برای بهشت(جنت) 8 باب یا نوع ذکر شده که عبارتست از:
اول: جنت فردوس
دوم: جنت عالیه
سوم: جنت نعیم
چهارم: جنت عدن
پنجم: جنت دارالسلام
ششم: جنت دارالخلد
هفتم: جنت الماوی
هشتم: جنت دارالمقام
بهترین درجه بهشت، جنت عدن :
کلمه «عدن»، مصدر و به معنای اقامت و استواری است یعنی در جایی ماندگار شدن و «جنات عدن»، به بهشتهایی اطلاق می شود که دارای استواری و ایمنی و از بین نرفتنی باشد. عدن در قلب و وسط بهشتهای دیگر قرار دارد (بهترین و مهمترین و عزیزترین مکان).
طبق روایات رسیده از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله اینگونه استنباط می شود که جایگاه پیامبران و صدیقان و شهیدان در این بهشت است و کسانی که محب علی و خاندان پاک ایشان علیهم السلام می باشند در چنین بهشتی جای دارند.
اهمیت این بهشت در چیست که برترین بهشت شناخته شده است؟
جواب این سوال را با آیه درخشان و حیرت آور بیان می کنم:در سوره توبه آیه 72: وَ رِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ أَکْبَرُ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ؛ در جنات عدن چنین اوصافی وجود دارد: رضوان و خشنودی خدا و این خشنودی، بزرگ بلکه بزرگتر از هرچیزی است که در تصور آید و خشنودی خدا، پیروزی بزرگ است و این فوز و پیروزی همان وصل است.یعنی عاشق حق هنگامی به وصل دوست می رسد به بزرگترین فوز عالم میرسد و در آنجا، رضایت و خشنودی خداوند را در آغوش می گیرد و توصیف این حالت به هیچ زبانی نمی گنجد و این صحنه بدیع در جنات عدن اتفاق می افتد.
کلمه « جنات عدن»، 11 بار در قرآن ذکر شده است که عبارتند از:
اول: سوره توبه آیه 72: وَعَدَ اللّهُ الْمُؤْمِنِینَ وَالْمُؤْمِنَاتِ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَمَسَاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ وَ رِضْوَانٌ مِّنَ اللّهِ أَکْبَرُ ذَلِکَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ. چند نکته در این آیه وجود دارد؛ اول اینکه، مومنین (مرد و زن) در بهشتهای در شأن خویش مستقر می شوند که نشانه عمومی آن جاری بودن نهر در پای درختان انجاست .
دوم، تحقق وعده الهی است که تخلف ناپذیر است.
سوم، مساکن و جایگاههای نیکو و پاکیزه ای که متعلق به پاکیزگان است و در عدن قرار دارد که توضیح آن در سطور بالا عنوان شد.
دوم: سوره رعد آیه 23: جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا وَ مَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ وَالمَلاَئِکَةُ یَدْخُلُونَ عَلَیْهِم مِّن کُلِّ بَابٍ-سَلاَمٌ عَلَیْکُم بِمَا صَبَرْتُمْ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ. در این آیه سه گروه وارد عدن می شوند که پدران، همسران و فرزندان آنها می باشد البته با قید مهم (من صلح) یعنی دارای صلاحیت باشند و اعمال و کارهای پسندیده ای کرده باشند که در شان چنین بهشتی باشند (البته این سه گروه تفسیر خاص دیگری دارد که به نظر منظور افراد خاصی می باشند که باید در آیاتی همچون مباهله و طهارت آنرا جستجو کرد؛ یعنی اهل بیت علیهم السلام این افراد بعد از ورود به بهشت، با فرشتگانی روبه رو می شوند که دو سخن مهم دارند اولا: به این گروه درود باش می گویند و ورودشان را خوشآمد گفته و به آنها می گویند: علت این شان و عظمت شما این است که صبر پیشه کرده اید ( اگر در تاریخ رجوع کنیم خواهیم دید که پیامبر به چه کسی توصیه صبر نمود و اهل بیت علیهم السلام برای احیای دین پیامبر صلی الله علیه و آله چه مرارتهایی را تحمل کرده و در این راه، صبر ورزیده تا شهید شدند) ثانیا: این مکان مکان ابدی و بهترین عاقبت رقم زده شده برای اینان است.
سوم: سوره نحل آیه 31: جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُمْ فِیهَا مَا یَشَآؤُونَ کَذَلِکَ یَجْزِی اللّهُ الْمُتَّقِینَ-الَّذِینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلآئِکَةُ طَیِّبِینَ یَقُولُونَ سَلامٌ عَلَیْکُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ. در این آیه، عدن پاداش متقین است همان کسانی که زمان تحویل امانت جان به ملائک قبض روح، شاد بودند زیرا که امانت الهی را پاک و طیب به صاحبش پس دادند. لذا در آن هنگام ملائک به آنها سلام می دهند و می گویند: به خاطر کارهای نیکی که کرده اید وارد بهشت عدن شوید.
