و تسنن» درج می شود که مبحث امامت را

پی می گیرد. با نظر خود ما را همراهی کنید.