اگر كسي براي مردگان صلواتي بفرستد، آيا همان يك صلوات براي همه مردگان خواهد ر سيد و يا فقط به يك ميت مي‌رسد؟

1. هر گاه شخصي ثواب يك عمل خير و يا يك صلوات را براي اموات هديه كند، هر گونه نيت نمايد خداوند سهم هر كدام از اموات را آنگونه كه صاحب هديه نيت كرده است مي‌رساند. مثلاً اگر آن شخص نيت كرده باشد آن يك صلوات به طور مساوي ثوابش  به همة اموات مورد نظرش برسد، به همان صورت به آنها مي‌رسد و اگر نيت كرده كه به صورت متفاوت و به هر كدام مقداري خاص از ثواب آن صلوات برسد، همان‌گونه به آنها مي‌رسد و هر كار بستگي به نيت هديه كننده ثواب صلوات دارد، چون فرشتگان خدا مأمورند كه پاداش و ثواب اعمال خيري را كه به اموات هديه مي‌شود برسانند، بي‌ترديد هر گونه هديه شده است، فرشته‌ها آن امانت‌ها را به همان صورت به صاحبانش مي‌رسانند. بر اساس روايات، وقتي كسي هديه‌اي از قبيل ثواب صلوات و يا هر عمل خير ديگر به اموات بفرستد فرشتگان خدا آن هديه را در ظرفي از نور مي‌گذارند و آن را نزد آن شخص كه از دنيا رفته و يا آن افرادي كه از دنيا رفته‌اند مي‌برند و به آنها مي‌گويند اين هديه‌ها را فلان كس براي شما فرستاده است.[1]2. نكتة ديگر آن است كه هديه‌هاي دنيايي از نظر حجم و عدد و مقدار هر اندازه باشند به همان اندازه به هديه شونده‌ها خواهد رسيد، امّا هديه‌هاي معنوي از قبيل صلوات فرستادن، و ثواب آنها را هديه كردن به اموات، گرچه ممكن است حسب ظاهر يك صلوات و يا يك عمل خير باشد، امّا از آنجا كه باطن هر كار خير اساساً با عدد و مقدار محاسبه نمي‌شود و ميزان خاصّي براي سنجش ارزش‌ها وجود دارد و به نحو خاصّي محاسبه مي‌شود لذا تنها يك صلوات كه با نيت پاك و خالص و با شرايط معنوي ويژه و با زبان پاك و از سوي فردي باتقوا و پاك، و خلاصه با شرايط معنوي كامل، براي اموات هديه شود، و به نيت همة اموات مورد نظر يا همة اموات مؤمنان و شيعيان، هديه گردد به تمام آنها مي‌رسد و براي همة آنها كافي است، چون ظاهر آن؛ يك صلوات است امّا باطن و حقيقت آن ممكن است قابل شمارش با ارقام و اعداد رياضي نباشد. چون باطن و ملکوت اعمال خير اين گونه خصوصيتي دارند که گاهي  چند صد برابر مي شود و اين زيادي ثواب از فضل پروردگار است. لذا قرآن كريم اين مسئله را كه عمل خير گرچه به ظاهر يك عمل باشد امّا حقيقت و باطن آن غير قابل مقايسه با ظاهرش است چنين تمثيل كرده و مي‌گويد: «مَثَل كساني كه اموال خود را در راه خدا انفاق مي‌كنند همانند دانه‌اي است كه هفت خوشه بروياند كه در هر خوشه‌اي صد دانه باشد، و خداوند براي هر كسي كه بخواهد آن را چند برابر مي‌كند و خداوند گشايشگر دانا است.»[2]و همچنين در روايات دربارة اينكه عمل خير مؤمنين از نظر حقيقت و باطن ممكن است، قابل شمارش نباشد نكته‌هاي فراواني مطرح شده و تنها به اين روايت كه دربارة نماز جماعت وارد است اكتفاء مي‌شود در روايتي وارد شده كه اگر يك نفر به امام جماعت اقتدا كند، هر ركعت از نماز او ثواب صد و پنجاه نماز را دارد و اگر دو نفر اقتداء كند، هر ركعت از نماز آنان ثواب ششصد نماز را دارد و هر چه بيشتر شوند ثواب نمازشان بيشتر مي‌شود تا به ده نفر برسند و عدّة آنان كه از ده گذشت اگر تمام آسمان‌ها كاغذ و درياها مركب و درخت‌ها قلم و جن و انس و ملائكه نويسنده شوند نمي‌توانند ثواب يك ركعت آن را بنويسند.[3]با توجه به آموزه‌هاي ياد شده به خوبي معلوم مي‌شود كه جاي ترديد نيست كه اعمال خير مؤمن باطن بسيار پربركتي دارد و با عدد و ارقام قابل محاسبه نيست، در نتيجه اگر كسي ثواب صلوات را براي اموات هديه كند ممكن است آن صلوات نيز از چنين بركتي برخوردار باشد.
دربارة بركت صلوات و اينكه صلوات جزء اعمال بسيار پربركت است روايات زيادي آمده، مثلاً روايت شده است در ميزان اعمال روز قيامت هيچ عملي همانند صلوات بر محمّد و آل محمّد سنگين و وزين نيست، و در قيامت همة اعمال فرد مؤمن در ميزان قرار داده مي‌شود، اما ديده مي‌شود سبك‌اند ولي وقتي صلوات‌هاي او را كه بر محمّد و آل محمّد فرستاده بود مي‌‌آورند و در ميزان مي‌گذارند، ميزان عمل نيك آن شخص سنگين مي‌شود و سبك بودن ساير اعمال او جبران مي‌گردد.[4]پس اگر كسي صلوات و يا هر عمل خيري را به نيت همة اموات بفرستد و ثواب آن را به همه هديه نمايد براي همه كافي است و نيازي به آن نيست كه براي هر كدام صلوات جداگانه بفرستد، گرچه (هر اندازه بيشتر بهتر) امّا بايد توجه داشت كه انسان نبايد چنين گمان كند كه چون يك صلوات از نظر عدد تنها يك صلوات است پس شايد براي همه اموات كافي نباشد و براي هر كدام بايد صلوات جداگانه فرستاده شود، هرگز چنين نيست، چون صلوات گرچه حسب ظاهر، يك عدد باشد امّا اثر باطني آن فراوان و بسيار است، لذا براي همة اموات همان يك صلوات كافي است و همه از آن بهره‌مند مي‌شوند.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. سيد محمّد حسيني تهراني، معاد، انتشارات حكمت، بي‌تا.
2. جوادي آملي، ياد معاد، مركز نشر فرهنگي رجاء تهران، 1375 ش.
3. فيض كاشاني، علم اليقين، ج2، نشر بيدار، قم، بي‌تا.
4. جوادي آملي، حيات حقيقي  انسان در قرآن، نشر مؤسسة اسراء قم، 1382 ش.
5. امام خميني (ره) ، چهل حديث، نشر مؤسسة آثار امام، چاپ 20، سال 1378 ش.
 
پي نوشت ها:
[1] . تهراني، سيد محمّد حسين، معاد شناسي، قم، نشر حكمت، بي‌تا، ج2، ص 120.
[2] . بقره/ 260.  
[3]. رسالة توضيح المسائل، مطابق با فتواي مراجع، قم، نشر الهادي، 1373 ش، ص 382.
[4]. كليني، محمد بن يعقوب، اصول كافي، با ترجمة سيد جواد مصطفوي، كتاب الدعا، باب الصلوة، علي محمّد و اهل بيته، قم، نشر بنياد رسالت، ج4، ص 252، ح15.