چکیده:
 

با توجه به اینکه امروزه در دنیای اسلام، رواج دین گرایی افزایش پیدا کرده است و درصد مسلمانان جهان رو به افزونی است. اسلام از همان ابتدا پایه-گذاریش توسط پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) برای مکتبش قانون و هدف هایی را معین نمود و یکی از قانون های اسلامی که در زمان پیامبر بصورت آیه بر ایشان نازل شد بحث موسیقی بود که در متن مقاله بدان اشاره خواهد شد و این مسأله هرگاه به انحراف کشیده شود، مبنای اسلام به سمت کجی و انحراف پیش می رود بنابراین ما در این مقاله ابتدا به تحلیل مفهوم موسیقی و غناء، پرداخته و ضررهای انحرافی موسیقی (غناء) را از دید آیات و روایات و سخنان دانشمندان و علم امروز بیان می کنیم.
کلید واژه:موسیقی، غناء، مضرات، لهو، ، فساد، انحراف

مقدمه:
 

موسیقی واژه آشنا برای اکثریت جامعه است، چرا که بیشتر مردم با آن سر و کار دارند. عده ای برای آرامش روحی در برابر مشکلات و خستگی های روزمره و عده ای برای بدست آوردن مالی در مغازه شان آن را در معرض شنیدن خریدار قرار می دهند و بالاخره سرگرمیِ بسیاری از انحرافات و گناهان در شب نشینی-هاست. با این وجود چرا موسیقی در بین افراد مردم شیوع پیدا کرده است؟ آیا اسلام ضررهای آن را بیان نکرده است؟ آیا اسلام حرمت موسیقی (غناء) را بدون دلیل رها کرده است؟ یا آنکه ضررهای آن را بیان نموده ولی بی توجهی غفلت ما آن را به فراموشی سپرده است. به هر حال انسان حساس و پر از عواطف است و تحریک احساسات و عواطفش او را مجبور به هر کاری می کند حتی خودکشی، بنابراین قبل از آنکه انسان رو به موسیقی (غناء) بیاورد باید ضرر متنابه آن را بررسی کند.انسانی که راهی را بدون شناخت آن طی کند مطمئناً به ذلالت و گمراهی و انحراف کشیده می شود پس بیاییم از کلام خدا و کلام خلیفة خدا حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) و بسیاری از محققان و دانشمندان درس عبرت بگیریم و گوش خود را به شنیدن هر لغو و لهوی عادت ندهیم که ترک عادت سخت تر از بسیاری از کارهاست.

آموزه های دینی، اجتماعی موسیقی
 

از دیدگاه روانشناسان اگر موسیقی مبنای سازندگی و بالندگی و نیز حامل پیام ارزشی باشد می تواند تأثیرات مثبتی بر فرد و جامعه به جا بگذارد. همچنین روانشناسان متفق القولند که موسیقی یکی از عوامل اصلی ایجاد هیجان بوده و موجب افزایش برانگیختگی در افراد می شود.در شریعت اسلامی آن بخش از موسیقی که حکم غناء را در بر می گیرد به خاطر ضرر و فسادی که بر روح انسان وارد می سازد، منع گردیده است و از مطالعه مجموعه روایات و احکام اسلامی ملاحظه می شود که موسیقی حرام (غناء) موجب اثرات منفی روحی و معنوی بسیاری است. و همانطور که در اسلام بعضی از خوراکیها منع گردیده است و در دیدنی ها، دیدن برخی چیزها جایز نمی باشد، در شنیدنی ها نیز اسلام شنیدن برخی از موسیقی ها را به خاطر ضرر و فسادی که در روح انسان ایجاد می کند منع نموده است و برای موسیقی محدودیت ها و موازینی را وضع نموده چرا که اسلام معتقد است که انسان نباید اسیر احساسات شود؛ لذا باید توجه داشت که اسلام مخالفت با ذات موسیقی ندارد، استاد حسین الهی قمشه ای می-گوید: (موسیقی یکی از معجزات پیامبر خدا حضرت داوود( علیه السلام) می-باشد. و خداوند نیز در بهشت انسان را به شنیدن موسیقی های دلنواز و صدای خوش وعده داده است.) با این اوصاف می گوئیم موسیقی که در اسلام مورد مذمت قرار گرفته است، موسیقی (غناء) است که با آیات و روایات به اثبات آن می-پردازیم.

