تغذیه دوران سالمندی

گرچه دوران سالمندی به ۶۰ سال و بالاتر اطلاق می گردد ولی تغییرات سالمندی از سالها قبل آغاز می شود. توجه به تغذیه در این دوران به دلیل تغییر نیازهای تغذیه ای بدن از اهمیت به سزایی برخوردار است. نیاز سالمندان به مواد مغذی متاثر از داروها، بیماریها و پدیده های بیولوژیکی دوران میانسالی و سالمندی بوده و در افراد مختلف با یکدیگر متفاوت است.

مهمترین توصیه تغذیه ای برای این سنین ، تهیه غذاهای ساده و کم حجم است به شکلی که تمامی نیازهای فرد به مواد مغذی تامین گردد و در عین حال متناسب با فرهنگ مصرف او باشد. انتخاب نوع غذا در برنامه غذایی روزانه از اهمیت خاصی برخوردار است. نکته اساسی در برنامه غذایی سالمندان، مصرف مواد غذایی کم چربی و کم کلسترول (مانند شیر ولبنیات کم چرب، کاهش مصرف روغن، کره، خامه و …) ، کم نمک و پر فیبر است.1
 

نشانه های سوء تغذیه در سالمندان کدامند ؟

بی اشتهایی ، کاهش حس بویایی و چشایی ، لاغری ، چاقی ، احساس درد در هنگام خوردن یا بلعیدن غذا ، زخم در لب ها ، زبان یا گلو ، استفراغ ، تغییرات عادات دفع ، خون در مدفوع ، اسهال ، بیماری پوستی که با درمان موضعی بهبود پیدا نکند ، خونریزی در پوست ، پوست به آسانی کبود می شود ، زخم به سادگی خوب نشود و طول بکشد ، تغییرات رنگ پوست ( زرد ، قهوه ای ، خاکستری ) ، حساسیت نسبت به نور ، ورم پاها ، ریزش مو ، شکنندگی ناخن ها ، عدم تنفس صحیح حتی در استراحت ، احساس سوزش در زانوها و پاها ، عدم تعادل ، افسردگی ، اختلال شعور ( حالت ذهنی که تماس بیمار با واقعیت خارج قطع شده و دچار سرگشتگی مغزی می شود ).2

عوامل مؤثر در ایجاد مشکلات تغذیه‌ سالمندان

مشکلات روحی و روانی می تواند در تغذیه سالمندان تاثیر گذار باشد
 

 ـ عوامل جسمانی موثر در تغذیه سالمندان

مانند کاهش کل انرژی مورد نیاز، بیماریهای مزمن، بی‌اشتهایی، تغییر حس چشایی، خرابی دندان‌ها، بی‌تحرکی، ناتوانی جسمی‌، مشکلات گوارشی، تداخلات دارویی و یا تداخل غذا و داروها
 

 ـ تاثیر مشکلات روحی و روانی در نوع تغذیه سالمندان

افسردگی، تنهایی، از دست دادن همسر
 

ـ از عوامل تاثیر گذار در انتخاب نوع تغذیه سالمندان مشکلات اقتصادی می باشد

درآمد کم، کمبود امکانات برای تهیه و طبخ غذای مناسب و زندگی در آسایشگاه.3
 

بیماری های مرتبط با تغذیه در دوران پیری

تغذیه در پیشگیری از بسیاری بیماری های دوران سالمندی از جمله آب مروارید، التهاب مفاصل، پوکی استخوان وآلزایمر نقش دارد.
 

آب مروارید

بیماری وابسته به سن می باشد که در آن عدسی های چشم آسیب می بینند و اگر عدسی ها تحت عمل جراحی تعویض نشوند، در نهایت به کوری منجر می شود. البته این بیماری در اثر قرار گرفتن در معرض نور آفتاب، آسیب اکسیداتیو، عفونت های ویروسی، مواد سمی و اختلالات ژنتیکی عارض می گردد. مواد مغذی آنتی اکسیدانی ممکن است در به حداقل رسانیدن میزان آسیب چشمی کمک کنند.
 

التهاب مفاصل

با افزایش سن، استخوان ها شکننده شده و مفاصل بی شکل و دردناک شده، حرکت مشکل می گردد. نوعی از التهاب مفاصل، روماتیسم مفصلی می باشد که ارتباط نزدیکی با رژیم غذایی دارد. در این بیماری سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش استخوان ها حمله می کند.