چهارم: سوره کهف آیه 18: أُوْلَئِکَ لَهُمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهِمُ الْأَنْهَارُ یُحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَ یَلْبَسُونَ ثِیَابًا خُضْرًا مِّن سُندُسٍ وَإِسْتَبْرَقٍ مُّتَّکِئِینَ فِیهَا عَلَى الْأَرَائِکِ نِعْمَ الثَّوَابُ وَحَسُنَتْ مُرْتَفَقًا. در این آیه اشاره به زیورآلات و پوشاک متقین، در بهشت عدن دارد به نحوی که آنها، غرق در انواع و اقسام طلاجات و زیورآلات شده و لباسهایی از بهترین ابریشم برتن نموده و بر تختهای مجلل خویش تکیه می دهند، آری این بهترین جزاء و نیکو مکانی است.

پنجم: سوره مریم آیه 61: جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدَ الرَّحْمَنُ عِبَادَهُ بِالْغَیْبِ إِنَّهُ کَانَ وَعْدُهُ مَأْتِیًّا. در این آیه، جنات عدن پاداش بندگانی عنوان شده که به حضرت دوست و غیب او، ایمان دارند و این وعدگاه حق به آنهاست که عطا شده است.
ششم: سوره طه آیه 76: جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا وَذَلِکَ جَزَاء مَن تَزَکَّى: در این آیه، عدن پاداش کسانی است که خویشتن را تزکیه کرده و دل و جانشان فقط برای حضرت احدیت بوده و جانشان را از هر غیری پاک نموده اند.
هفتم: سوره فاطر آیه 33: جَنَّاتُ عَدْنٍ یَدْخُلُونَهَا یُحَلَّوْنَ فِیهَا مِنْ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٍ وَلُؤْلُؤًا وَلِبَاسُهُمْ فِیهَا حَرِیرٌ. این آیه مانند مورد چهارم است.
هشتم: سوره ص آیه 50: جَنَّاتِ عَدْنٍ مُّفَتَّحَةً لَّهُمُ الْأَبْوَابُ-مُتَّکِئِینَ فِیهَا یَدْعُونَ فِیهَا بِفَاکِهَةٍ کَثِیرَةٍ وَشَرَابٍ-وَعِندَهُمْ قَاصِرَاتُ الطَّرْفِ أَتْرَابٌ. در این آیه، به نوع لذات دنیوی موجود در آنجا اشاره دارد و برای آنان بهترین نوشیدنی ها و خوردنیها و زنان بکر و زیبا روی می باشد.
نهم: سوره غافر آیه 8: رَبَّنَا وَأَدْخِلْهُمْ جَنَّاتِ عَدْنٍ الَّتِی وَعَدتَّهُم وَمَن صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّیَّاتِهِمْ إِنَّکَ أَنتَ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ. این آیه، دقیقا مانند مورد دوم است.
دهم: سوره صف آیه61: یَغْفِرْ لَکُمْ ذُنُوبَکُمْ وَیُدْخِلْکُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ وَمَسَاکِنَ طَیِّبَةً فِی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَلِکَ الْفَوْزُ الْعَظِیمُ. در این آیه موردی که مهم است و در موارد دیگر ذکر نشد عبارت فوز و پیروزی بزرگ است که در مساکن پاک به این افراد عطا می شود و هیچ پیروزی بزرگتر از وصل به حضرتش نیست و ما در شأن توضیح این مورد نیستیم.
یازدهم: سوره بینه آیه 8: جَزَاؤُهُمْ عِندَ رَبِّهِمْ جَنَّاتُ عَدْنٍ تَجْرِی مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ خَالِدِینَ فِیهَا أَبَدًا رَّضِیَ اللَّهُ عَنْهُمْ وَرَضُوا عَنْهُ ذَلِکَ لِمَنْ خَشِیَ رَبَّهُ. در این آیه، جزاء و پاداش را جنات عدن معرفی می کند و در ادامه می فرماید: این بخاطر رضایتی است که خدای تعالی از این افراد دارد و این خشنودی مانند مورد دهم به نکاتی اشاره دارد که فقط باید به قوای درونی آنرا درک نمود و برای فهمش از ذوات عالیه استمداد جست.
بهشت و بهشتیان :
قرآن کریم در مقام ترسیم چهره و ویژگی های بهشت و بهشتیان آیات فراوانی را اختصاص داده است؛ مانند:
1 – باغ های طرب انگیز که زیر درختان آن نهرها جاری است. این بیان حدود 70 بار در قرآن آمده است.