تحلیل مفهومی (غنا) و (موسیقی):
 

مفهوم شرعی (غنا) و (موسیقی) مهم ترین مسائل این بحث به شمار می رود. بطوریکه این مسأله در ابهام و پیچیدگی از بی نظیرترین مسائل به حساب می-آید. از این رو برای ورود موفق به بحث موسیقی، لازم است معانی مراد از اصطلاحات این باب را مورد بررسی قرار دهیم.
1. معنای موسیقی
موسیقی در زبان فارسی به کسر قاف و سکون یا و در زبان عربی به فتح قاف و الف مقصور تلفظ می شود و از کلمة یونانی گرفته شده که آن واژه نیز از نام یکی از نُه رب النوع اساطیری یونان یعنی حامی هنرهای زیبا است و در انگلیسی و زبانهای دیگر اروپایی به شکل های متنوع در آمده است.(1) کلمة موسیقی از کلمات معرّب است و در رسائل اخوان الصفا مترادف با غنا به معنای آواز خوش و سرور آمده است.در تعریف موسیقی گفته اند: علم به احوال نغمات است و روح از آن لذت می برد. کارشناسان آن را هنر احساسات، بوسیلة صدا دانسته اند، صداهایی با ارتعاشات منظّم، هم آهنگ و متناسب. (اقبال، 114)(2)
2.مفهوم لغویِ غنا :به طور کلّی لغویان در بیان معنای غنا در چند محور اساسی خلاصه می گردد:
الف) صوت شادی آفرین: ابن منظور، غنا را به صدای شادی آفرین معنا نموده است.
ب) صوت طَرب آور: بسیاری معنای غنا را مقیّد به قید (طرب) دانسته اند. فیروزآبادی در معنای غنا چنین می گوید: الغناء ککساء من الصوت ما طرب به، غنا همچون کساء در اعراب صوتی است که حالت (طرب) به وسیلة آن ایجاد می-شود. دهخدا نیز در معنای غنا چنین می نویسد: آواز خوشی که طرب انگیزد.
ج) کشش: انصاری از برخی از لغویان نقل می کند: الغناء هو مدّ الصوت، غنا کشیدن صوت است. ابن اثیر نیز همین معنا را غنا می پسندد و می گوید: کل من رفع صوته و ولاه فصوته عند العرب غناء، هر کس که صدایش را بلند کرده و آن را بکشد و ادامه دهد نزد عرب غناست.مقصود ابن اثیر این است که صدای حاصل را غنا می نامند، نه خواننده را.د) صوت مرجّح (ترجیح دار): بسیاری از فقها و لغویان، قید ترجیح را در معنای غنا ذکر نموده اند. قاموس در معنای غنا، قید (رجع) را که به معنای ترجیع و غلتاندن صداست ذکر می کند. فخرالدین طریحی نیز در قسمتی از تعریف غنا می گوید: الغناء ککساء الصوت المشتمل علی الترجیح. غنا همچون کساء (در حرکت) صوتِ دربردارندة ترجیح است.هـ) سماع: برخی نیز (سماع) و (غنا) را به یک مفهوم گرفته و بدین گونه تعریف کرده اند: و الغناء بالکسر من السماع؛ المسمعه: المغنیه.با وجود اختلافات آرای لغویان، می توان یک معنای مورد اتّفاق را از محتوای کلام آنان بدست آورد و آن عبارت است از (آواز خوش شادی آفرین)با این تعریف درمی یابیم که معنای شرعیِ غنا مساویِ معنایِ لغویِ آن نیست؛ چون هر (صوت شادی آفرین) غنای مورد نظر شرع نیست، وگرنه باید هر گونه صوتِ نشاط آور، حتی در قرائت قرآن و اذان نیز، از سوی شارع، حرام و ممنوع گردد؛ در حالی که چنین نیست و حتی احادیثی در استحباب آن وارد گردیده است.

