با چه كساني مي‌توانم دوست شوم كه عقل سالمي داشته باشند؟

دوستي در دوران نوجواني اهميت خاص دارد؛ زيرا در اين دوره عواطف انساني بيدار شده و آمادة شكل‌گيري و شكوفايي است. امّا نكته‌اي كه وجود دارد اين است كه بعضي از نوجوانان با قلب‌هاي حساس و دل هاي پرشور، در مورد دوستي به گونه اي افراطي عمل مي‌كنند. دوستي‌هاي آنان جنبة احساسي به خود گرفته و معيار دوستي‌ها بيشتر بر مبناي عواطف پايه‌ريزي مي‌شود و از پايه‌هاي منطقي و ارزشي كمتر برخوردار مي‌گردد.
در هر حال ماهيت روابط در نوجوانان در ابتدا دوستانه، پاك و بي‌شائبه است، ولي امكان آلوده شدن آن به مسايل ديگر نيز وجود دارد. بنابراين، بايد از همين حالا يك سري ملاك‌هايي را در انتخاب دوست در نظر بگيريد.

معيارهاي دوست يابي براي نوجوان
1. در نظر گرفتن جنسيت؛ امروزه متأسفانه پديده‌اي از غرب وارد فرهنگ جامعه ما شده كه به هيچ وجه با ارزش‌ها و هنجارهاي ديني و فرهنگي جامعه ما سازگاري ندارد و بسياري از انحرافات و بزهكاري‌ها نيز برخواسته از همان پديدة شوم است و آن چيزي به نام «دوست دختر»، «دوست پسر» است.
مفهوم «دوست دختر»، «دوست پسر» از فرهنگ غرب وارد جامعه ما شده و باعث گرديده كه عواطف پاك و بي‌آلايش جوانان و نوجوانان ما را به گناه و بزهكاري آلوده سازد. بنابراين، اولين توصية ما اين است كه فقط با همجنس خود رابطة دوستي برقرار نماييد و از برگزيدن دوست پسر يا دختر كه عاقبت شوم و نامطلوبي در پي دارد، جداً پرهيز نماييد.كساني كه اين راه را رفته‌اند مي‌دانند كه چه عواقب و خطراتي به دنبال دارد.
2. تناسب سني؛ با افراد بزرگتر گرچه مي‌توان دوست شد، ‌امّا آن چه بيشتر يك نوجوان به آن نياز دارد، ‌دوستي با افراد هم سنّ خودش مي‌باشد كه وي را درك كرده و حرف همديگر را بهتر بفهمند. لذا بهتر است که با همسالان خود دوستي برقرار کنيد.
3. در نظر گرفتن ملاكهاي اخلاقي؛[1] از نظر اسلام شما با هر کسي نمي‌توانيد دوست شويد، بلكه بايد از ميان هم سنّ و سالان خود و هم كلاسي‌هاي خويش فقط با آنهايي طرح دوستي بريزيد كه داراي يكسري صفات و خصلت‌هايي باشند. گرچه شما «عقل سالم» را به عنوان ملاك انتخاب دوست در نظر گرفته و از نشانه‌هاي آن سؤال نموده‌ايد، امّا چون «عقل سالم داشتن» يك مفهوم انتزاعي است – به اين معني كه بايد آن را از رفتارهاي افراد استنباط نمود – لذا بهتر است كه به جاي در نظر گرفتن يك ملاك كلي تحت عنوان «عقل سالم»، يكسري ملاكها و نشانه‌هايي را كه در روايات معرفي شده، در نظر بگيريم. عقل سالم فقط يكي از ملاك‌ها است، ‌علاوه بر آن ملاك‌هاي ديگري نيز وجود دارد كه در انتخاب دوست بايد مورد لحاظ واقع شود.
ـ با خردمندان دوست شويد: يكي از معيارهاي اصلي انتخاب دوست اين است كه شخص عاقل و خردمند باشد، لذا در روايات از دوستي با افراد احمق و نادان به شدت نهي شده است. امام سجاد ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «از دوستي با نادان پرهيز كن، چرا كه او اراده مي‌كند به نفع تو كاري انجام دهد، ولي به علت ناداني ماية ضرر و زيان تو مي‌شود.»[2]افراد عاقل كساني هستند كه در برخوردها ادب را مراعات كنند، آينده‌نگر هستند، تابع هواي نفس، غرايز شهواني و احساسات زودگذر نيستند، وقت و نيروي خود را صرف امور بي‌ارزش و بيهوده نمي‌كنند.
