غريزة جنسي يكي از غرايز نيرومند، حساس و زندگي ساز انسان است و در حيات رواني و جسماني او تاثيرات بهسزايي دارد. برخي از رفتارها و برخي بيماريهاي جسماني و رواني نيز از اين غريزه مايه مي گيرد. از همين رو، اگر عاقلانه و به طور صحيح پرورش يابد زندگي قرين خوشي و آسايش مي گردد و اگر در طريق افراط و تفريط واقع شود، ممكن است صدها ضايعة جسماني و رواني به دنبال بياورد «مرحلة نوجواني و جواني مهمترين و حساس ترين دورة زندگي انسان است كه با بلوغ و دورة شكوفايي همراه است و نوجوان و جوان با بحرانهاي زيادي روبرو است.» لذا امر تربيت، هدايت و تعديل غريزة جنسي نوجوانان و جوانان امري بس خطير و حساسي است، كه ظرافت هاي خاصي را مي طلبد و بايد با علم و درايت كافي صورت پذيرد.
دورة نوجواني:
اين مرحله كه با بيداري غريزة جنسي و بلوغ همراه است، از حدود 11 تا 12 سالگي آغاز مي شود. اساس بلوغ، فعال شدن غده هاي جنسي است كه در اثر اين فعاليت، دگرگوني ويژه اي در نوجوان پديد مي آيد، و با يك سري علائم و تظاهرات جسماني و رواني توام است. نوجوان به علت اين انقلاب عظيم جسمي گاهي دچار تنش غريزه شده و تجليات و تمايلات جنسي در وجودش اوج مي گيرد. اين حساسيت شديد از حدود 15 سالگي آغاز و تا 19 سالگي ادامه مي يابد.
نوجوانان غالباً با والدين و مربيان در رابطه با مسايل جنسي ارتباط مناسبي ندارند و نمي توانند سوالات خويش را با آنان بي پرده ميان بگذارند، در نتيجه يا مشكلات خود را در دل نگه مي دارند يا از دوستان و معاشران خود سوال مي كنند. بايد بدانيم كه رفتار جنسي و احساس نياز و تمايلات جنسي، فقط منحصر به بيداري اين غريزه نيست، بلكه رفتار جنسي در انسان ها تحت تاثير دو عامل هورمون ها و تجربه و يادگيري است.[1]
آغاز بيان مسائل جنسي:
هنگامي كه احساس كرديد، غريزة جنسي نوجوان تا حدي بيدار گشته و در معرض انقلاب و دگرگوني است، مي توانيد به مناسبت هايي رشتة سخن را در دست گرفته و به زبان ساده و اما در عين حال سربسته، به بيان مسائل جنسي، بپردازيد. به عنوان مثال به او بگوييد: مي دانم كه اكنون به جايي رسيده اي كه شايد افكار گوناگوني در مغزت ايجاد مي شود، گاهي حالت تحريك به تو دست مي دهد و ميل داري شخص ديگري را لمس نمايي و… اينها هيچ مانعي ندارد و مقدمه اي براي كامل شدن توست، اما شرايط زندگي و تحصيلات تو اكنون اجازة ازدواج نمي دهد، مواظب باش به دام فساد نيفتي.[2]به منظور اجتناب از برخورد غير منتظره، علامت هاي بلوغ و احتلام هاي شبانه و وجوب غسل را بر او تشريح كنيد و به او بگوييد كه اين گونه رؤياها و احتلام ها طبيعي است، و هيچ وقت نبايد احساس گناه كند. اولياء و مربيان بايد عواقب و خطرات انحرافات جنسي را براي نوجوانان خود توضيح دهند. بايد بدانيم كه بسياري از نوجوانان در اثر معاشرت با دوستان ناباب و آلوده، استمنا را تجربه كرده اند، و يا در آستانة ابتلا به آن هستند، ولي در عين حال فراموش نكنيد كه بايد به آنها حسن ظن داشت و با سعه صدر با آنها رفتار كرد. برخي از آنها به غلط مي انديشند كه بر اساس يك نياز جسمي و جنسي و ناخودآگاه به اين كار دست مي زنند، در حالي كه در بررسي هاي پزشكي و روان شناسي نشان داده است كه نه تنها خودداري از ارضاء تمايلات جنسي تا دورة روابط زناشويي و ازدواج، مطلقاً ضرري ندارد، بلكه سبب كامل تر شدن رشد جسمي و رواني شخص مي گردد.[3]بايد به نوجوان و جوان تفهيم كنيم كه عفيف و خويشتن دار باشد و بداند كه حفظ و صيانت غريزة جنسي از سرمايه ها و امانت هاي الهي است و ارضاء آن به گونه اي مشروع از اهم واجبات است. او بايد وظايف جنسي دوران بلوغ و پس از آن را بداند، از فيزيولوژي جنسي و اخلاق جنسي به صورت معقول سردرآورد و به تعديل غريزه بپردازد.[4]نكته: در كلاس ها بهتر است استاد از فرد ديگر بخواهد يك روز به آن كلاس بيايد و اين مسايل را مطرح سازد. همچنين مي توان به آنها كتاب معرفي كرد تا خود مطالعه كنند.
ضرورت هاي اوليه در تربيت جنسي:
1. شناخت نوجوانان و جوانان از نظر ابعاد زيستي، جسماني، غريزي، اخلاقي، عاطفي و غيره.