قضاوت قرآن در مورد موسیقی
 

آیه اول: (و لا تَقفُ ما لیسَ لَکَ بِهِ عِلمٌ إِنَّ السَّمعَ و البَصَرَ و الفُوءادَ کُلُّ اولئکَ کانَ عنه مَسئولاً)(3)و مبادا به دنبال چیزی که حقانیت آن را نمی دانی بروی، زیرا گوش و چشم و دل همه را بدان بازخواست کنند.مسعده بن زیاد می-گوید: نزد امام صادق (علیه السلام) بودم که مردی به آن حضرت عرض کرد: پدر و مادرم به فدایت من همسایگانی دارم و آنان کنیزکانی دارند که آواز می-خوانند و با ابزار غنا می نوازند؛ هرگاه به دستشویی می روم و آن صداها را می شنوم ماندنم را طول می دهم تا آن صداها را بیشتر بشنوم، چگونه است؟ حضرت به او فرمودند: این کار را مکن. آن مرد گفت: به خدا سوگند! من به سوی مجلس آنان نمی روم بلکه این صدایی است که با گوش خود می شنوم. امام صادق( علیه السلام) فرمودند: تو را به خدا سوگند! آیا نشنیده ای که خداوند می فرماید: گوش و چشم و دل، همه را بازخواست کنند؟ گفت: آری؛ به خدا سوگند هرگز این آیه از کتاب خدا را نه از عجم و نه از عرب نشنیده بودم و بدرستی که دیگر چنین کاری را انجام نخواهم داد و از خدا طلب مغفرت می-کنم. حضرت فرمودند: برخیز و غسل کن و هرچه می خواهی درخواست کن زیرا تو بر امر گناه بزرگی بودی، اگر در آن حال بدون توبه از دنیا می رفتی در حالت بسیار بدی بودی حمد و سپاس خداوند را بگو و از او درخواست توبه کن و از انجام هر کاری خدا را ناخوش نیاید رها کن.(4) اساس اجتماعی که بر مبنای اسلام پایه گذاری شده است اگر به خطر بیافتد همه جامعه به خطر کشیده می شود و رفته رفته، اجتماعی بی روح می ماند که هیچ از خود حرکت ندارد و در گوشه ای افتاده است و خاصیتی ندارد و یکی از چیزهایی که اجتماع اسلامی را به خطر می اندازد، گناه و معصیت و شیوع پیدا کردن آن است همانطور که پیامبر( صلی الله علیه و آله) فرمودند: چهار چیز در مورد گناه از اصل گناه شنیع تر و بدتر است: کوچک شمردن گناه، افتخار کردن به گناه، خوشحال شدن به گناه، تکرار نمودن گناه.(5) در اجتماع ما یکی از انحرافات مهم و شایع مسئله غنا و موسیقی است که در هر کوچه و بازار و در هر مغازه و هر خانه-ای راه یافته است؛ بطوری که حتی وسیلة سرگرمی کودکان، رونق کارگران، نشاط مسافران، جلب مشتری و فروش کالا به حساب آمده و در هر نقطه ای جای خود را باز نموده است و بسیاری با وسائل گوناگون این گناه را ترویج می-کنند بدون آنکه بدانند آیا این کار از نظر دین مبین اسلام و شریعت رواست یا نارواست، بی ضرر است یا ضرر خطرناک.لذا ما در این مقاله به بررسی تحلیل مفهوم موسیقی و غنا پرداخته و سپس از نظر روایات اسلامی و علم و دانش به آن پرداخته، ضررهای آن را بیان می نمائیم تا آنها که می خواهند بیدار شوند و در پیشگاه خداوند سرافکنده نباشند عبرت گیرند.
