در مورد اندام و شمايلات حضرت رسول ـ صلّي الله عليه و آله ـ و ائمه معصومين ـ عليهم السّلام ـ آن چه كه از روايات در اين باب استفاده ميشود، اين است كه، هم چنان كه ايشان در محاسن اخلاق و چهره باطني بهترين خلائق عالم بودهاند، در شمايلات و كمالات و صورت ظاهري نيز، جميلترين بني آدم ـ عليه السّلام ـ بودهاند.
در حاشيه مكارم الاخلاق، ص 197 در شرح قصيده علويه آمده است: پيغمبر اكرم ـ صلّي الله عليه و آله ـ به قدري زيبا و در كمال زيبايي بودند كه قوه نطق بشر، عاجز از وصف آن است و قلم از بيان آن ناتوان و انديشه از تصور آن عاجز است و در پايان قصيده ميگويد، جميلترين بشري كه در روزگار به وجود آورده، خلقاً و كمالاً، همانا جمال مبارك محمدي بوده كه چون آفتاب روي زمين ميدرخشد.
سيد جعفر تبريزي در رساله سواديه مينويسد: پيغمبر اسلام كاملترين مردم از حيث خلقت و داراي صفات ممتاز بوده است.
مردي توصيف گر به نام هند بن ابي هاله در حجاز بود. امام حسن مجتبي ـ عليه السّلام ـ از او پرسيد: جدم چگونه بود؟ پاسخ داد: رويش مانند ماه شب چهارده ميدرخشيد، قامتش رسا، سرش بزرگ. مويش نه پيچيده و نه افتاده، رنگش روشن و سفيد، پيشانيش گشاده، ابرو كماني و پرمو و از هم گشاده و ميان آنها رگ خشم نمايان، در وسط بيني برآمدگي داشت، ريشش انبوه، سياهي چشمش شديد، گونههايش نرم و كم گوشت، دهان بزرگ و دندانهاي باريك و خوشاب، ثنايا از هم گشاده، گردن مانند نقره سفيد، خلقش معتدل، اعضا بهم گرفته، سينه و شكم برابر، دوشهايش از هم دور، سرهاي استخوان ستبر، شانهها و قسمتهاي بالاي سينه داراي مو، بند دست دراز و كف دست و پنجهها و پاها درشت، انگشتان كشيده و دراز، آرنجها درشت و ستبر، باريكي كف پا خالي و كم گوشت، هنگامي كه راه ميرفت با وقار حركت ميكرد و گامها را گشاده بر ميداشت. وقتي بر چيزي توجّه ميكرد سرتاپا متوجه ميشد، چشمها را فرو ميداشت و بيشتر به زمين نگاه ميكرد تا به آسمان.[1]مرحوم علامة مجلسي درباب شمايل اميرمؤمنان علي ـ عليه السّلام ـ رواياتي نقل كرده است. از آن جمله روايتي از مناقب ابن شهر آشوب نقل ميكند كه حضرت امير ـ عليه السّلام ـ صورتي گندم گون داشتهاند، ابرواني باريك و كماني، چشماني شديداً سياه كه به سرخي مايل بود، مثل ماه شب چهارده زيبا، داراي گردن ضخيم و بلند سينهاي عريض، شكمي ضخيم، ساق باريك، شانههاي درشت، پنجههاي درشت، موهاي جلو سرش ريخته بود و ريش مبارك تا سينه آويخته، مفاصل بين اعضا معلوم نبود.
مغيره ميگويد: كان علي ـ عليه السّلام ـ علي هيئة الاسد، غليظاً منه ما استغلظ دقيقا منه ماستدق؛ يعني امير مؤمنان هيكلي چون شير داشت و هر ظرافتي را كه در اعضاي شير است دارا بود.[2]حضرت امام كاظم ـ عليه السّلام ـ داراي قامتي معتدل و مساوي بوده، صورتش نوراني و گندم گون بود، رنگ مويش سياه و انبوه و چهرهاش با صفا و نوراني و مظهر احسن زيبايي محمد ـ صلّي الله عليه و آله ـ بوده، دندانها و كتفهايش گشاده بود، بدنش از فرط عبادت ضعيف و جثهاش ناتوان، ولي روحش قوي و متصرف عالم امكان بوده است.[3]حضرت امام هادي ـ عليه السّلام ـ داراي قد متوسط و اندام بزرگ، روي سرخ و سفيد، گونههاي اندك برآمده، چشمهاي فراخ، ابروهاي گشاده و دندانهاي درشت و چهره دلگشا داشت.[4]حضرت امام حسن عسكري ـ عليه السّلام ـ داراي صورت گندم گون، قد متوسط نه بسيار چاق و نه بسيار ضعيف. زيبارو، داراي ابروهاي سياه كماني، چشمهاي فراخ، پيشاني گشاده و گونه سرخ و خال هاشمي در گونه راست بوده، دندانهاي او درشت و بسيار سفيد، نزاكت در بيان و ملاحت در سخن، سينه پهن داشته و گشاده بود.[5]به طور كلي آن چه از مطالعه روايات و تاريخ استفاده ميشود، اين است كه ائمه هدي ـ عليهم السّلام ـ داراي صورتي نيكو و زيبا، آميخته با سيرت نيكو و جذبه معنوي بودهاند.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. منتهي الامال، نويسنده:شيخ عباس قمي.
2. زندگاني چهارده معصوم، نويسنده:عماد زاده.
پي نوشت ها:
[1] . عماد زاده، حسين، مجموعه زندگاني 14 معصوم، چ پنجم، ج اول، ص 73 ـ 74.
[2] . مجلسي، محمدباقر، بحار الانوار، ج 35، ص 2 ـ 5، باب في تاريخ الولادته و شمائله – عليه السلام- .
[3] . عمادزاده، پيشين، ج 2، ص 307.
[4] . همان، ج 2، ص 531.
[5] . همان، ص 608.