ـ با افراد پاك و شايسته دوست شويد؛ با افراد خودخواه، خود پسند، مغرور، دروغگو، دو رو، بي‌وفا و كساني كه راز نگهدار نيستند، دوست نشويد.
پيامبر اسلام ـ صلّي الله عليه و آله ـ مي‌فرمايد: «لاخير لك في صحبته من لا يري لك مثل الذي يري لنفسهِ»؛[3] خيري در دوستي و هم نشيني با كسي كه، آن چه را براي خود مي‌پسندد و براي تو نمي‌پسندد نيست.
افراد چاپلوس و حيله‌گر هم شايستة دوستي نيستند. علي ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: «كسي كه به دروغ از تو تعريف مي‌كند، روزي ديگر به راحتي از تو بدگويي و مذمت خواهد نمود. لذا اين گونه افراد شايستة دوستي نيستند.»[4]با افراد بي‌بند و بار و كساني كه مسايل اخلاقي را رعايت نمي‌كنند، هم دوست نشويد. افرادي كه به علت تربيت نادرست خانوادگي يا داشتن دوستان ناباب، به بي‌بند و باري عادت كرده‌اند، با هر كس ديگر هم كه دوست شوند، او را نيز تحت تأثير روحيات ناشايست خود قرار مي‌دهند. دوستي با افرادي كه عادت به ديدن فيلمها و عكسهاي مبتذل دارند و به هر نوع موسيقي و ترانه گوش مي‌دهند، بسيار خطرناك و سرچشمة بسياري از آفت‌ها است.
امام جواد ـ عليه السّلام ـ مي‌فرمايد: از دوستي با افراد منحرف و بي‌بند و بار پرهيز كن، چرا كه چنين افرادي مانند شمشير زهرآلود هستند، ظاهري زيبا و اثري خطرناك و كشنده دارند.[5]هر اندازه فرد بهره‌ بيشتري از خرد، علم و دانايي، رفتارهاي پسنديده و اخلاق نيكو و تقيّد به نماز و احكام اسلامي را داشته باشد، شايستگي او براي دوستي بيشتر است.
در پايان بد نيست به اين نكته نيز اشاره كنم كه: تشخيص افراد خردمند و مذهبي و بااخلاق بايد با كمال دقت و امتحان كردن افراد انجام شود. با صرف مشاهدة يكي دو مورد، نمي‌توان به افراد اعتماد كرد و طرح دوستي ريخت، چنان چه نمي‌توان بدبين شد و براي هميشه از او فاصله گرفت و از همه مهمتر آن كه با مطالبي كه در اين نامه تقديم حضورتان مي‌شود، نمي‌توان تمام ويژگي‌هاي يك دوست خوب را ذكر كرد، لذا لازم است خودتان هم به مطالعه بپردازيد تا به ويژگي‌هاي بيشتر و جزئي‌تري دست يابيد.
اميد است با رعايت اين ملاك‌ها و مطالعه بيشتر بتوانيد دوستان خوب و شايسته‌اي را انتخاب كنيد و در امور زندگي خويش به ويژه درس و اشتغال و ازدواجتان موفق باشيد.

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1.  سيد محمد صادق عارف، روش دوست يابي، آستان قدس رضوي، چ دوم، 1380.
2. شان كاوي، هفت قدم در راه موفقيت نوجوانان، ترجمه: ساناز قاسمي، انتشارات انجمن اوليا و مربيان، 1380.

پي نوشت ها:
[1] . انتصاري، محمد ناصر، بحران‌ها و درمان در دوره بلوغ، انتشارات گرگان، 1382، ص 47 ـ 54.
[2] . حر عاملي، محمد بن حسن، وسايل الشيعه، ج 3، ص 205.
[3] . وسايل الشيعه، ج 3، ص 205.
[4] . آمدي، غرر الحكم، ص 671.
[5] . مجلسي، محمد باقر، بحار الانوار، ج 74، ص 198.