آیه دوم: بل نقذفُ بالحقَّ علی الباطِلِ فیدمغُهُ فإذا هو ذاهقٌ و لکم الویلُ ممّا تصفونَ(6)بلکه ما بوسیلة حق بر سر باطل می کوبیم تا آن را نابود سازد و آن باطل به نابودی کشیده می شود و وای بر شما از آنچه توصیف می کنید.عبدالاعلی می گوید: از امام صادق( علیه السلام) دربارة غنا سؤال کردم و گفتم: می-گویند که پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) رخصت داده اند که بگویند (ترانه-ای را به این مضمون بخوانند): ما آمده ایم شما را، ما آمده ایم شما را، ما را خوش آمد بگوئید، ما را خوش آمد بگوئید. آن حضرت فرمودند: دروغ می-گویند: بدرستی که خداوند می فرماید: ( بل نقذفُ بالحقَّ علی الباطِلِ …) سپس فرمودند: وای به حال فلانی از آنچه نسبت می دهد. (مقصود کسی بود که در آن مجلس حضور نداشت و این سخن دروغ را به پیامبر صلی الله علیه و آله نسبت داده بود.)آیه سوم: (ذلک و مَن یعظم حُرُماتِ اللهِ فَهوَ خَیرٌ له عندَ رَبِّه و اُحلّت لکم الأنعام إلا ما یُتلی علیکم فاجتنبوا الرّجسَ مِنَ الأوثانِ و اجتنبوا قولَ الزّور)(7)هر کس از حرام دست بردارد، نزد پروردگارش برای او بهتر است و چهارپایان بر شما حلالند مگر آنهایی که برایتان خوانده شده. پس از پلیدی از بت ها و سخن باطل و دروغ اجتناب ورزید.ابوبصیر می گوید: از امام صادق علیه السلام دربارة سخن خداوند عزّوجل (فاجتنبوا الرّجسَ مِنَ الأوثانِ و اجتنبوا قولَ الزّور)(8) سؤال کردم، فرمود: مقصود از آن غنا و موسیقی است. آیه چهارم: (و مِن الناسِ من یشتری لَهوَ الحدیثِ لیضل عن سبیل الله بغیر علمٍ و یتخِذ هُزواً اولئک لهم عذاب مُهینٌ)(9)برخی از مردم خریدار سخنان بیهوده (غنا) هستند تا بدین وسیله مردم را از راه خدا گمراه کنند و قرآن را به مسخره می گیرند. آنان کسانی هستند که عذابی خوارکننده برایشان است.از امام صادق(علیه السلام) در مورد سخن خداوند متعال سؤال شد: (و مِن الناسِ من یشتری لَهوَ الحدیثِ …) فرمود: امام باقر( علیه السلام) فرمود:( هو الغناءُ و قد تواعَدَ الله علیه بالنّار)(10) آن غنا می باشد و همانا خداوند برای آن وعدة آتش داده است.آیه پنجم: و اقصِد فی مَشیکَ و اغضُض من صوتک إنّ انکر الأصوات لصوتُ الحمیرِ(11)از نصایح لقمان به فرزندش است که فرمود: در رفتارت میانه را برگزین و صدایت را فرود آور زیرا ناخوش ترین صداها صدای خران است.افتخار جهان تشیع شیخ محمد بن حسن الحر العاملی رحمه الله صاحب کتاب (وسائل الشیعه) در کتاب ارزشمند خود (الإثنی عشریّه فی الرّد علی الصّوفیه) از جمله آیاتی که در حرمت غنا (موسیقی) ذکر می فرماید، آیه ( إنّ انکر الأصوات لصوتُ الحمیرِ)(12) می باشد و می نویسد: به روایت برخی از علمای ما منظور از این صدا غناست.

