من در مدرسه دوستي دارم که نماز نمي خواند، با اين حال درس هايش خوب است، ولي من که دعا و نماز مي خوانم و از خدا کمک مي خواهم خيلي درس هايم خوب نيست، لطفا مرا راهنمايي کنيد؟
– هر کاري، راه و قواعدي دارد که اگر انسان آن را رعايت کند، به موفقيت خواهد رسيد. موفقيت در درس، نيازمند تلاش و پشتکار و با جديت درس خواندن است. اما اگر رعايت اين قواعد همراه با نماز خواندن و عبادت خدا باشد، درصد موفقيت را بالا مي برد، زيرا نماز علاوه بر بازداري انسان از گناه، تمرکز و دقت را نيز تقويت مي کند. لذا اين گونه نيست که اگر کسي نماز بخواند ولي تلاش و کوشش و قواعد مطالعه را رعايت نکند، بتواند مطلبي را ياد و نمره ي خوب بگيرد.
دوست شما که درس هايش را خوب مي فهمد به طور حتم براي درس ها و مطالعاتش برنامه ريزي کرده است و از فرصت هاي زندگي و جواني اش به خوبي استفاده مي کند و يا از روش هاي يادگيري خوب و اصولي بهره مي برد. هرگز موفقيت او در تحصيل به دليل آن نيست که نماز نمي خواند، بلکه اگر نماز مي خواند موفقيت بيشتري به دست مي آورد و نمره هاي بالاتري مي گرفت.
احساسي که شما نسبت به درس هايتان داريد و فکر مي کنيد از دوستتان ذاتا عقب تر هستيد، درست نيست، چرا که ممکن است علت عقب ماندگي اين باشد که پايه ها را محکم نکرده ايد و يا براي درس و تحصيل و مطالعه و مرور کتاب ها، برنامه ريزي نکرده ايد و يا اصلا آدم تنبل و کسلي هستيد. خوب پرواضح است کسي که کار و کوشش نکند و تن به کار ندهد موفقيتي نصيبش نخواهد شد. از قديم گفته اند: جوينده يابنده است: «من جد وجد».
حضرت علي (ع) مي فرمايد: «من سبب الحرمان التواني؛(1) يکي از عوامل محروميت، سستي در [در کار] است». و نيز مي فرمايد: «التواني اضاعه؛(2) سستي و اهمال در کار، نابود کننده ي [فرصت و عمر]است.»
توفيقات علمي، ديني و دنيايي و غير آن، مطابق طرح حکيمانه ي الهي، بدون سبب براي هيچ کس حاصل نمي شود. اگر انسان در زندگي تلاش و تحرک نداشته باشد و بستر سازي نکند، در امور مربوط به دين و دنياي خود به جايي نمي رسد. از قديم گفته اند: از تو حرکت، از خدا برکت.
از اين رو حضرت علي (ع) مي فرمايد: «آفه النجح الکسل؛(3) آفت موفقيت، تنبلي است». با اين حساب شما مي توانيد هم امور خود را منظم کنيد و هم با برنامه ريزي جلو برويد. هم چنين با کمک گرفتن از ديگران، روش هاي مناسب يادگيري و خوب فهميدن را به کار ببنديد، نمازتان را به وقت بخوانيد و از خدا کمک بخواهيد. در اين صورت به طور حتم از ديگران جلوتر خواهيد افتاد و موفقيت هاي شما روزافزون خواهد شد.
از طرفي، اگر مشغله هاي زياد باعث عقب ماندن از درس و تحصيل شده باشد، اين نيز قابل حل است. کافي است با تقسيم بندي ساعات شبانه روز و برنامه ريزي دقيق جلو برويد تا روشن شود که چقدر وقت زياد مي آوريد و فرصت به اندازه ي کافي براي درس خواندن باقي مي ماند.
از اين نکته نيز نبايد غفلت کرد که ذوق و سليقه و عشق و علاقه نيز در اشتغال به تحصيل و کسب دانش بسيار مؤثر است. خواجه نصيرالدين طوسي مي گويد:
لذات دنيوي همه هيچ است نزد من
در خاطر از تغيرآن، هيچ ترس نيست
روز تنعم و شب عيش و طرب مرا
غير از شب مطالعه و روز درس نيست

پي نوشتها:

1- ميزان الحکمه، با ترجمه فارسي، ج11، ص 5186.
2- همان.
3- همان، ص 5184.

منبع:مجله ي معارف اسلامي شماره 71
/خ