2. شناخت مسائل و مشكلات و رفتار آنان.
3. توجه به نوع فرهنگ و شرايط اقليمي و جغرافيايي آنها.
4. تماس و ارتباط نزديك با آنها، جهت برقراري زمينة انس و تفاهم براي امكان پذير بودن تربيت.
5. اعلام محبت و دوستي مكرر به آنها، تا باور كنند كه محبوب ما هستند.
6. برنامه ريزي براي تربيت آنها بر اساس تدريج و مرحله اي بودن و در نظر گرفتن اين كه هر مرحله اي اقتضائاتي دارد.
7. توجه به شخصيت نوجوان و جوان و رعايت احترام آنها بر اساس اصل كرامت ذاتي انسان.
8. داشتن باور كافي به اين امر كه نوجوان و جوان قابل هدايت است و شور و شر امروزي او نبايد ما را مايوس سازد.
9. داشتن اعتدال و در نظر گرفتن مصحلت، و انعطاف پذير و شكيبا بودن در برابر آنها.[5]نكته: اگر به عنوان يك مربي انجام وظيفه مي كنيد، حتماً اين نكته را در نظر قرار دهيد، كه رده هاي سني و شرايط فرهنگ هاي مختلف، بيان هاي متفاوتي را مي طلبد، به اين باره يك نوجوان سوم راهنمايي يا جوان سوم دبيرستاني تفاوت بسيار دارد، پس در تعليم و تربيت به عنصر آگاهي به زمان، موقعيت شناسي و محيط شناسي، تحولات جامعه و… توجه داشته باشيم. امام علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «ينبغي لمن عَرَفَ الزمان ان لا يأمن الصُّروفَ و الغِيْرَ، كسي كه عارف به مقتضيات زمان است و از دگرگوني هاي پيگير و مستمرش آگاهي دارد، شايسته است هرگز خويشتن را از تحولات و تغييرات اجتناب ناپذيرش در امان ندارد.»[6] اگر بتوانيد مسائل جنسي را در محيط آموزشگاهي و با تفكيك رده هاي سني، البته با سنجيدن تمام شرايط بازگو كنيد، بهتر و شايد لازم و ضروري است.
روش ها:
نوجوان و جوان را با مدارا و مماشات، موعظه ها و نطق هاي اخلاقي و با انگشت نهادن بر نقاط فطري و وجداني او.. كه در اين سن بيدار است با خود همراه كنيد، بكوشيد از تعريض و كنايه و داستان سرايي، به كار گيري امثال و حكم، بازگويي عبرتها، ترساندن به جا، دادن جايزه، قهر كوتاه مدت روش تساهل و تسامح استفاده كنيد. توجه داشته باشيد هرگز آنها را مايوس نسازيد، بلكه هميشه روح اميد را بر كالبد وجودشان بدميد.[7] بايد توجه داشت كه در برخورد با نوجوانان و جوانان نبايد آنها را پيوسته سرزنش و ملامت كرد، چرا كه لجاجت و عصيان آنها را بر مي انگيزاند. امير مومنان علي ـ عليه السلام ـ مي فرمايد: «زياده روي در ملامت و توبيخ، آتش لجاجت را شعله ور مي سازد.»[8] برنامه هاي تبليغي و تربيتي بايد به گونه اي باشد كه كرامت و عزت نفس، اراده و اعتماد به نفس و ايمان و معنويت آنها را تقويت كند، محرك هاي ناهنجار جنسي محيط اطراف را حذف و به آنها توصيه كنيد در اوقات فراغت خود به تفريحات سالم و ورزش براي تقويت جسم بپردازيد.
خيلي لازم و ضروري است كه در برنامه هاي تفريحي و ورزشي آنها شخصاً شركت كرده و در لابه لاي آن برنامه ها، و در مواقع و فرصت هاي مناسب به بيان مسائل مورد نياز بپردازيد.
معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. شناخت، هدايت و تربيت، دكتر علي قائمي، انتشارات اميري.
2. خانواده و مسائل جوانان و نوجوانان، علي قائمي، انتشارات شفق.
3. در تربيت، برتراندراسل، ترجمة عباس شوقي، موسسه مطبوعاتي عطائي.
4. دنياي بلوغ، علي قائمي، سازمان ملي جوانان، تهران.
5. خانواده و مسايل جنسي کودکان، علي قائمي، نشر انجمن اولياء و مربيان.
پي نوشت ها:
[1] . اميني، ابراهيم، تربيت، قم، بوستان كتاب، 1381، ص 273ـ 265.
[2] . كوچتكف و لاپيك، روانشناسي و تربيت جنسي كودكان و نوجوانان، ترجمة محمد تقي زاده، تهران، بنياد، چاپ دوازدهم، 1369، ص 212.
[3] . قائمي، علي، دنياي بلوغ، تهران، اسپيد، 1380، ص 252.
[4] . قائمي، علي، دنياي نوجواني، تهران، سازمان ملي جوانان، 1378، ص 239، دنياي بلوغ، همان، ص 126.
[5] . فهرست غررالحكم، ص 148.
[6] . دنياي بلوغ، همان، ص 131، دنياي نوجواني، همان، ص 231.
[7] . غررالحكم، ص 70.
[8] . دنياي نوجوان، همان، ص 231.