موسیقی از دیدگاه اسلام
 

پیامبر( صلی الله علیه و آله) فرمودند: هر کس به لهویات گوش دهد در روز قیامت در گوش او سرب آب شده ریخته خواهد شد.(13) (و من الناس من یشتری لهو الحدیث) … و برخی از مردم سخنان بیهوده را می خرند تا مردم را از روی نادانی از راه خدا گمراه سازند و آیات الهی را استهزاء گیرند؛ برای آنان عذابی خوارکننده است. (لهو الحدیث) به هر گونه سخن با آهنگ سرگرم کننده و غفلت زا گفته می شود. روایات متعددی آن را به غنا تفسیر کرده اند.
1.گرایش به فساد:غنا و آواز مطرب لهوی، انسان را به سوی فساد اخلاقی می-کشاند، پیامبر صلی الله علیه و آله می فرمایند: (غنا نردبان زناست)(14) یعنی مقدمة آن.
2.بی غیرتی:امام صادق( علیه السلام) فرمود:اگر در منزلی چهل روز نوای موسیقی پخش شود، شیاطین وارد شده، چنان قدرت نمایی می کنند که غیرت و حفظ ناموس را از او بردارد، آنچنانکه حتی اگر به ناموس وی هم تجاوز شود در نزد او اهمیتی ندارد. همچنین فرمود: (خانه ای که در آن موسیقی باشد از فساد و فحشاء مصون نخواهد بود.)(15) در حدیث دیگری آمده (… ایاکم و الغناء فانه ینقص الحیاء)(16). از غنا و موسیقی دوری کنید زیرا موسیقی حیا را از بین می برد، شهوت را زیاد می کند، مردانگی را نابود می سازد، و هر کاری که شراب می کند موسیقی هم انجام می دهد.و این همان چیزی است که ما از آن می ترسیدیم، جامعه را فرا خواهد گرفت و دیگر کسی پایبند به اصول اخلاقی نخواهد بود و این است علامت به سوی ناکجا آباد ….
3.پست ترین مخلوق:قال الصادق( علیه السلام):( مجلسُ الغِناءِ مجلسٌ لا ینظُرُ اللهُ عزّوجل إلی أهلِهِ و الغِناءُ أخبثُ ما خلق اللهُ تعالی و الغِناءُ یُورثُ النفاقَ و یُعقَبُ الفَقر)(17)امام صادق (علیه السلام) فرمودند: مجلس موسیقی و آوازه-خوانی، مجلسی است که خداوند متعال بر اهل آن نظر رحمت نمی اندازد و موسیقی و آوازه خوانی بدترین و پلیدترین آفریدگان خداوند هستند. موسیقی و آوازه خوانی دورویی و تهیدستی به بار می آورد.
4.آموزش کفر …قال الصادق( علیه السلام): (لا یَحِلُّ بَیعُ الغناءِ و لا شِراؤُهُ وَ استِمَاعُهُ نِفاقٌ و تَعَلُّمُهُ کُفرٌ)(18)امام صادق( علیه السلام) فرمودند: خرید و فروش آلات موسیقی حرام است و گوش دادن به آن دورویی و آموختن آن (همسان) کفر است
5.روی گردانی خدا:از امام صادق (علیه السلام) در مورد غنا سئوال شد، امام( علیه السلام) فرمود: (لا تدخلوا بُیُوتاً الله مُعرِّض عن أهلها) به خانه ای که خداوند از اهلش روی گردانده وارد نشوید.(19)
6.رفتن برکت:پیامبر( صلی الله علیه و آله) فرمود: (لا تدخُلُ الملائکه فیه خمرٌ او طنبور او نرد و لا تستجابُ دُعاءُهُم و تَرفع عنهم البرکه) فرشتگان به خانه-ای که شراب، وسایل موسیقی و قمار، مانند: تنبور، نرد و آن باشد وارد نمی-شوند و دعای اهل خانه مستجاب نمی گردد و خیر و برکت هم از آنجا می رود.(20)
7.حشر نوازنده :قال رسول الله( صلی الله علیه و آله )یُحشَرُ صاحبُ الطُّنبُورِ یَومَ القیامَهِ و هُوَ أسوَدُ الوَجهِ و بیَدهِ طُنبُورٌ مِنَ النّار و فوقَ رأسِه سَبعُونَ ألفَ ملِکِ بید کُلِّ مَلِکِ مِقمَعَهٌ یضربونَ رأسَهُ و وَجهَهُ وَ یُحشَرُ صاحِبُ الغِناءِ مِن قَبرِهِ أعمَی و أخرَسَ و أبکَمَ و یُحشَرُ الزّانیِ مثلَ ذلک و صاحبُ المِزمارِ مِثلَ ذلِکَ و صاحِبُ الدَّفِّ مثلَ ذلک.(21) پیامبر اکرم( صلی الله علیه و آله) فرمودند: اهل طنبور (نوازنده و شنونده و …) روز قیامت در حالی محشور می شوند که روسیاه هستند و طنبوری از آتش به دست دارند و هفتاد هزار فرشته از بالای سر با عمود آهنین بر سر و صورت آنها می زنند. آوازه خوان کور و کر و گنگ از گورش محشور می گردد و زناکار و نوازنده نی و نوازنده دف نیز با این حالت محشور می شوند.
8.مرگ ناگهانی و کوتاهی عمر:امام صادق علیه السلام فرمود: (بیتُ الغناء لا تؤمِن فیه الفجیعه و لا تُجاب فیه الدّعوه و لا یَدخُلُه الملک)(22) خانه ای که در آن غنا باشد از مرگ و مصیبت دردناک ایمن نیست و دعا در آن به اجابت نمی-رسد و فرشتگان وارد آن نمی شوند.