عملکرد سیستم ایمنی به تغذیه کافی بستگی دارد و رژیم ناکافی ممکن است این نوع التهاب مفاصل را به همراه داشته باشد. این احتمال وجود دارد که در برخی افراد مواد غذایی مشخصی بتواند سیستم ایمنی را تحریک به این حمله نماید.

پوکی استخوان

از بیماری های شایع دوران سالمندی است که استخوان ها به خاطر کاهش میزان املاح، شکننده می گردند. تا کنون عوامل خطر متعددی مانند کمی دریافت کلسیم، دریافت بیش از حد و یا کم پروتئین، مؤنث بودن، یائسگی، افزایش سن، کمی وزن، نژاد، ژنتیک و وجود سابقه خانوادگی این بیماری، مصرف داروهایی مانند کورتیکو استروئیدها و ابتلا به بیماری های کلیوی، کبدی، دیابت، آلزایمر، روماتیسم مفصلی و … را برای این بیماری نام برده اند.

جهت پیشگیری از این بیماری که ناتوانی و کاهش قد و شکستگی های استخوانی را به دنبال دارد، افزایش تحرک و فعالیت و مصرف رژیم حاوی مقادیر کافی پروتئین و کلسیم توصیه می شود.4

وضعیت تغذیه سالمندان

یکی از نکات مهم در تغذیه سالمندان مصرف فراوان مایعات می باشد
 
1ـ در این سنین رعایت اصل تنوع در برنامه ریزی غذایی و در عین حال توجه به عادات غذایی و شیوه زندگی فرد سالمند بسیار اهمیت دارد.

2ـ برای جلوگیری از مشکلات عاطفی ـ احساسی سالمندان، بهتر است به عادات غذایی آنها احترام گذارده شود و هر گونه تغییری با ملایمت و تفاهم به وجود آید.

3ـ با توجه به مشکل یبوست در اکثر سالمندان، مصرف کافی مایعات (8 تا 10 لیوان در روز) و مواد پرفیبر نظیر نان تهیه شده از گندم کامل و میوه هایی مثل گلابی رسیده، آلو، آلوزرد و سبزی ها اهمیت دارد. همچنین هشدار دادن به سالمند در مورد مصرف بی رویه مسهل ها می تواند مفید باشد.

4ـ تأکید می شود که سالمندان از غذاهای پرچرب و سرخ شده، سس مایونز، سبزی های نفّاخ مثل کلم، گل کلم، پیاز و … استفاده نکنند.

5 ـ توصیه می شود تعداد وعده های غذایی سالمندان افزایش داده شود (حداقل 5 وعده در روز) و در هر وعده مقدار غذای کمتری مصرف شود.

6ـ در سالمندانی که جویدن غذا برای آنها مشکل است، مصرف غذاهای نرم مثل انواع پوره، گوشت نرم، سوپ، آشی که حبوبات زیاد ندارد و آب میوه توصیه می شود.

7ـ برخی از سالمندان ممکن است مبتلا به فشارخون بالا باشند. در این مورد رژیم غذایی کم سدیم و در صورت نیاز، کاهش وزن پیشنهاد می شود.

8 ـ برای تنظیم رژیم غذایی برای کاهش وزن در سالمندانی که اضافه وزن دارند، حتما باید با متخصص تغذیه مشورت شود.

9ـ رژیم غذایی سالمند باید دارای مواد غذایی غنی از ویتامین ها و املاح به ویژه کلسیم و آهن باشد لذا مصرف شیر و لبنیات، غذاهای گوشتی و سبزی ها و میوه ها بسیار تأکید می شود.

10-  مصرف مولتی ویتامین هرروز خوب است.
 
11- ورزش در دوران سالمندی فراموش نشود. 60 دقیقه فعالیت بدنی ( پیاده روی، بالا رفتن از پله ) یا30 دقیقه شنا و راه رفتن سریع و یا حتی 20 دقیقه پیاده روی در هوای آزاد باعث نشاط سالمند می شود.
 
12- به عادات غذایی آنها احترام بگذارید و هرمشکلی را دوستانه حل نمایید.
 
13- در صورتی که پدربزرگ، مادربزرگ یا سالمندی دارید که تنها زندگی می کند آنها را در جمع خود آورده و به وعده های غذایی که تهیه نموده اید مهمان نمایید. سالمندان با فرزندان اشتهای بهتری پیدا می کنند.3

پینوشتها
1.www.mui.ac.ir
2.www.rastineh.com
3.www.beytoote.com
4.www.hawzah.net