تبعیض در تقلید

پرسش. آیا تبعیض در تقلید جایز است؟

یعنی در برخی مسائل به فتوای مجتهدی و در برخی دیگر به فتوای مجتهد دیگری عمل کنیم؟

همه مراجع (به جز آیت الله وحید):

تبعیض در تقلید در صورت تساوی دو یا چند مجتهد جایز است؛ به عنوان مثال می توان در

مسائل نماز و روزه، از مجتهدی و در خمس از مجتهد دیگر و در ازدواج از شخص سومی

تقلید کرد. اما در مسائلی که به هم مربوط است – چنانچه اخذ به فتوای آنان باعث

بطلان عمل ویا مخالفت قطعی شود – تبعیض جایز نیست؛ مانند اینکه در احکام نجاست بدن

و لباس، به فتوای مجتهدی و در احکام لباس نماز گزار به فتوای دیگری عمل کند.(1)

آیت الله وحید: تبعیض در تقلید جایز نیست و در

صورت تساوی دو یا چند مجتهد، باید به فتوای کسی عمل کند که نظرش مطابق با احتیاط

است. در غیر این صورت بین آن دو جمع کند (مثل اینکه یکی به شکسته شدن نماز و دیگری

به تمام فتوا داده است که بین آن دو جمع می کند). اگر احتیاط ممکن نبود و یا مشقّت

داشت، می تواند از یکی از آنان تقلید کند.(2)

تبصره 1. حکم بالا در تبعیض ابتدایی است؛ یعنی، جایگاه این اختیاری که برای

مقلّد منظور شده، به پیش از عمل باز می گردد و اگر بخواهد بعد از عمل، به فتوای

مجتهد دیگر رفتار نماید، در این صورت حکم رجوع و عدول را پیدا می کند.

تبصره 2. طبق فتوای آیت اللّه بهجت و آیت اللّه سیستانی، در صورتی تبعیض در

تقلید جایز است که مجتهدان در تقوا و ورع نیز مساوی باشند.

پی نوشت:

1) آیت الله نوری، استفتاءات، ج 2، س 11 و ج 1، س 4؛

 امام خمینی(ره)، استفتاءات، ج 1، س 8 و 9؛

آیت الله مکارم، استفتاءات، ج 2، س 11؛

آیت الله تبریزی، استفتاءات، س 42؛

آیت الله فاضل، جامع المسائل، ج 1، س 11 و 12؛

آیت الله صافی، جامع الاحکام، ج 1، س 13 و 14،

آیت الله خامنه ای، اجوبة الاستفتاءات، س 18؛

آیت الله بهجت، وسیلةالنجاة، ج 1، م 4 و توضیح المسائل، م

5؛

آیت الله سیستانی، تعلیقات علی العروة، م 13 و 33.

2) آیت الله وحید، توضیح المسائل، م 4.