9.نهی نبوی صلی الله علیه و آله: قال رسول الله( صلی الله علیه و آله): أنهی أمتّی عَنِ الزّفنِ و المِزمارِ و عَنِ الکوبَهِ و الکنارات(23)
10.موسیقی باعث قساوت قلب می گردد: یکی دیگر از اثرات شوم موسیقی مبتذل بر روان انسانها پدید آوردن بیماری قساوت قلب در انسان می باشد و مؤید این کلام حدیثی از رسول خدا( صلی الله علیه و آله) است که می فرمایند: گوش دادن به صداهای طرب انگیز و موسیقی و آوازخوانی دل انسان را می میراند(24)به عبارت دیگر افرادی که به گوش دادن موسیقی مداومت دارند قلبشان مریض می-گردد و نتیجه قساوت قلب این می شود که دیگر موعظه و پند در این قلوب اثر نمی کند زیرا بر طبق آیات قرآن، اثر گناه قساوت قلب است. و آیه هفتم سورة لقمان می فرماید: کسی که خریدار لهو الحدیث شد گویا در مدت زمانی گوشهای این ها بسته شده و از شنیدن بازمانده است و دیگر هیچ موعظه ای در آن اثر نمی کند در حالی که اگر گوش هایشان بسته نمی شد بسیاری از پندها و حقایق را ادراک می کردند و می شنیدند پس علت بسته شدن گوش های اینان، و قسی شدنشان، به علت گوش دادن به موسیقی است.
11.نوازندة موسیقی همچون خوک و میمون مسخ شده اند:رسول خدا( صلی الله علیه و آله) فرمودند: گروهی از امّت من در آخرالزمان به صورت خوک و میمون مسخ می-شوند. عرض شد یا رسول الله آیا این ها شهادت به یگانگی خدا و رسالت شما می-دهند و روزه می گیرند و نماز می گزارند؟ فرمود بلی. عرض شد پس چرا مسخ می-شوند؟ فرمود: برای اینکه ایشان از آلت موسیقی می نوازند و شراب می نوشند پس ایشان صبح می کنند در حالی که به صورت خوک و میمون مسخ شده اند.(25) پیغمبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلّم) فرمودند: روزی در امت من فرو رفتن در زمین و سنگباران ظاهر می شود. گفته شد: یا رسول الله چه وقت این طور می-شود؟ فرمود: هرگاه آشکار شود آلات موسیقی زنان خواننده و شرابخواری، به خدا قسم مردمانی از امّت من در شب خوش و با کیف و ناز سرگرم بازی هستند پس در صبح آن شب میمون و خوک شده اند به سبب آنکه حرام خدا را حلال نموده-اند و زنان خواننده را با خود جمع کرده و کار آنها شرابخواری و پوشیدن حریر است.(26) و اینکه در این روایت می فرماید: ایشان به صورت خوک و میمون می شوند شاید کنایه باشد به اینکه تمام صفات حیوانیت خوک و میمون را می-گیرند و از صورت انسانیت بیرن می روند و همچون حیوان زندگی می کنند.
12.ملّتی که به پاکی ستایش نمی شوند.امام زین العابدین( علیه السلام) فرمودند: خداوند متعال ملتی را که نغمه ساز و آوازه آنها همیشه بلند است به پاکی و تقوا نمی ستاید.(27) ضرر موسیقی و تأثیرات آن از دیدگاه دانشمندان جهان بر اساس نظریه بسیاری از روانشناسان و دانشمندان، موسیقی احساسات بشر را در مسیر غیر عادی گسترش می دهد و انسان را در یک عالم ناخودآگاه فرو می برد و قوه خیال بافی غیر واقعی را در انسان زیاد می کند.
1.هگل، فیلسوف مشهور آلمانی می نویسد:ذکر و عبادت مسلمانان در معابد بی-آلایش خود فکر می آورد، و دعای مسیحیان در کلیسا در عربده ناقوس و نقش و نگار در و دیوار، تشویش خاطر.(28)
2.کانت، فیلسوف معروف آلمانی موسیقی اگر از همه هنرها مطبوع تر باشد، ولی چون به بشر چیزی نمی آموزد از تمام هنرها پست تر است. (29)
3.گوتیه می گوید: موسیقی عزیزترین ولی نامطلوب ترین سر و صداهاست؛ جداً من سکوت را بر دل انگیزترین نغمه ها ترجیح می دهم(.30)
4.فرانکو باتیاتو (خواننده مشهور راک)انسان کافی است پیام های برخی گروههای راک را گوش دهد تا شیطان پرست شود.(31)
5.لئون تولستوی نویسنده روسی : موسیقی محصول تحریک احساسات و هدف احوال نفسانی و عواطف انسانی است.(32)
6.شهید مطهری (ره)واقعاً موسیقی قدرت عظیم و فوق العاده ای مخصوصاً از جهت پاره کردن پرده عفت و تقوا دارد.(33)
7. علامه جعفری (ره)اگر موسیقی آنچنان که عاشقان دلباخته اش می گویند حقیقتاً روح انسان را تصفیه می کند چرا با شیوع موسیقی در شرق و غرب بیماریهای روانی و فساد اخلاقی به حدی رسیده است که گفتگو دربارة آن باعث شرک سازی است.(34)

