خانه » همه » مذهبی » بهترين مسائل را در مورد يك انسان بيان کرده و بنويسيد كه چه كنيم گناه نكنيم؟

بهترين مسائل را در مورد يك انسان بيان کرده و بنويسيد كه چه كنيم گناه نكنيم؟

پاسخ سئوال شما  را در دو قسمت ارائه مي دهيم:
الف: مهم‎ترين مسائل در مورد يك انسان
1. خودشناسي؛ يعني انسان خود را بشناسد و به مقام و جايگاه انساني خويش واقف شود. لازمة خودشناسي اين است كه به اين سه سؤال مهم و اساسي پاسخ صحيح داده شود: من كيستم؟، از كجا آمده‎ام يعني چه كسي مرا آفريده است و هدف از خلقت من چيست؟ و سرانجام به كجا خواهم رفت؟
2. خداشناسي؛ وقتي انسان خود را شناخت و براي سه سؤال ياد شده پاسخ مناسب يافت، خدا را نيز مي­شناسد؛ امّا بايد سعي كند بيشتر از آن به عظمت و جايگاه خداوند پي ببرد و ايمان بياورد.
3. شناخت پيامبران، امامان و پذيرش ولايت ائمه اطهار ـ عليهم السّلام ـ..
4. انجام عبادات و ترك محرّمات؛ يعني انسان به وظايف خويش عمل كند و از هرچه خداوند نهي كرده است دوري نمايد، كه نتيجه آن «خودسازي» است. براي «خودسازي» دو بُعد اساسي مطرح است يكي انجام واجبات و مستحبات و ديگري دوري از گناه و ترك محرّمات و مكروهات. بُعد دوم خودسازي يعني ترك محرّمات و گناه، موضوع بخش دوم اين سؤال است كه اکنون به آن مي‎پردازيم.
ب: چه كنيم كه گناه نكنيم؟
روش مؤثر براي اينكه خودمان را از گناه مصون نگه داريم و مرتكب گناه نشويم، اين است كه در قدم اول زمينه‎ها و انگيزه‎هاي گناه را بشناسيم و پس از آن برنامه‎اي براي خود در نظر بگيريم كه با رعايت آن، ريشه‎ها و انگيزه‎هاي گناه در وجود ما تضعيف شود.
الف: علل و زمينه‎هاي گناه را بشناسيم
1. جهل و ناداني
يكي از عوامل زمينه‎ساز گناه، جهالت و ناداني نسبت به خدا، هدف آفرينش انسان، و جهالت نسبت به آثار و پيامدهاي دنيوي و اخروي گناه است. در روايات بسياري به اين موضوع اشاره شده است كه يكي از علل و زمينه‎هاي گناه، جهل انسان است. امام علي ـ عليه السّلام ـ در عهدنامة خود به مالك اشتر مي‎فرمايد: «در برابر خداوند، كسي نافرماني نمي‎كند مگر جاهل شقي».[1] و نيز از گفتار آن حضرت است كه: «جهل مركز زشتي است، جهل ريشه و پاية زشتي است، جهل موجب تباهي معاد انسان است».[2] سعي كنيم علم و دانش خويش را در مورد مسائل مهم زندگي بيشتر نموده و در مورد هدف خلقت جهان و آفرينش خويش بيش از پيش تدبّر و دقت كُنيم و بيانديشيم.
2. آلودگي محيط زندگي
بدون ترديد يكي از زمينه‎هاي گناه، محيط فاسد و آلوده است چون هم از نظر آيات و روايات و هم به عقيدة روانشناسان و صاحبنظران علوم تربيتي، محيط يكي از عوامل تأثيرگذار در شكل‎دهي شخصيت و رفتار آدمي است. اگر محيط آلوده باشد انسان را به ناهنجاري و گناه مي‎كشاند و اگر آراسته به فضايل و كرامت‎هاي انساني باشد انسان را به سوي سعادت و نيك‎بختي سوق مي‎دهد.
عوامل محيطي فراوان است؛ امّا مهم‎ترين آنها عبارتند از: خانواده، مدرسه، دوستان و عوامل فرهنگي از قبيل مطبوعات و رسانه‎ها؛ هر کدام از اين عوامل محيطي در صورتي كه شرايط لازم را دارا نباشد و درست انتخاب نشده باشد، مي‎تواند زمينة گناه و ناهنجاري را در انسان فراهم نمايد، به ويژه دوستان ناباب كه به مرور زمان انسان را به انجام بدترين كارها وادار مي‎سازد. تأثير دوست بر رفتار انسان به حدّي است كه در روايات آمده است: «انسان بر دين دوست خود است»؛[3] از همين‎رو مسألة انتخاب و گزينش در دوست‎يابي يك اصل مطرح است و سعدي در اين باره چنين سروده است:
                               تو اول بگو با كيان زيستي                           پس آنگه بگويم كه تو كيستي
3. غفلت‎زدگي
