اينكه برخي مدعي هستند امام باقر ـ عليه السلام ـ چهار هزار شاگرد داشت آيا صحّت دارد؟ آيا از شاگردان وي ايراني هم بوده اند؟

امام باقر ـ عليه السلام ـ از اخبار گذشتگان و پيامبران روايت فرموده و شيعه و سني از آن حضرت اخبار فراوان روايت كرده اند، و با اهل مذاهب و آراء كه بر حضرت وارد مي شدند مناظره مي كرد و عده زيادي از مردم، علم كلام را از حضرت آموخته اند.[1]عبدالله ابن عطاء مكّي گفت: دانشمندان درحضور هيچكس فروتني ندارند مگر در نزد امام محمد باقر ـ عليه السلام و در برابر احدي اين اندازه خشوع وحقارت نمي كنند؛
جابر ابن يزيد جعفي با آن علم و دانشي كه داشت هرگاه چيزي از آن حضرت روايت مي كرد، مي گفت: «براي من حديث كرد، وصيّ اوصياء، و وارث علوم انبياء محمد ابن علي ابن الحسين ـ عليهم السلام ـ» و بازماندگان از صحابه رسول خدا و بزرگان از تابعين و فقهاء مسلمين همگي معالم و احكام دين را از آن بزرگوار روايت كرده اند، و در فضل و دانش سرآمد دانشمندان و ضرب المثل همگان بود.[2]جلسات درس امام همواره صدها تن از نقاط مختلف را براي فراگيري فقه و حديث و تفسير و لغت و ديگر علوم در بر مي گرفت، كوفه، بصره، واسط و حجاز افرادي را به دانشگاه اهل بيت گسيل مي داشتند، و علماء و راويان بزرگي از دانشگاه اهل بيت فارغ التحصيل شدند، حسن ابن علي الوشا خود نهصد شيخ را درك كرد كه در مسجد كوفه به درس و بحث اشتغال داشتند و همگي از جعفر ابن محمد ـ عليهما السلام ـ و پدرش امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ نقل حديث مي كردند، حسن ابن علي الوشا باامام رضا ـ عليه السلام ـ معاصر بود؛ ازاين زمان تازمان تاسيس مدرسه امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ و امام صادق، سي سال فاصله بود ؛ وي تأليفات فارغ التحصيلان اين درحضور آنان را شمارش كرده به شش هزار كتاب رسيده است و چه بسا بيشتر كتابهاي كافي،من لايحضره الفقيه، الوافي، الاستبصار از آنها برگرفته شده است، دانشگاه اهل بيت چهارهزار دانشجو را در بر مي گرفت.[3]و شيخ مفيد در ارشاد مي نويسند: «اصحاب حديث كه نام راويان ثقات آن بزرگوار را (امام صادق) جمع كرده اند با اختلاف در عقيده و گفتار شماره آنان به چهار هزار نفر مي رسد.»[4]از ميان اصحاب و شاگردان امام محمدباقر و امام جعفر صادق ـ عليهما السلام ـ برخي ايراني بوده اند از جمله آنها عبدالله ابن سعد اشعري قمي و برادرش عيسي ابن عبدالله هستند كه هر دو از اجلاء اهل قم و ازدوستداران وشاگردان امام صادق بوده اند.[5] در كتاب امام باقر ـ عليه السلام ـ جلوه امامت در افق دانش؛ نام 461 نفر از اصحاب و شاگردان امام باقر ـ عليه السلام ـ را ذكر كرده است از جمله اسحاق القمي كه ايراني بوده است.[6]درپايان مي توان اينچنين نتيجه گيري كرد كه در مدينه عده زيادي از محضر امام محمد باقر ـ عليه السلام ـ كسب علم مي كردند همه ي آنها دريک زمان شاگرد امام نبودند بلکه درچندين دوره به حضورامام شرف ياب شده ودرس گرفته اند؛ ازطرفي همه ي آنها نيز شيعه نبودند؛ بلکه بعد از شاگردي برخي ازآنها ازرهبران فرقه هاي مذهبي شدند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. حيات فكري و سياسي امامان شيعه ؛نويسنده:  رسول جعفريان.
2. سيره پيشوايان،؛نويسنده:  مهدي پيشوايي
3. امام باقر جلوه امامت در افق دانشها؛نويسنده: احمد ترابي.

پي نوشت ها:
[1] . مفيد، الارشاد، ترجمه سيدهاشم رسولي محلاتي،  تهران، انتشارات علميه اسلاميه، چاپ دوم، 1346، ج 2، ص 161.
[2] . همان، ص 155 و 158.
[3] . معروف الحسيني، هاشم، سيرة الأئمة اثني عشر، ترجمة محمد درخشنده، تهران، انتشارات اميركبير، چاپ دوم، 1373، ج2، ص207.
[4] . مفيد، پيشين، ج2، ص173.
[5] . قمي، عباس، منتهي الامال، قم،  انتشارات هجرت، چاپ يازدهم،  بي تا، ج2، ص318.
[6] . ترابي، احمد، امام باقر ـ عليه السلام ـ ، مشهد، آستان قدس رضوي، چاپ اول، 1373، ص64.