موسیقی از دیدگاه روانشناسی
 

عموماً موسیقی موجب افزایش برانگیختگی در افراد می شود که به آن علاقه دارند و در واقع حالتی از هوشیاری، آگاهی، دلبستگی و تهییج در آنها افزایش می یابد. در نتیجه افراد در این حالت احساس اجبار می کنند که یا بکوبند یا با انگشتان خود ضرب بگیرند. البته گفته می شود شنیدن موسیقی-هایی که بر مبنای آهنگ ضربان قلب تدوین شده اند، در آرامش اعصاب و کاستن تنش افراد مؤثر است. شواهدی نیز وجود دارد که موسیقی از تمرکز عمیق جلوگیری می کند، همان گونه که زاکر کاندل، موسیقی شناس آلمانی خاطرنشان می کند مسابقات شطرنج هرگز با موسیقی همراه نمی شوند. موسیقی وقتی با آهنگهای نشاط انگیز یا نواهای حزن انگیز و مخصوصاً اگر با ارتعاشات عجیب و غریب موسیقی (سمفونیک یا جاز) همراه گردد مسلماً تعادل لازمی را که بایستی بین دو دسته عصب سمپاتیک و پاراسمپاتیک وجود داشته باشد بر هم زده و شخص را به گرفتاری ها و امراضی مبتلا می سازد. مثلاً آهنگهای افراطی نشاط انگیز می تواند نوعی تحریک اعصاب یاد شده را ایجاد کرده، بطوری که آنها را تهییج نماید و بتدریج فرد را دچار ناراحتی های روانی می کند و در نتیجه علائمی همچون بیداری های شبانه، فعالیت های بی موقع، خوشیهای ناگهانی، خنده های بی جا، پرگوئی، و ادای سخنان مسخره و حالت عصبانیت در فرد پدید می آورد.همچنین با ادامه این وضعیت ممکن است شخص دچار علائمی شبیه مرض مانی (Mania) که نوعی اختلال خلقی است گردد. به طوری که موسیقی تند، بدون آنکه تحریک یا تهدیدی در آن وجود داشته باشد احساسات خصمانه را در افراد افزایش می دهد. از جمله بیماری هایی که در اثر تحریکات موسیقی ایجاد می شود را می توان به شرح زیر نام برد: 1.هیجان: روانشناسان متفق القولند که موسیقی یکی از عوامل اصلی هیجان می باشد و برای آن شواهدی ذکر نموده-اند.2.اختلالات دماغی: در این بیماری خرد و اندیشه از انسان سلب می شود و به تدریج آشفتگی های روحی و فکری و نگرانی های روانی پدید می آید.3.ضعف اعصاب: ویلیام جیمز در مورد مضرات موسیقی مبتذل می گوید: ممکن است خداوند از گناهان ما بگذرد ولی ضعف اعصاب دست از سر ما برنمی دارد.4.پارانویا (بدبینی) 5.سیکلوتمی (دوره های متناوب سرخوشی خفیف و افسردگی)35 6. سلب اراده و شکست شخصیت 7.سلب غیرت 8. عامل جنایت 9.ویکتور هوگو نویسنده مشهور فرانسوی می گوید:علت اینکه ما از موسیقی خوشمان می آید این است که در عالم خیال ها و رویاها فرو می رویم.36 10.ویلیام جیمز:ممکن است خداوند از گناهان و گناه موسیقی ما بگذرد ولی ضعف اعصاب دست از سر ما برنمی-دارد.37 11.دکتر اوریزن اسوت مارون:هیجان بزرگترین عامل سکته های قلبی است و هنرمندان اغلب به سکته های قلبی درگذشته اند، از این بیان معلوم می شود هیجان حاصل از موسیقی تا چه حد خطرناک است.38 12.زنجیر بردگی 13.اتلاف وقت 14.افسردگی و خمودگی 15.بیماری فشار خون 16.آسیب رساندن به دستگاه شنوایی به گوش اندام شنوایی و وسیلة مشخص نمودن صداها و یک عضو کم مقاومت و حساس و ظریف است. از این رو طبق تحقیقات دانشمندان اصوات موسیقی چون مصنوعی و غیرطبیعی هستند، فشاری چندین برابر صداهای دیگر بر سلول های شنوایی وارد می سازند. هر چقدر این موسیقی نامطبوع تر باشد، ارتعاشات سلول-های شنوایی بیشتر و شدیدتر می گردد. این لرزش ها و ارتعاشات غیرطبیعی که حاصل نوای موسیقی است هر بار باعث از بین رفتن تعدادی از سلول های شنوایی شده و مدتی نه چندان زیاد، برای کسانی که به موسیقی و آوازه خوانی اشتغال دارند، تولید ضعف سامعه و در سطح بالای آن کری ایجاد می کند. روی همین اصل چند تن از موسیقی دانان مشهور از جمله روبرت آلمانی که از 18 سالگی به موسیقی پرداخته در سن 42 سالگی به کلی از نعمت شنوایی محروم گشت و سرانجام در سن 46 سالگی درگذشت. 17.کاهش سن :بر اساس آمار سنی افراد نشان می دهد که کهنسال ترین افراد دنیا عمری بین 80 تا 120 سال داشته اند. این در حالی است که میانگین آمار سن نوازندگان در حدود 50 سال می باشد. اکثر این اشخاص در سن کم و در حال ابتلا به بیماری های گوناگون جسمی و روحی درگذشته-اند.

