اگر بخواهيم درباره ي اميرالمؤمنين چند جمله ي کوتاه عرض بکنيم و از تفاصيل بحث در شخصيت اين انسان عظيم و استثنايي تاريخ – که براي او، کتابها هم کافي نيست- صرف نظر کنيم، اولاً بايد عرض کنيم که اميرالمؤمنين جزو شخصيتهاي نادري است که امروز و در گذشته، نه فقط در ميان شيعيان، بلکه در ميان همه ي مسلمانان، بلکه در ميان انسانهاي آزاد انديش غير مسلمان، محبوب بوده است. کمتر کسي را از شخصيتهاي بزرگ، حتي پيامبران عظام الهي مي شود. نشان داد که در ميان مردمي غير از علاقه مندان و پيروان خود، اين همه ستايشگر داشته باشد که اميرالمؤمنين عليه السلام دارد. البته معرفت ما کم و بينش ما قاصر است. آن شخصيت از لحاظ معنوي، فوق العاده است. ما نمي توانيم همه ي ابعاد شخصيت اميرالمؤمنين را بدرستي دريابيم؛ بخصوص ابعاد معنوي و الهي آن را، که فهميدن آن ابعاد براي بسياري از اولياي خدا هم دشوار است؛ ليکن آن قدر ابعاد ظاهري شخصيت اميرالمؤمنين عليه السلام جذاب و چشمگيرو جالب است که حتي کساني که با مسايل معنوي و ابعاد معنوي شخصيت انسانها و اوليا آشنايي ندارند، مي توانند درباره ي اين مرد بزرگ تاريخ چيزهايي بدانند و به او عشق بورزند.
اميرالمؤمنين عليه السلام در دوره هاي مختلف زندگي خود، چه در دوران نوجواني، يعني دراوايل بعثت پيامبر، و چه در عنفوان جواني، يعني آن هنگامي که هجرت به مدينه اتفاق افتاد – که در آن وقت علي عليه السلام يک جوان بيست و چند ساله بوده است- چه در دوران بعد از رحلت پيامبر و آن محنتها و آن امتحانهاي دشوار، و چه در دوران آخرعمر؛ يعني پنج سالي که در اواخر عمر، اميرالمؤمنين حکومت و خلافت را پذيرفت و مسؤوليت پيدا کرد، در تمام اين تقريباً پنجاه سال، خصوصيات بارزي را با خود حمل مي کرده است. همه – بخصوص جوانان – از اين نقطه مي توانند درس بگيرند.
شخصيتهاي عظيم تاريخ، غالباً از دوران جواني، بلکه از دوران نوجواني، برخي از خصوصيات را با خود همراه داشته اند و يا در خود به وجود آورده اند. برجستگي انسانهاي برجسته و بزرگ، معمولاً به يک تلاش بلند مدت متکّي است؛ و اين را ما در زندگي اميرالمؤمنين مي بينيم. من در جمع بندي اين زندگي پرفراز و نشيب، اين نکته را مشاهده مي کنم و به شما عرض مي کنم که اميرالمؤمنين از اوايل نوجواني تا هنگام مرگ، دو صفت «بصيرت» و «صبر» را با خود همراه داشت؛ بيداري و پايداري. او يک لحظه دچارغفلت و کج فهمي و انحراف فکري و بد تشخيص دادن واقعيتها نشد. از همان وقتي که از غار حرا و کوه نور، پرچم اسلام به دست پيامبر برافراشته شد و کلمه ي «لا اله الا الله » بر زبان آن بزرگوار جاري شد و حرکت نبوّت و رسالت اغاز گرديد، اين واقعيت درخشان را علي بن ابي طالب عليه السلام تشخيص داد؛ پاي اين تشخيص هم ايستاد و با مشکلات آن هم ساخت؛ اگر تلاش لازم داشت، آن تلاش را هم انجام داد؛ اگر مبارزه لازم داشت، آن مبارزه را کرد؛ اگر جانفشاني مي خواست، جان خود را در طبق اخلاص گذاشت و به ميدان برد؛ اگر کار سياسي و فعاليت حکومت داري و کشور داري مي خواست، آن را انجام داد. بصيرت و بيداري او، يک لحظه از او جدا نشد. دوم، صبر و پايداري کرد و در اين راه استوار و صراط مستقيم، استقامت ورزيد. اين استقامت ورزيدن، خسته نشدن، مغلوب خواسته ها و هواهاي نفس انساني – که انسان را به تنبلي و رها کردن کار فرا مي خواند – نشدن، نکته ي مهمي است.
بله، عصمت اميرالمؤمنين، قابل تقليد نيست. شخصيت اميرالمؤمنين، قابل مقايسه ي با هيچ کس نيست. ما هر کدام از انسانهاي بزرگي که در محيط و يا در تاريخ خودمان هم مشاهده کرده ايم، اگر بخواهند با اميرالمؤمنين مقايسه بشوند، مثل مقايسه ي ذرّه با آفتاب است- قابل مقايسه نيستند- اما اين دو خصوصيت در اميرالمؤمنين، قابل تقليد و قابل پيروي است. کسي نمي تواند بگويد که اگر اميرالمؤمنين صبر و بصيرت – يعني بيداري و پايداري – داشت به خاطر اين بود که اميرالمؤمنين بود. همه در اين خصوصيت بايد سعي کنند که خودشان را به اميرالمؤمنين نزديک کنند؛ هر چه همت و استعدادشان باشد.(1)

پي‌نوشت‌ها:
 

1- ديدار با دانشجويان و دانش آموزان به مناسبت سيزدهم آبان ماه، در سالروز ميلاد امام علي (ع)1377/8/12.
منبع :
شخصيت و سيره ي معصومين(علیهم السلام)در نگاه رهبر انقلاب اسلامي(جلد 7)
( شخصیت و سیره امام زمان (علیه السلام))
،ناشر موسسه فرهنگي قدر ولايت – 1383