2 – درختان و سایه های آن مانند میوه هایش همیشگی است: «أُکُلَها دائِم وَظِلُّها». رعد/35 .
3 – فرشتگان بر بهشتیان وارد می شوند و سلام و تحیت می گویند. رعد/23 .
4 – لباس های آنان از حریر و پرنیان است.
5 – بر تخت ها تکیه زده، نه آفتاب سوزان می بینند و نه سرما.
6 – سایه درختان بهشتی بر سر بهشتیان و میوه هایش در دسترس آنان است.
7 – ساقیان زیبارو و حوریان با جام های سیمین و بلورین بر آنان دور می زنند.
8 – شراب هایی می نوشند که طبعش چون زنجبیل و عطرآگین است.
9 – چشمه سلسبیل در آن جاست.
10 – جهانی است بزرگ و کشوری است پرنعمت.
11 – لباسشان از استبرق و دست بندهایشان نقره فام است.
12 – ساقی شرابشان پروردگار، و شرابشان طاهر و پاک است. دهر/12 ـ 21 .
13 – در رخسارشان شادمانی نعمت های بهشتی پدیدار است.
14 – شرابشان ناب و سر به مهر و دست نخورده است.
15 – ترکیب طبع آن شراب این که به مشک مهر کرده اند و از عالم بالا است: «وَمِزاجُه مِنْ تَسْنیم». مطففین/24 ـ 27 .
تذکر: برخی از چشمه های بهشتی خالص و ناب است، مانند چشمه تسنیم و برخی از چشمه ها مزیجی و امتزاجی از تسنیم دارد مانند چشمه رحیق.
16 – آب های بهشت هیچ گاه گندیدده نمی شود و طعمش تغییر نمی کند.
17 – نهرهایی از شراب ناب که برای نوشندگان لذت بخش است و چشمه هایی از شیر که طعمش تغییر نیابد و چشمه هایی از عسل مصفا در آن جاست. محمد/15 .
18 – جایگاه امن، امان و سلامتی است. انعام/127 .
19 – در آن جا برای بهشتیان از همه میوه ها به اضافه لطف و بخشش پروردگارشان هست. محمد/15 و آنچه که انسان بخواهد و چشم ها را به شوق و لذت اندازد مهیاست و انسان در آن جاوید باشد: «وفیها ما تَشْتَهیه الأَنفُس وَتَلِذُ الأَعْینَ وأَنتُم فیها خالِدون». زخرف/71 .
گفتنی است قران در اوصاف بهشت و همچنن در ویژگی های جهنم، به بیان آن دسته از مطالبی که برای همگان قابل ادراک است پرداخته، با بیان نمونه هایی که در این جهان وجود دارد مطلب را نزدیک ساخته است وگرنه، نظام آخرت با نظام دنیایی تفاوت اساسی دارد و واژه دنیایی توان تفسیر کنه آن را ندارد؛ آن سان که جنین در رحم مادر توان درک واقعیت های خارج از رحم را ندارد. از این رو قرآن در موارد زیاد به مثال و نمونه اکتفا کرده، می فرماید: «مَثَلَ الجَنه الَّتی وُعِدَ المُتَقوُن تَجری مِن تَحتِهَا الأَنهار» رعد/35 . و «مَثَلَ الجَنَّه الَّتی وُعِد المُتَقوُن فیها آنهار مِن ماء غَیر اسِن…» محمد/15. وگرنه نعمت هایی فراهم آورده است که از دست رس فهم و ادراک بشر خارج و خرد را توان تعقل آنها نیست، بلکه هیچ کس بر آنها آگاه نیست: «فَلا تَعْلَم نَفس ما أَخفی لَهُم مِن قُرَّه أَعْیُن جَزاء بِما کانوُا یَعمَلون» سجده/17 . هیچ کس نمی داند که پاداش نیکوکاریش چه نعمت ها و لذت های روشنی بخش دل و دیده است و در عالم غیب برای او چه ذخیره شده است. با این که می دانیم قرآن مقام و مرتبه رضا و خشنودی خداوند را نسبت به بسیاری از مقام ها برتر به شمار آورده است: «وَ رِضوانٌ مِنَ الله أکبر ذلِک هُو الفَوز العَظیم». توبه/72 . بنابراین، نعمت ها و لذت های بی نهایت که روشنی بخش دل و دیده است به مراتب باید برتر از مقام رضا باشد.
آیة الله جوادی آملی،تفسیر موضوعی قرآن ج 5 (معاد در قرآن)
به نقل از سایت تبیان