پي‌نوشت‌ها:
 

1.حاشیه برهان ،معین
2.مبانی فقهی غناء وموسیقی ص5
3.اسراءآیه 32
4.کافی ج6 ص432
5.مستدرک الوسائل ص1286-مستدرک الوسائل ص128
7.انبیاءآیه17 الی 19
8.حج آیه 31
9.وسائل الشیعه 17-303
10.لقمان آیه 7
11.مستدرک الوسائل 13-212
12.لقمان آیه 20
13.محبوب محبوب ص217
14.مسترک الوسائل ج2 ص495
15. بحار الانوار ج76 باب 99
16.وسائل ج12 ص223
17.کافی ج 6
18.دعائم الاسلام 2-207 فصل 4 ح756
19.محبوب محبوب ص224
20. کافی ج6ص432
21.وسائل الشیعه ج12ص235
22.بحار الانوار ج76ص253 ح12
23.کافی ج6ص433
24. وسائل الشیعه ج17-ص314–کافی ج6ص431
25.کنز العج14ص281مال
26 .وسائل الشیعه ج12
27.فروع کافی ج6ص437 مناظره دکتر وپیروژه ص452
28.هنرمند کیست ؟ص113
29.موسیقی از نظر دین ودانش ص31
30.جوان وموسیقی ص62 و63
31.تعلیم وتربیت در اسلام ص44
32.مبانی فقهی روانی موسیقی ص44موسیقی در اسلام ص17
33.موسیقی از نظر دین ودانش ص-34
34.بهشت جوانان ص357
 

منابع ومأخذ:
1.قرآن کریم
2.انسان وموسیقی ،شرف خانی ،خویی،احمد نشر مشهور قم –چاپ1380
3.بحار الأنوار ،مجلسی ،محمد باقر ،نشرالوفاء-بیروت
4.بهشت جوانان ،محمدی نیا ،اسدالله ،نشر سبط اکبر
5.جوان وموسیقی ،شبستانی راد ،محمد جواد ،نشر لاهوتیان چاپ سوم
6.کافی ،ثقه السلام ابوجعفر محمدبن یعقوب بن اسحاق الکلینی الرازی ،دار الکتب الاسلامیه ،تهران چاپ سوم ،1388ه
7.کنز الفوائد ابوالفتح محمدبن علی کراجی نشر مکتبه المصطفی ،قم
8. موسیقی از نظر دین ودانش ،بهجتی ،محمد حسین ،مجله معارف ،شماره 8 1346،
9.موسیقی وغناء،نوری ،محمد اسماعیل نشر بوستان کتاب ،چاپ اول
10.مقدمه ای بر موسیقی درمانی ،اشمیت ،پترز ،ژاکلین ،نشر اسرار دانش ،تهران ،1384
11.مستدرک الوسائل ،نوری الطبرسی ،حسین ،موسسه آل البیت قم
12.محبوب محبوب ،تربت کربلایی ،حیدر ،نشر حبیب ،چاپ 1387
13.دعائم السلام ،نعمان بن محمدبن التمیمی المغربی ،نشر ذار الوعارف
14.وسائل الشیعه ،حر عاملی محمد حسن ،موسسه آل البیت ،قم
15.سایت اندیشه قم
16.سایت حوزه نت
17.نت شیاطین ،چهل حدیث درباره موسیقی ،فاطمه ،ولی