غفلت يكي از بيماري‎هاي قلب است كه انسان را از ياد خدا، مرگ، قيامت و ثواب و عقاب اخروي باز مي‎دارد و در نتيجه انسان اقدام به انجام هر كاري مي‎كند و هر گناهي را مرتكب مي‎شود. رسول گرامي ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ در اين باره مي‎فرمايند: «زماني كه قلب انسان پاك باشد، جسدش پاك و هرگاه قلب او پليد باشد، جسدش هم پليد است.»[4] آري! قلبي كه از ياد خدا غافل شده و شيطان بر آن مسلط شده باشد، منشأ انواع و اقسام گناه مي‎شود و چون قلب مركز فرماندهي اعضا و جوارح انسان است، وقتي بيمار شد، چشم و گوش و دست و پا و زبان نيز اقدام به انجام هر كار خلافي مي‎كنند، بايد كوشيد كه قلب خويش را با ياد و ذكر خدا زنده نگه داشته و هيچ‎گاه از خدا غافل نشد.
4. پيروي از هوا و هوس
درون انسان، اميال و كشش‎هايي وجود دارد كه آدمي را به تحرك و فعاليت وا مي‎دارد؛ برخي از اين اميال، الهي‎اند و ريشة انديشه‎ها و رفتارهاي نيك‎اند و بعضي هم شيطاني و بر اساس هوا و هوس و عامل رفتار‎هاي زشت و ارتكاب گناهان. اگر انسان از هواي نفس خود پيروي كند و به خواسته‎هاي نفس هميشه پاسخ مثبت دهد، سرانجام به گناه و معصيت آلوده خواهد شد. در آيات و روايات از متابعت هواي نفس، نهي شده است. از جمله در قرآن مي‎خوانيم: «از هواي نفس پيروي مكن كه تو را از راه خدا منحرف مي‎سازد.»[5] امام صادق ـ عليه السّلام ـ در مذمّت پيروي از هواي نفس مي‎فرمايد: «بترسيد از هواي نفس خود همان‎طور كه از دشمنان خود مي‎ترسيد.»[6]ب: برنامة عملي براي دوري از گناه
1. هميشه به ياد خدا باشيم و او را در هر حالي ناظر به اعمال، رفتار و نيّات خود بدانيم؛‌ اعتقاد به اين‎كه همه ما در محضر خدا هستيم از اساسي‎ترين اهرم‎هاي بازدارنده از گناه است. اگر بتوانيم اين تصور را هميشه داشته باشيم كه خداوند از همة رفتار و نيات ما آگاه است، هيچ‎گاه اقدام به گناه نخواهيم كرد. خداوند مي‎فرمايد: «قطعاً پروردگار تو در كمين‎گاه است».[7]2. هميشه به ياد داشته باش كه انسان خليفة خدا روي زمين و اشرف مخلوقات است.[8] خداوند همه چيز را براي او آفريده و مي‎فرمايد: «ما انسان‎ها را گرامي داشتيم».[9] وقتي خداوند انسان را چنين شخصيتي و جايگاهي عطا نموده است، چگونه وجدان او اجازه خواهد داد كه نافرماني خدا كند و مرتكب گناه شود.
3. هيچ‎گاه از ياد مرگ و حساب و بازرسي قيامت غافل نبوده باشيم؛ ياد مرگ موجب شكسته شدن غرور و در نتيجه عامل پيشگيري از ارتكاب گناه است. رسول اكرم ـ صلي الله عليه و آله و سلّم ـ فرمود: «دايم به ياد مرگ باشيد»[10] و هم‎چنان به اين نكته توجّه کنيم كه همه اعمال انسان مورد حساب و بازرسي قرار مي‎گيرد و نتيجه گناه، عذاب اخروي است.
4. سعي شود عبادات و وظايف شرعي را به صورت صحيح و با شرايط آن انجام بگيرد؛ چون اصولاً هدف از عبادات علاوه بر فوايد معنوي آن، پاكسازي و پيشگيري از گناهان است. در قرآن، نماز وسيله‎اي است براي دوري از زشتي‎ها و گناهان».[11]

معرفي منابع جهت مطالعه بيشتر:
1. آيت‎الله حسين مظاهري، عوامل كنترل غرايز در زندگي انسان، موسسه ذكر، 1366.
2. سيد مجيد حسني، گناه و ناهنجاري…، دارالغدير، 1379.
3. محمدتقي مصباح يزدي، به سوي خودسازي، مؤسسه آموزشي پژوهشي امام خميني (ره)، 1380.
 
پي نوشت ها:
[1] . نهج‎البلاغه، نامة 53.
[2] . محمدي ري‎شهري، ميزان الحكمة، ذيل واژة جهل روايات بسياري در اين زمينه آمده است، جلد 2، ص 153.   
[3] . مجلسي، محمدباقر؛ بحارالانوار، جلد 74، ص 192.
[4] . همان، جلد 70، ص 68.
[5] . ص/ 26.
[6] . كليني، محمد بن يعقوب؛ جلد 2، ص 335.
[7] . فجر/ 14.
[8] . اسراء/ 70.
[9] . همان.
[10] . نهج‎الفصاحه، حديث 444.
[11] . عنكبوت/ 45.

دیدگاهتان را ثبت کنید

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد