تفسیر «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ» چیست؟

عبادت خدا ارائه و نشان دادن مملوکیّت خود به پروردگار است.



[2]



استعانت، طلب معونت و عَون است



[3]



و عون به معنای مطلقِ نصرت و یاری کردن است.



[4]

آیات ابتدایی سوره حمد سخن از توحید ذات و صفات مى‏ فرماید و در آیه شریفه «إِیَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاکَ نَسْتَعینُ»، سخن از توحید عبادت و توحید افعال است. توحید عبادت آن است که هیچ کس و هیچ چیز را شایسته پرستش جز ذات خدا ندانیم تنها به فرمان او گردن نهیم، و از بندگى و تسلیم در برابر غیر ذات او بپرهیزیم. توحید افعال آن است که تنها مؤثر حقیقى را در عالم او بدانیم، نه اینکه دنبال سبب نرویم، بلکه معتقد باشیم هر سببى که تأثیرى دارد به فرمان خدا است.



[5]



این تفکّر و اعتقاد انسان را از همه کس و همه موجودات بریده و تنها به خدا پیوند مى ‏دهد.





[6]

امام رضا(ع) می فرماید: «إیّاک نعبد»، ابراز رغبت و تقرّب جستن عبد به سوى خداى تعالى و اظهار اخلاص در عمل براى او است و نه غیر او، و «إیّاک نستعین»، درخواست توفیق و عبادت زیاد از خدا و درخواست ادامه نعمت هاى داده شده و یارى خداوند است.




[7]

چند نکته تفسیری:



[8]

1. تنها خداوند شایسته و بایسته پرستش است و تنها حقیقتى که شایسته یارى جستن مى باشد، خداوند است.



[9]

2. با توجّه به آیات پیشین که در بردارنده اعتقادات انسان بوده و در این آیه بیان عمل انسان یعنی پرستش است



می توان به دو نتیجه رسید، اول این که



اندیشه هاى آدمى، پایه و اساس اعمال و رفتار او است، دوم



این که



ربوبیت خدا بر هستى، رحمانیت و رحیمیّت او و مالکیّتش بر روز قیامت، دلیل شایستگى او براى پرستش است.



[10]

3. نادیده انگاشتن خویش در محضر خدا، از آداب پرستش او است. به کارگیرى «ما» به جاى «من» گاهى براى اظهار عظمت است و گاهى براى پرهیز از انانیت و خودبینى. قرینه هاى کلامى تعیین کننده مراد است و در این جا به مناسبت عبودیت، پرهیز از انانیت و خودبینى مقصود است. لذا «نعبد» به صورت متکلم مع الغیر آمده است.

4. انسان در پرستش خدا و خلوص در آن، نیازمند امداد الاهى است. متعلق «نستعین» همه وظایفى است که از سوره حمد مى توان استفاده کرد و از آنها لزوم یکتا پرستى است که از «إیّاک نعبد» به دست مى آید.

5. انسان در عین دارا بودن اختیار در عبادت خدا، بدون اعانت او بر انجام آن توانا نیست،



[11]



و
نیازمند یارى خداوند در تمامى امور خویش است.

این پرسش، پاسخ تفصیلی ندارد.